Co to jest alergia lub nietolerancja na soję?

Alergia lub nietolerancja pokarmowa na warzywa strączkowe i ich nasiona to dolegliwości, które pojawiają się po ich zjedzeniu. 

• Nietolerancja pokarmowa to nieprawidłowa reakcja na spożycie jednego lub więcej pokarmów. W jej przypadku reakcja jest zwykle wolniejsza i mniej dotkliwa.
• Alergia pokarmowa to reakcja alergiczna na określone substancje. Często prowadzi do ostrych, szybko rozwijających się objawów.

Soja należy do rodziny roślin strączkowych. Za jedno z najzdrowszych warzyw uważana jest fasola. Ale soja dodatkowo zawiera również kilka szczególnie wartościowych białek. To warzywo jest składnikiem codziennej diety człowieka od ponad 5000 lat, głównie w krajach azjatyckich.

Ze względu na swoje korzystne właściwości soja jest obecnie coraz częściej wykorzystywana w przemyśle spożywczym. Rosnący udział produktów wegetariańskich, takich jak tofu, jest w dużej mierze oparty na tym warzywie strączkowym. Wiele zamienników dla osób z alergią na mleko i celiakią również ma w składzie soję, ponieważ pod względem wartości odżywczych jej białko jest dobrą alternatywą.

Nadwrażliwość na soję sporadycznie występuje u niemowląt uczulonych na mleko krowie, którym podaje się wyprodukowany na jej bazie zamiennik mleka matki. Około 1/5 dzieci źle reagujących na mleko krowie ma również problemy po spożyciu soi. Podobnie jak w przypadku mleka krowiego, unikanie tego warzywa może być trudne, ponieważ znajduje się ono w bardzo wielu przetworzonych produktach spożywczych. Osoby uczulone na soję mogą mieć również reakcje krzyżowe z grochem, orzeszkami ziemnymi i innymi roślinami strączkowymi.

Objawy

Objawy, które występują w ciągu kilka minut do godzin po zjedzeniu wyzwalającego je produktu spożywczego przypominają dolegliwości typowe dla innych nietolerancji i alergii pokarmowych. Podczas gdy nadwrażliwość na soję jest stosunkowo powszechna, wyraźna alergia na to warzywo jest raczej rzadka. Częstą reakcją jest zaczerwieniona, obrzęknięta i swędząca błona śluzowa w jamie ustnej. Te objawy są nazywane zespołem alergii jamy ustnej. Po spożyciu mogą wystąpić również dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności i bóle brzucha. Na skórze reakcja alergiczna może objawiać się jako swędząca wysypka lub pokrzywka. W przypadku ciężkiej nadwrażliwości mogą wystąpić trudności w oddychaniu i zawroty głowy. W wyniku reakcji alergicznej może dojść również do zaburzenia pracy układu krążenia. W najgorszym przypadku istnieje ryzyko wystąpienia ciężkiej, nawet zagrażającej życiu reakcji całego organizmu ze wstrząsem anafilaktycznym.

Diagnoza

Rozpoznanie alergii lub nietolerancji pokarmowej jest dokonywane przede wszystkim na podstawie objawów występujących po spożyciu określonych pokarmów. Często osoby dotknięte tym problemem potrafią same ustalić związek z wyzwalającym dolegliwości produktem spożywczym. Pomocne jest również prowadzenie dziennika z informacjami o diecie i objawach. W niektórych przypadkach wykonywane są dodatkowe badania krwi oraz testy alergiczne. W przypadku nietolerancji pokarmowych decydujące znaczenie może mieć test prowokacyjny. Polega on na spożyciu podejrzanego produktu spożywczego w kontrolowanych warunkach i obserwacji reakcji organizmu.

Zalecenia żywieniowe

Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie uciążliwych dolegliwości w przypadku rozpoznanej alergii na soję lub jej nietolerancji jest wyeliminowanie z diety soi i produktów sojowych. Nie jest to łatwe, zwłaszcza w przypadku produktów przetworzonych, ponieważ warzywo to jest coraz częściej wykorzystywane w przemyśle spożywczym.

Pieczywo

Niewielkie ilości mąki sojowej nierzadko stosuje się w chlebie i np. bułkach do hamburgerów. Istnieją oczywiście rodzaje pieczywa, które jej nie zawierają. Lista składników pomaga w rozróżnieniu.

Półprodukty i produkty gotowe

Ważne jest przy wyborze produktów spożywczych, aby uważnie czytać podany na etykietach skład. Od 2005 roku soja i produkty sojowe muszą być na nich wymienione. Produkty spożywcze zawierające soję to na przykład:

• mąka sojowa (kinako)
• soja
• białko sojowe
• tofu
• miso
• shoyu
• edamame
• yuba
• natto
• okara
• tamari
• tempeh
• TVP (teksturowane białko roślinne)
• E322 Lecytyna (soja)
• E426 hemiceluloza sojowa

Ciepłe posiłki

Mieszane produkty mięsne, takie jak paszteciki, hamburgery i hot-dogi mogą zawierać białko sojowe. Powinno to jasno wynikać z informacji na opakowaniu. W produkcji niektórych produktów mięsnych nie wolno jednak stosować białka sojowego. Ale jest ono w składzie pulpetów rybnych, a także w wegetariańskich daniach gotowych. Sos sojowy również zawiera białko sojowe.

Tłuszcz do smażenia

Olej sojowy, który znajduje się w margarynie sojowej, nie powinien powodować reakcji alergicznych. Można jednak założyć, że zawiera on śladowe ilości soi lub jest „zanieczyszczony” jej białkami. Dotyczy to również lecytyny sojowej (E322), która jest stosowana w produkcji margaryny. W niektórych przypadkach osoby z dużą nadwrażliwością na soję mogą również reagować na ten dodatek.

Jedzenie poza domem

Osoby, które zmagają się z alergią na soję powinny uważać w kawiarniach i restauracjach, zwłaszcza na produkty mięsne i rybne, pieczywo w hamburgerach, pizzę i dania wegetariańskie.

Dodatkowe informacje

• Alergia
• Alergie krzyżowe
• Wstrząs anafilaktyczny
• Nietolerancja i alergia pokarmowa
• Alergia lub nietolerancja na warzywa i rośliny strączkowe
• Alergia lub nietolerancja na orzechy, migdały i nasiona
• Alergia/nietolerancja pokarmowa – informacje dla personelu medycznego
• Alergia i nietolerancja pokarmowa u dorosłych – informacje dla personelu medycznego

Lista kontrolna i objawy

• Czy mam nietolerancję lub alergię pokarmową?
• Lista kontrolna dla dzieci z nietolerancją/alergią pokarmową
• Dziennik żywieniowy