Czym są urazy śledziony?

Śledziona

Definicja

Śledziona jest narządem najczęściej uszkadzanym w wyniku tępego urazu brzucha. Znajduje się ona w lewej górnej części jamy brzusznej za dolnymi żebrami. Może zostać uszkodzona w wyniku oddziaływania tępą lub ostrą siłą skierowaną na brzuch i przez lewe dolne żebra, a także podczas zabiegów diagnostycznych. Śledziona jest otoczona swoją torebką włóknistą. Uraz może dotyczyć samej torebki, samej tkanki śledzionowej (uraz podtorebkowy) lub obu tych elementów.

Objawy

Typowy dla tego schorzenia jest ból w górnej części lewej strony brzucha, czasem promieniujący do lewego barku. W przypadku urazów żeber może wystąpić duszność. Może być widoczny ślad siniaka (np. od pasa bezpieczeństwa). W przypadku silnego krwawienia może dojść do utraty dużej ilości krwi, przez co u poszkodowanego może dojść do wstrząsu. Wskazują na to szybkie, słabe tętno, obniżone ciśnienie tętnicze i zimne poty.

Przyczyny

Śledziona jest silnie ukrwiona, dlatego każdy poważniejszy jej uraz prowadzi do krwotoku. Jeśli torebka nie jest uszkodzona, krew pozostaje wewnątrz niej. Krew może jednak przedostać się do przestrzeni pomiędzy torebką a tkanką śledziony, gdzie gromadzi się i tworzy krwiak. W niektórych przypadkach to nagromadzenie krwi może być większe niż rzeczywisty rozmiar śledziony. W większości przypadków torebka pozostaje nienaruszona, a nagromadzenie krwi z czasem się rozpuszcza.

W wyjątkowych sytuacjach, w około 5% przypadków, dochodzi do rozerwania torebki, zwykle w ciągu kilku tygodni po urazie. Następnie nagromadzona krew i dodatkowa krew ze śledziony spływa do jamy brzusznej, co może prowadzić do wstrząsu z powodu utraty znacznej ilości krwi. Jeśli torebka pęknie wcześnie, a krwawienie jest powolne, krew będzie jedynie gromadzić się wokół śledziony, a w niektórych przypadkach ulegnie skrzepnięciu.

Jeśli śledziona jest powiększona (splenomegalia), nawet drobne urazy mogą doprowadzić do pęknięcia śledziony.

Częstość występowania

Najczęstszą przyczyną urazów śledziony są wypadki komunikacyjne. U dzieci w wieku od 6 do 10 lat do urazów śledziony dochodzi często w wyniku upadku z dużej wysokości.

Badania

• W przypadku urazu w okolicy lewej górnej części brzucha zawsze istnieje podejrzenie urazu śledziony.
• Podczas badania lekarskiego wykonuje się badanie palpacyjne brzucha.
• Wykonywany jest pomiar tętna i ciśnienia tętniczego.
• Badania laboratoryjne wykażą utratę krwi i w razie potrzeby dostarczą dodatkowych informacji.
• Badanie ultrasonograficzne pozwoli określić, czy w jamie brzusznej znajduje się wolny płyn (krew).
• Tomografia komputerowa jamy brzusznej może posłużyć do oceny ciężkości urazu w celu wyboru odpowiedniej metody leczenia.

Leczenie

• Celem leczenia jest zatrzymanie trwającego krwawienia, zapobieganie rozwojowi wstrząsu i zachowanie funkcji śledziony.
• Wybór sposobu leczenia zależy od rozległości urazu i stanu zdrowia pacjenta.
• Jeśli nie ma oznak aktywnego krwawienia, pacjent jest obserwowany w szpitalu przez kilka dni. Przebieg jest monitorowany za pomocą powtarzanych badań tomograficznych lub ultrasonograficznych. Przy niewielkich urazach krwawienie często ustaje samoistnie, a ponowny krwotok jest rzadki.
• W niektórych przypadkach można zamknąć uszkodzone naczynie krwionośne za pomocą metalowej spirali wprowadzonej przez cewnik i w ten sposób zatrzymać krwawienie.
• Jeśli utrata krwi powoduje gwałtowny spadek poziomu hemoglobiny, konieczne może być przetoczenie krwi.

Operacja

• Jeśli w wyniku obfitego krwawienia wystąpią objawy rozwijającego się wstrząsu, konieczne jest przeprowadzenie operacji w celu zatrzymania krwawienia.
• Podczas operacji, zwłaszcza u dzieci, próbuje się zachować jak najwięcej miąższu śledziony, usuwając tylko część narządu, ponieważ śledziona odgrywa ważną rolę w systemie immunologicznym przed infekcjami.

Rokowanie

• Rokowanie w przypadku urazów śledziony jest dobre, także bez leczenia operacyjnego. Ogólne rokowanie zależy od pozostałych obrażeń.
• Przez co najmniej 3–6 tygodni nie należy uprawiać sportu.
• Jeśli śledziona została usunięta, istnieje zwiększone ryzyko infekcji. Istnieje również ryzyko wystąpienia sepsy, jest ono wyższe w ciągu pierwszych 2–3 lat od zabiegu usunięcia narządu, dlatego zaleca się profilaktyczne szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym.

Dodatkowe informacje

• Powiększona śledziona (splenomegalia)
• Usunięta śledziona (asplenia)
• Zakażenie krwi (sepsa)
• Krwiak śledziony/pęknięcie śledziony – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden