Stosowanie rękawic lateksowych zapewnia personelowi medycznemu skuteczną ochronę przed wieloma chorobami zakaźnymi. Jednak u niektórych osób w kontakcie z lateksem mogą wystąpić reakcje alergiczne. W latach 80. liczba zgłaszanych reakcji wzrosła, ponieważ wtedy zaczęto częściej używać rękawic lateksowych. Liczba reakcji alergicznych spadła prawdopodobnie wraz z rosnącą wiedzą na temat alergii i wprowadzeniem rękawic bezlateksowych. Szacuje się, że alergia na lateks występuje u 1–2% populacji.

Co to jest lateks?

W tym artykule termin lateks jest używany w odniesieniu do kauczuku naturalnego uzyskiwanego z drzewa kauczukowego (hevea brasiliensis). Istnieje kilka rodzajów lateksu syntetycznego, ale nie zawierają one białek powodujących reakcje alergiczne.

Co to jest alergia na lateks?

Alergia na lateks to reakcja na białka zawarte w lateksie (naturalnym kauczuku). Nie wiadomo, jak intensywna musi być ekspozycja na lateks, aby wystąpiła reakcja alergiczna. Ryzyko wystąpienia alergii rośnie jednak ze wzrostem ekspozycji na lateks. U niektórych osób objawy pojawiają się po kilku minutach, ale czasami reakcja występuje dopiero po kilku godzinach od kontaktu.

Nasilenie reakcji może być bardzo różne. Względnie łagodne reakcje mogą obejmować zaczerwienienie skóry, wysypkę, pęcherze lub swędzenie. Cięższe reakcje mogą obejmować cieknący nos, kichanie, swędzenie oczu, ból gardła i astmę. W bardzo rzadkich przypadkach rozwija się anafilaksja, dotycząca głównie osób, u których wcześniej wystąpiły ciężkie reakcje.

Kto jest uczulony na lateks?

Bardziej intensywny kontakt z lateksem zwiększa ryzyko wystąpienia alergii. Dotyczy to zwłaszcza osób, które przeszły wielokrotne zabiegi chirurgiczne, na przykład dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową (rozszczepem kręgosłupa).

Zwiększone ryzyko dotyczy również personelu medycznego pracującego na salach operacyjnych lub stacjach dializ. U tych osób ryzyko jest trzykrotnie wyższe niż u pozostałej populacji. Istnieje również związek między ryzykiem alergii na lateks a ilością czasu spędzonego w pracy, w której jest się narażonym na kontakt z lateksem.

U alergików prawdopodobieństwo wystąpienia alergii na lateks jest czterokrotnie wyższe. Różne alergeny pokarmowe mogą wchodzić w reakcje krzyżowe z alergenami lateksu. Oznacza to, że osoby uczulone między innymi na awokado, banany, kiwi i kasztany jadalne są narażone również na ryzyko wystąpienia alergii na lateks. Także osoby z innymi rodzajami wyprysków skórnych w obrębie dłoni są bardziej zagrożone alergią na lateks.

Diagnostyka

Historia choroby często nasuwa podejrzenia, ale nie wystarcza do postawienia miarodajnej diagnozy. W dwóch badaniach wykazano, że tylko jedna na dziesięć osób twierdzących, że są uczulone na lateks, faktycznie miała alergię na lateks.

Najczęściej stosowane testy w kierunku alergii na lateks to test skórny i badanie krwi w celu oznaczenia poziomu swoistych IgE (przeciwciał alergicznych) na lateks. Test skórny jest metodą najdokładniejszą i dlatego zalecaną. Lekarz nanosi na skórę różne znane alergeny w małych ilościach i ocenia, czy pojawiają się miejscowe zmiany skórne świadczące o reakcji alergicznej. Test wykonuje się pod nadzorem lekarza.

Leczenie

Osoby uczulone na lateks mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji, unikając bezpośredniego kontaktu z lateksem, na przykład rezygnując z używania lateksowych rękawic. Ale alergię mogą wyzwolić także inne produkty wykonane z naturalnego kauczuku. Dlatego należy unikać bezpośredniego kontaktu z takimi produktami. Różne produkty spożywcze mogą wchodzić w reakcje krzyżowe z lateksem. Oznacza to, że osoby uczulone między innymi na awokado, banany, kiwi i kasztany jadalne są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia alergii na lateks.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry zwykle leczy się, stosując kremy z kortyzonem i kremy nawilżające. Niektórym pacjentom pomagają tabletki z kortyzonem lub leki przeciwhistaminowe. Jeśli doszło do ciężkiej reakcji alergicznej (anafilaksji) z dusznością i utratą przytomności, lekarz przepisuje leki ratunkowe (autostrzykawka z adrenaliną itp.) (zob. alergia na jad owadów).

Zapobieganie

Wielokrotne zabiegi operacyjne u małych dzieci należy wykonywać z użyciem produktów niezawierających lateksu. Oznacza to, że chirurdzy i pielęgniarki na salach operacyjnych powinni nosić rękawice bezlateksowe.

Wykazano, że rozwojowi alergii na lateks u personelu medycznego można zapobiec, zastępując pudrowane rękawice lateksowe rękawicami bezlateksowymi.

Rokowanie

Objawy alergii na lateks szybko ustępują po zaprzestaniu kontaktu z lateksem, ale przeciwciała (swoiste IgE przeciwko lateksowi) mogą być nadal podwyższone nawet pięć lat od ostatniego kontaktu. Kolejna ekspozycja na lateks niesie ze sobą wysokie ryzyko nawrotu alergii.

Dodatkowe informacje

• Alergia
• Wstrząs anafilaktyczny
• Alergia na lateks — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema