Jama brzuszna

Narządy jamy brzusznej bez żołądka i jelita cienkiego

Jama brzuszna zawiera wiele różnorodnych narządów, z których każdy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Największe z nich to żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube, wątroba, śledziona, trzustka, nerki oraz drogi moczowe i pęcherz moczowy. Organy te składają się głównie z tkanek miękkich, co sprawia, że ich szczegółowe uwidocznienie na tradycyjnych zdjęciach rentgenowskich jest trudne bez zastosowania środka kontrastowego. Dlatego do oceny struktur znajdujących się w jamie brzusznej często stosuje się badanie ultrasonograficzne (USG).

Metoda ultrasonograficzna pozwala na precyzyjne obrazowanie narządów jamy brzusznej, dzięki czemu możliwe jest wykrycie wielu nieprawidłowości i patologii. Obrazowanie ultrasonograficzne zależy jednak w dużym stopniu od umiejętności i doświadczenia osoby przeprowadzającej badanie. Wysoko wykwalifikowani specjaliści w zakresie ultrasonografii są w stanie uzyskać dokładne i wiarygodne wyniki, co jest kluczowe dla dalszej diagnostyki i leczenia. Dlatego też ważne jest, by badanie ultrasonograficzne przeprowadzane było przez doświadczonego lekarza radiologa lub specjalistę w tej dziedzinie, co zwiększa efektywność diagnostyczną tej metody i pozwala na szybką identyfikację potencjalnych problemów zdrowotnych.

Co to jest badanie ultrasonograficzne?

Badanie ultrasonograficzne, czyli USG, to technika diagnostyczna, która wykorzystuje fale ultradźwiękowe do tworzenia obrazów wnętrza ciała. Fale te mają tak wysoką częstotliwość, że nie są słyszalne dla ludzkiego ucha. Głowica ultrasonograficzna, będąca integralną częścią aparatu, wysyła fale dźwiękowe, które po uderzeniu w tkanki organizmu odbijają się i powracają jako echa. Te echa są następnie odbierane przez tę samą głowicę.

Po odbiorze, sygnały te są przetwarzane przez komputer, który przekształca je w obrazy wizualizujące różne struktury ciała. Na ekranie monitora prezentowane są zazwyczaj jako czarno-białe obrazy, chociaż w niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie kolorowych obrazów, które pomagają w lepszym rozróżnieniu struktur anatomicznych.

Kluczową cechą tej metody jest zdolność do rozróżniania różnych rodzajów tkanek ze względu na ich gęstość i sposób, w jaki odbijają fale dźwiękowe. Na przykład tkanka kostna, która jest bardzo gęsta, odbija fale dźwiękowe inaczej niż mniej gęsta tkanka tłuszczowa. To różnicowanie pozwala na dokładne obrazowanie różnych struktur, takich jak mięśnie, narządy wewnętrzne czy naczynia krwionośne.

Warto zauważyć, że obecność powietrza może zakłócać obraz ultrasonograficzny, gdyż fale ultradźwiękowe są od niego silnie odbijane. Z tego powodu nagromadzenie gazów w jelitach może utrudniać ocenę sąsiadujących tkanek.

Ogromną zaletą ultrasonografii jest jej bezpieczeństwo. W przeciwieństwie do badań radiologicznych, USG nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, co oznacza, że jest to metoda bezpieczna nawet przy wielokrotnym stosowaniu. Dodatkowo, procedura ta jest zazwyczaj bezbolesna i nie wiąże się z żadnymi znaczącymi działaniami niepożądanymi. Podczas badania na skórze pacjenta nakładany jest żel, który ma na celu usprawnienie przewodzenia fal ultradźwiękowych i ułatwienie uzyskania czytelnych obrazów, co z kolei przekłada się na dokładność diagnostyczną.

Czym jest USG jamy brzusznej?

Badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej to nieinwazyjna i szeroko dostępna metoda diagnostyczna, która jest kluczowym narzędziem w ocenie narządów i struktur wewnętrznych jamy brzusznej. Jest to szczególnie cenne w sytuacjach wymagających szybkiego diagnozowania, jak w przypadku nagłych wypadków czy ostrych stanów chorobowych.

USG pozwala na dynamiczne obrazowanie, co jest jego dużą zaletą. Dzięki temu lekarze mogą na bieżąco oceniać różne narządy, jak wątroba, nerki, pęcherzyk żółciowy, trzustka i inne, oraz identyfikować wszelkie nieprawidłowości – od zmian strukturalnych po obecność ciał obcych czy płynów. Dokładność badania może być zwiększona, gdy pacjent jest na czczo, co minimalizuje zakłócenia obrazu przez zawartość żołądkową.

Aparaty USG są powszechnie dostępne w wielu placówkach medycznych i są stosunkowo łatwe w użyciu, co czyni je pierwszym wyborem w diagnostyce obrazowej. Możliwość szybkiego i bezpiecznego stosowania bez potrzeby skomplikowanego przygotowania pacjenta dodatkowo potęguje ich wartość diagnostyczną.

Innowacyjną funkcją jest USG w trybie Dopplera, które umożliwia ocenę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Ta technologia pozwala lekarzom nie tylko na ocenę struktury naczyń, ale również na analizę dynamiki krążenia krwi, co jest kluczowe przy diagnozowaniu różnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Podczas badania USG, lekarz może sprawdzić, czy narządy mają prawidłowe rozmiary, czy struktura tkanek jest właściwa, oraz czy występują jakiekolwiek niepokojące zmiany w narządach lub ich otoczeniu. Jest to badanie kompleksowe, które dostarcza istotnych informacji diagnostycznych, będących punktem wyjścia do dalszych badań lub leczenia.

Kiedy wykonuje się USG jamy brzusznej?

Ultrasonografia (USG) jamy brzusznej jest metodą diagnostyczną stosowaną głównie w przypadku niejasnych symptomów brzusznych, które mogą być przewlekłe lub ostrych dolegliwości brzusznych, a także przy podejrzeniu chorób dróg żółciowych, wątroby (jak na przykład żółtaczka), trzustki, śledziony lub nerek. Badanie to znajduje zastosowanie również w sytuacjach po wypadkach, służąc do weryfikacji, czy doszło do uszkodzeń narządów wewnętrznych jamy brzusznej. Jest to kluczowe narzędzie w diagnostyce medycznej, umożliwiające szybką i nieinwazyjną ocenę stanu zdrowia pacjenta. 

Przygotowanie pacjenta

Zaleca się, aby pacjenci, jeżeli to możliwe, powstrzymali się od spożywania pokarmów przez co najmniej cztery godziny przed wykonaniem badania USG jamy brzusznej. Ma to na celu zapewnienie, że pęcherzyk żółciowy będzie odpowiednio wypełniony, a ilość gazów jelitowych będzie zminimalizowana, co ułatwia dokładniejsze obserwacje. W sytuacjach nagłych możliwe jest przeprowadzenie badania bez wcześniejszego przygotowania pacjenta do postu, chociaż warto zaznaczyć, że może to wpłynąć na obniżenie precyzji diagnostycznej. Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej jest całkowicie bezbolesne, co stanowi dodatkową zaletę tej metody diagnostycznej.

Badanie

Podczas badania ultrasonograficznego jamy brzusznej pacjenci zazwyczaj znajdują się w pozycji leżącej na plecach, jednak w niektórych przypadkach lepsze wyniki można uzyskać, kiedy pacjent leży na boku. Lekarz aplikuje na brzuch pacjenta niewielką ilość specjalnego żelu, który ma na celu zapewnienie odpowiedniego kontaktu między głowicą ultrasonograficzną a skórą pacjenta. Podczas badania, osoba przeprowadzająca badanie zazwyczaj wykonuje okrężne ruchy sondą na powierzchni brzucha, co pozwala na uzyskanie obrazów wewnętrznych struktur jamy brzusznej, które są wyświetlane na monitorze. Czasami pacjenci są proszeni o wstrzymanie oddechu, co ma na celu uzyskanie bardziej stabilnego i czytelnego obrazu. Należy zaznaczyć, że badanie ultrasonograficzne nie może być przeprowadzone na otwartych ranach ani przez opatrunki. Całkowity czas trwania badania może wynosić od około 15 do 45 minut, w zależności od analizowanego problemu i potrzeb diagnostycznych.

Czego lekarz będzie szukać?

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej pozwala na szczegółową ocenę stanu wątroby, w tym sprawdzenie, czy nie występuje powiększenie organu oraz czy w jego tkance nie znajdują się zgrubienia, guzy lub torbiele. Ponadto, ultrasonografia dróg żółciowych umożliwia diagnozowanie obecności kamieni żółciowych oraz ewentualnego zastoju kamieni w przewodzie żółciowym, szczególnie jeśli towarzyszą temu objawy. Badanie trzustki może ujawnić stan zapalny, obecność torbieli czy guzów, choć są to rzadsze przypadki. Nerki są analizowane pod kątem torbieli, guzów, kamieni nerkowych oraz problemów z odpływem moczu. Badając jelito, można wykryć takie problemy jak niedrożność jelit czy oznaki przewlekłego nieswoistego zapalenia jelit. Inne narządy, które można ocenić za pomocą USG, to nadnercza, śledziona, duże naczynia krwionośne oraz węzły chłonne, w tym także możliwość wykrycia poszerzenia aorty brzusznej, czyli tętniaka aorty.

Technika ultrasonografii dopplerowskiej jest szczególnie przydatna w analizie stanów patologicznych naczyń krwionośnych, takich jak zwężenia, rozszerzenia oraz zakrzepy krwi. USG pozwala również na zobrazowanie nagromadzenia płynu w jamie brzusznej, co jest kluczowe przy diagnozowaniu wodobrzusza (puchliny brzusznej) czy obecności krwi po wypadku. Czasami, dla uzyskania bardziej szczegółowych informacji, stosuje się specjalne procedury ultrasonograficzne, w tym badania z użyciem środka kontrastowego. Ultrasonografia, jako szybkie i niedrogie badanie wstępne, często prowadzi do zalecenia przez lekarza bardziej szczegółowych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (RM), w celu dalszej diagnozy.

Dodatkowe informacje

• TK jamy brzusznej
• Badanie RM
• Kamienie żółciowe
• Ostre zapalenie trzustki
• Torbiele nerkowe
• Niedrożność jelit
• Tętniak aorty brzusznej
• USG jamy brzusznej — informacje dla lekarzy

Autor

• Susanne Meinrenken, dr n.med., Brema
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, MSSW (edytor)