Definicja

W przypadku alergii pokarmowej lub nietolerancji pokarmowej na orzechy, migdały i nasiona są to dolegliwości, które powtarzają się po spożyciu niektórych pokarmów. 

• Nietolerancja pokarmowa jest nieprawidłową reakcją na spożycie jednego lub więcej produktów. W przypadku nietolerancji pokarmowej reakcja jest zwykle wolniejsza i lżejsza.
• Alergia pokarmowa to reakcja alergiczna na określone substancje. Alergia często wywołuje ostre objawy o nagłym początku.

Dolegliwości po spożyciu orzechów, migdałów i nasion to głównie reakcje alergiczne. Niektóre rodzaje orzechów i nasion, o których wiadomo, że powodują alergie, to orzechy laskowe, orzechy nerkowca, orzechy brazylijskie, orzechy pekan, migdały, pistacje, nasiona sezamu, nasiona słonecznika i mak. Orzeszki ziemne również należą do powszechnych alergenów, są one jednak roślinami strączkowymi.

Orzechy i krzyżowe reakcje wrażliwości

Ważnymi przyczynami reakcji alergicznych są orzechy laskowe, orzechy brazylijskie i orzechy włoskie. Spożycie orzechów brazylijskich i włoskich wzrasta szczególnie w okresie Bożego Narodzenia. W Europie Środkowej alergia na orzechy laskowe jest często wynikiem alergii krzyżowej, przy czym alergią podstawową jest alergia na pyłek brzozy. W takich przypadkach reakcja na orzechy laskowe jest często słabsza i objawia się głównie w obrębie jamy ustnej.

Jednak w przypadku izolowanej alergii na orzechy objawy są zwykle bardziej wyraźne. Alergia na orzechy laskowe często powoduje poważne objawy, które mają wpływ na cały organizm, a w niektórych przypadkach mogą zagrażać życiu.

Jeśli pacjent reaguje na jeden gatunek orzechów, prawdopodobieństwo, że zareaguje również na inne orzechy, wynosi 50%. U 25–50% osób z alergią na orzeszki ziemne występuje jednocześnie alergia na orzechy.

Grupa osób uczulonych na nasiona sezamu w Europie Zachodniej jest niewielka, ale rośnie. U osób uczulonych na nasiona sezamu mogą wystąpić poważne i zagrażające życiu reakcje.

Objawy

Objawy, które pojawiają się od kilku minut do kilku godzin po zjedzeniu pokarmu wywołującego alergię, przypominają objawy innych nietolerancji i alergii pokarmowych.

W przypadku powszechnych krzyżowych reakcji wrażliwości objawy reakcji alergicznej są raczej łagodne. Częstą reakcją jest wówczas zaczerwieniona, opuchnięta i swędząca błona śluzowa jamy ustnej, tzw. zespół alergii jamy ustnej.

Po spożyciu mogą wystąpić również dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności i bóle brzucha. Na skórze reakcja alergiczna może objawiać się swędzącą wysypką oraz pokrzywką. W przypadku ciężkiej reakcji mogą wystąpić trudności w oddychaniu i zawroty głowy. Reakcja alergiczna może również obejmować serce i układ krążenia. W najgorszym przypadku istnieje ryzyko wystąpienia ciężkiej, być może zagrażającej życiu reakcji całego organizmu ze wstrząsem anafilaktycznym. Takie ciężkie przypadki są rzadkie, ale występują zwłaszcza w przypadku alergii na poszczególne gatunki orzechów.

Rozpoznanie

Rozpoznanie alergii lub nietolerancji pokarmowej opiera się przede wszystkim na objawach opisywanych po spożyciu określonych pokarmów. Często pacjent sam dostrzega powiązanie z produktem spożywczym wywołującym objawy. Pomocne jest również zapisywanie w dzienniczku posiłków i objawów. W niektórych przypadkach wykonuje się dodatkowe badania krwi oraz testy alergiczne. W przypadku nietolerancji pokarmowych decydujące znaczenie może mieć próba prowokacji. Polega ona na spożyciu danego produktu w kontrolowanych warunkach i obserwowaniu reakcji.

Zalecenia żywieniowe

Najważniejszym działaniem w przypadku alergii pokarmowej na orzechy jest całkowita rezygnacja ze spożywania alergizujących gatunków orzechów. Wykluczenie jednego rodzaju orzechów z diety nie jest szczególnie trudne dla większości ludzi. Ważne jest natomiast, aby zwracać również uwagę na ciasta i inną przetworzoną żywność. Czasami orzechy mogą się również znaleźć wśród składników niektórych kosmetyków, np. olejków do masażu lub balsamów do ciała.

Chleb i mieszanki zbożowe

Chleb, ciasta, herbatniki i inne produkty z piekarni, kawiarni i restauracji często nie mają podanego składu. Trzeba mieć świadomość, że mogą one zawierać różne gatunki orzechów lub nasion. Ponadto wiele rodzajów płatków i mieszanek śniadaniowych zawiera orzechy i orzeszki ziemne. Orzechy i nasiona są również stosowane w niektórych daniach kuchni azjatyckich, niektórych rodzajach sosów do makaronów, pesto i dipach.

Czekolada

Czekolada może zawierać orzechy, mielone lub w całości. Bardzo ważne jest, aby uważnie przeczytać skład podany na opakowaniu. Z orzechów produkuje się także marcepan. 

Jedzenie poza domem

Przed złożeniem zamówienia w restauracji należy zapytać o skład potrawy i ewentualnie poinformować obsługę o alergii. W przypadku bardzo silnej alergii nawet danie ledwie „zanieczyszczone” orzechami może wywołać reakcję alergiczną.

Leczenie

W przypadku ostrej reakcji alergicznej stosuje się najczęściej doraźnie leki przeciwhistaminowe, np. w postaci tabletek. W przypadku ciężkiej reakcji alergicznej z zagrażającym wstrząsem anafilaktycznym zwykle konieczne jest leczenie ratunkowe. Oprócz leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów stosuje się adrenalinę, tlen i inne środki intensywnej opieki medycznej.

Rokowanie

Alergia na orzeszki ziemne lub orzechy z czasem ustępuje u 20% dzieci dotkniętych tym problemem. Jeśli jednak utrzymuje się również w okresie dojrzewania i dorosłości, w większości przypadków pozostaje na całe życie.

Dodatkowe informacje

• Alergia
• Alergie krzyżowe
• Wstrząs anafilaktyczny
• Nietolerancja pokarmowa i alergia pokarmowa
• Alergia lub nietolerancja na warzywa i rośliny strączkowe
• Alergia pokarmowa i nietolerancja pokarmowa — informacje dla lekarzy
• Alergia pokarmowa i nietolerancja pokarmowa u dorosłych — informacje dla lekarzy