Czym jest alergia?

Alergia to nadwrażliwość układu odpornościowego na pewne substancje, z którymi organizm styka się np.: poprzez powietrze lub pokarm. Substancje, które u zdrowego człowieka nie powodują żadnych problemów zdrowotnych, nazywamy alergenami.

Przyczyny rozwoju alergii nie zostały ostatecznie wyjaśnione. Jednym z udowodnionych czynników jest predyspozycja genetyczna. W tym kontekście ważna jest częstość występowania alergii w rodzinie, jej rodzaj i nasilenie. Dziecko jest bardziej narażone na wystąpienie alergii, jeśli cierpią na nią oboje rodzice lub rodzic bądź jedno z rodzeństwa. Niemniej jednak, alergie występują również wtedy, gdy nie było wcześniejszych przypadków w rodzinie. Inne czynniki to dym tytoniowy, zaburzona bariera hydrolipidowa skóry, stres i kontakt ze szkodliwymi substancjami występującymi w pracy.

Zalecenia dotyczące profilaktyki alergii

Nie można z całą pewnością zapobiec rozwojowi alergii, zwłaszcza w rodzinach, w których często występują choroby alergiczne. Istnieją jednak zalecenia stowarzyszeń zawodowych dotyczące przeciwdziałania tej chorobie. Są one oparte na licznych badaniach naukowych.

Odżywianie w czasie ciąży

Dla kobiet w ciąży zalecana jest normalna, zbilansowana i pełnowartościowa dieta. Odradza się eliminowanie określonych produktów spożywczych w czasie ciąży. Udowodniono korzystny wpływ spożywania ryb na zdrowie kobiet w ciąży.

W kontekście alergii nie istnieją konkretne zalecenia dietetyczne dla ciężarnych kobiet. Zaleca się stosowanie zrównoważonej i odżywczej diety.

Karmienie piersią

Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla niemowlęcia. Dlatego wszystkim matkom zaleca się karmienie dziecka wyłącznie piersią przez pierwsze 4 miesiące życia. Poza mniejszym prawdopodobieństwem wystąpienia chorób alergicznych, karmienie piersią ma wiele innych korzyści dla matki i dziecka.

W odniesieniu do ryzyka alergii zaleca się karmienie dziecka piersią.

Żywienie matek w okresie karmienia piersią

Odradza się eliminowanie określonych produktów spożywczych. Matkom zaleca się zbilansowane i pożywne menu. Wykazano pozytywny wpływ spożywania ryb w okresie ciąży i karmienia piersią.

Zaleca się, aby matki karmiące piersią stosowały zbilansowaną dietę bez eliminowania pewnych produktów.

Zamienniki mleka

Niemowlęta z grupy wysokiego ryzyka, które wymagają zastąpienia lub suplementacji mleka matki, są mniej narażone na rozwój alergii, jeśli przez pierwsze 4 miesiące otrzymują mleko zastępcze składające się z hydrolizatu białka (kazeiny lub serwatki). Dzieciom, których bliscy krewni (rodzice/rodzeństwo) cierpią na ciężkie alergie można przepisać hydrolizowany preparat po przeprowadzeniu badania lekarskiego. W profilaktyce alergii odradza się pokarm dla niemowląt na bazie soi.

Zgodnie z zaleceniami, zamienniki mleka oparte na hydrolizowanym preparacie dla niemowląt mogą być przepisywane dzieciom z rodzin ryzyka.

Wprowadzenie pokarmów stałych

Powszechnym zaleceniem jest pokarm uzupełniający od ukończonego 4. miesiąca życia. Nie należy tego opóźniać ze względu na profilaktykę alergii, ponieważ dzieci mają większe potrzeby żywieniowe. Odradza się eliminowanie pewnych pokarmów z diety dziecka. Wprowadzenie do jadłospisu ewentualnych alergenów przed ukończeniem przez dziecko 4 miesiąca życia również nie ma udowodnionego wpływu na rozwój chorób alergicznych. Z drugiej strony wykazano, że ryby w pokarmach stałych podawanych w pierwszym roku życia chronią przed chorobami atopowymi, takimi jak  astma.

Wprowadzenie pokarmów stałych nie powinno być opóźniane po 4. miesiącu życia. Eliminowanie z diety niektórych pokarmów jest odradzane. Zaleca się wprowadzenie ryb.

Masa ciała

Istnieją dowody, że występowanie astmy u dzieci jest związane z podwyższonym wskaźnikiem masy ciała (BMI). Poza tym nadwaga i otyłość są związane z wieloma innymi chorobami.

Ze względu na profilaktykę alergii zaleca się, aby uniknąć nadwagi i otyłości u dzieci.

Inne zalecenia

Oprócz diety, istnieje kilka innych czynników, które można wziąć pod uwagę, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju alergii.

Przykładowo trzymanie zwierząt domowych nie przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia reakcji alergicznych. Tylko w rodzinach, w których choroby alergiczne są częste, odradza się trzymanie kotów jako zwierząt domowych. Wydaje się, że psy nie zwiększają częstości występowania alergii.

Niektóre czynniki środowiskowe zostały również zbadane bardziej szczegółowo. Pomieszczenia wewnętrzne o dużej wilgotności i słabej wentylacji sprzyjają występowaniu pleśni, a tym samym rozwojowi alergii. Oddziaływanie roztoczy kurzu można również w niektórych przypadkach ograniczyć poprzez zastosowanie pewnych środków, takich jak specjalne pokrowce na materace. Wiele badań wykazało, że do zwiększenia ryzyka wystąpienia alergii, a zwłaszcza astmy znacząco przyczynia się dym tytoniowy. Należy więc również unikać palenia w obecności dziecka.

Szczepienia nie przyczyniają się do zwiększenia ryzyka wystąpienia alergii. Istnieją nawet dowody na to, że mogą one ograniczyć rozwój chorób alergicznych. Wszystkie dzieci, także te z rodzin ryzyka, powinny więc być szczepione zgodnie z ogólnymi zaleceniami dotyczącymi szczepień.

Dodatkowe informacje

• Alergia
• Alergia, przyczyny
• Alergia, badanie
• Alergia, odczulanie
• Astma
• Astma u dzieci
• Katar sienny (alergiczny nieżyt nosa)
• Wyprysk atopowy (neurodermit)
• Nietolerancja i alergia pokarmowa
• Pełnowartościowa dieta
• Nadwaga u dzieci
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego należy rzucić palenie i jak to zrobić?
• Zapobieganie alergii – informacje dla personelu medycznego
• Astma – informacje dla personelu medycznego
• Alergiczny nieżyt nosa– informacje dla personelu medycznego
• Alergia/nietolerancja pokarmowa – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)
• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski