Czym jest badanie ultrasonograficzne nerek i dróg moczowych?

Podstawy techniczne

Badanie ultrasonograficzne polega na wysyłaniu fal dźwiękowych do wnętrza ciała za pomocą głowicy nadajnika. Fale dźwiękowe mają tak wysoką częstotliwość, że nie są słyszalne dla ludzkiego ucha. Gdy fale dźwiękowe uderzają w tkankę ciała, powstaje echo, a fale dźwiękowe odbijają się i wędrują z powrotem do głowicy ultrasonograficznej. Po przetworzeniu w komputerze przychodzących sygnałów dźwiękowych są one przedstawiane w postaci ruchomych czarno-białych obrazów na ekranie.

Różne rodzaje tkanek ciała mają różną gęstość. Sygnały dźwiękowe, które wracają do głowicy ultradźwiękowej, różnią się w zależności od narządu lub rodzaju tkanki. Na przykład echo z tkanki kostnej i tkanki tłuszczowej jest inne. Za pomocą badania ultrasonograficznego nie można ocenić tkanki znajdującej się za nagromadzeniami powietrza np. żołądka.

Technika Dopplera to specjalna technika ultrasonograficzna, która umożliwia wizualizację przepływu krwi przez dany narząd, np. jest przydatna jeśli dopływ krwi do narządu jest ograniczony.

Czynność nerek i dróg moczowych

Głównym zadaniem nerek jest oczyszczanie krwi z substancji przemiany materii oraz udział w regulacji równowagi płynowej w organizmie. Wytworzony mocz zbiera się w miedniczce nerkowej i płynie moczowodami do pęcherza moczowego, a stamtąd na zewnątrz przez cewkę moczową. Obie nerki leżą przy tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa na wysokości dolnych żeber. Mają one kształt fasoli i ok. 10–12 cm długości.

Nerki i drogi moczowe

Badanie

• Podczas badania głowica ultrasonograficzna jest umieszczana nad prawym i lewym bokiem oraz podbrzuszem.
• Ocenia się nerki, nadnercza, moczowody i pęcherz moczowy. W razie potrzeby obrazuje się również gruczoł krokowy u mężczyzn i macicę u kobiet.
• Badanie dostarcza głównie informacji o tym, jak wyglądają narządy, natomiast informacje o ich funkcjonowaniu są ograniczone.
• Badanie ultrasonograficzne można wykonać bez względu na czynność nerek, również w przypadku ciężkiej niewydolności nerek.
• Powietrze w jelicie lub nadwaga mogą utrudniać interpretację obrazów.

Kiedy wykonuje się badanie ultrasonograficzne nerek i dróg moczowych?

• Powtarzające się zakażenia dróg moczowych (jeśli podejrzewa się przyczyny anatomiczne)
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek
• Krwiomocz
• Ból w boku
• Podejrzenie guzów, torbieli i ropni (nagromadzenie ropy)
• Przy niewydolności nerek i w celu pomiaru wielkości nerek
• W celu oceny nerkowego przepływu krwi w przypadku okluzji tętnicy nerkowej
• W celu kontroli przy niektórych zaburzeniach nerek i przeszczepionych nerkach
• W przypadku podejrzenia zatrzymania moczu
• W celu określenia ilości moczu w pęcherzu po wizycie w toalecie (mocz zalegający)
• W celu pobrania próbki tkanki
• U mężczyzn czasem badanie ultrasonograficzne wykonuje się przez odbytnicę, aby ocenić prostatę.
• U kobiet czasem badanie ultrasonograficzne wykonuje się przez pochwę, aby ocenić macicę.

Jak przebiega badanie?

• Badanie wykonuje się zazwyczaj w pozycji leżącej.
• Na skórę nakładany jest żel, aby uzyskać lepszy kontakt z głowicą nadajnika. 
• Badanie ultrasonograficzne nie może być wykonywane na otwartych ranach lub przez opatrunki.
• W większości przypadków badanie trwa ok. 10–30 minut.

Jak kontroluje się nieprawidłowe wyniki?

• W zależności od wyników badań i choroby podstawowej mogą być konieczne dalsze badania:
  • urografia
  • TK lub MRI
  • pobranie próbki tkanki (biopsja)
  • ureteroskopia
  • cystoskopia
  • badanie ultrasonograficzne przez odbytnicę lub pochwę
  • badania krwi i moczu w laboratorium

Ryzyko

• Badanie jest bezbolesne.
• Nie są znane działania niepożądane badania ultrasonograficznego i nie ma ryzyka promieniowania, jak w przypadku badania RTG.

Dodatkowe informacje

• Sonografia nerek i dróg moczowych – Informacje dla lekarzy

Autor

• Hannah Brand, dr n. med., lekarz, Berlin
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)