Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Bakteryjna zoonoza wywołana przez Erysipelothrix rhusiopathiae.
• W większości przypadków dochodzi do powierzchownego zakażenia skóry/tkanek miękkich.
• W pojedynczych przypadkach zakażenie rozprzestrzenia się powodując ciężkie zakażenia ogólnoustrojowe, takie jak zapalenie wsierdzia, zapalenie stawów, zapalenie kości i szpiku lub sepsę.¹
• Jest nazywana również różycą świń.

Epidemiologia

• Różyca występuje na całym świecie u osób, które miały kontakt z zakażonymi dzikimi lub udomowionymi zwierzętami. W Polsce odnotowuje się kilkaset przypadków zachorowań rocznie.²

Etiologia i patogeneza

• Erysipelothrix rhusiopathiae to pleomorficzna, gram–dodatnia bakteria występująca na całym świecie, głównie u świń.³
• Występuje również u owiec, koni, bydła, kurczaków, krabów, ryb, psów i kotów.¹
• W przypadku kontaktu z zakażonym mięsem lub rybami bakteria wnika przez uszkodzoną skórę (zranienia, zadrapania). Osoby pracujące ze zwierzętami są szczególnie narażone na zakażenie.
• Do zakażenia może dojść także w wyniku ugryzienia przez zwierzęta.⁴
• Wdychanie patogenu może prowadzić do zapalenia oskrzeli.
• Zakażenie nie jest przekazywane z człowieka na człowieka.

Czynniki predysponujące

• Kontakt z zakażonym mięsem lub rybami. Szczególnie narażeni są: rzeźnicy, weterynarze, rolnicy, rybacy, kucharze.⁵
• Małe zmiany skórne.
• Czynniki ryzyka zakażenia ogólnoustrojowego:⁶
  • immunosupresja
  • cukrzyca
  • choroby nerek
  • alkohol.

ICD–10

• A26 Choroba zakaźna wywołana przez Erysipelothrix rhusiopathiae [różyca].
  • A26.0 Różyca, postać skórna.
  • A26.7 Posocznica wywołana przez Erysipelothrix.
  • A26.8 Inne postacie różycy.
  • A26.9 Różyca, nieokreślona.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Rozpoznanie kliniczne: zaczerwienienie i obrzęk skóry u osób, które miały kontakt ze zwierzętami.

Diagnostyka różnicowa

• Róża.
• Rumień przewlekły wędrujący.
• Reakcja na leki.
• Inne bakteryjne zakażenia tkanek miękkich.
• Alergia kontaktowa.⁵
• Postać uogólniona: sepsa o innej etiologii.

Wywiad lekarski

• Okres wylęgania wynosi 3–8 dni.
• Kontakt ze zwierzętami lub ich mięsem.
• Objawy towarzyszące, takie jak gorączka (nie zawsze obecna w postaci skórnej), powiększenie węzłów chłonnych, ból, złe samopoczucie.
• Przy zakażeniu ogólnoustrojowym
  • wcześniejsze zmiany skórne.

Badanie fizykalne

• Zakażenie u ludzi może objawiać się jako:¹
  • lokalne zakażenie skóry
  • rozproszone zakażenie skóry
  • zakażenie ogólnoustrojowe.

Miejscowe zakażenie skóry, różyca

• Jest to najczęstsza forma zakażenia wywołana przez Erysipelothrix rhusiopathiae.
• W miejscu wniknięcia drobnoustroju, najczęściej w najbardziej eksponowane okolice skóry (palce, dłonie), pojawia się obrzęk skóry i zaczerwienienie; może przekształcić się w różycę o typowym obrazie (różowa zmiana o dobrze ograniczonych, lekko uniesionych brzegach).⁵
• Głównym objawem jest umiarkowany ból, jako objawy towarzyszące mogą wystąpić: gorączka lub miejscowe powiększenie węzłów chłonnych.
• Zazwyczaj objawy ustępują w ciągu 4 tygodni.

Rozproszone zakażenie skóry

• Rzadko różyca przyjmuje formę rozproszonego zakażenia skóry.
• Miejscowe zakażenie rozszerza się wraz z gojeniem zmian umiejscowionych centralnie. Pęcherzowe zmiany skórne mogą również występować z okolicach odległych od miejsca zakażenia.
• Często jednocześnie występują: gorączka, ból stawów (zapalenie stawów) i zapalenie węzłów chłonnych.

Zakażenie ogólnoustrojowe

• Głównie ogólnoustrojowe zakażenie pierwotne, około 40% wszystkich pacjentów z bakteriemią miało wcześniej miejscową różycę.
• Najczęściej dochodzi do zapalenia wsierdzia.¹
  • Objawy: utrzymująca się gorączka, dreszcze, nocne poty, osłabienie, znużenie, utrata masy ciała, bóle stawów, utrata apetytu, nudności i wymioty.
• Może również wystąpić septyczne zapalenie stawów, zapalenie kości i szpiku.⁷
• W najgorszym przypadku zakażenie może prowadzić do sepsy.

Badania uzupełniające

• Posiew z płynu tkankowego lub biopsji.
• W przypadku podejrzenia bakteriemii – posiewy krwi.
• W przypadku podejrzenia zapalenia wsierdzia – echokardiografia przezprzełykowa.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku podejrzenia zapalenia wsierdzia lub sepsy konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja.

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

• Najczęściej występujące miejscowe zakażenie skóry jest chorobą samoistnie ustępującą, która zwykle nie wymaga leczenia.
• Podawanie antybiotyków może skrócić przebieg choroby i pozwolić uniknąć powikłań.³

Leczenie farmakologiczne

• Doustnie przez 7–14 dni:
  • penicylina fenoksymetylowa
    • dorośli i młodzież o masie ciała >60 kg: 1,5 miliona j.m. co 8 godzin
    • dorośli i młodzież o masie ciała 40–60 kg: 1 miliona j.m. co 8 godzin lub
  • amoksycylina 500 mg co 8 godzin.⁵
• W przypadku uczulenia na penicylinę:
  • klindamycyna (3 x 0,3 g/dzień do 3 x 0,6 g/dzień doustnie przez 7–10 dni)
  • ciprofloksacyna 250 mg co 12 godzin⁵
  • lewofloksacyna 750 mg co 24 godziny⁵
  • erytromycyna 500 mg co 6 godzin.⁵
• W ciężkich przebiegach należy podawać dożylnie antybiotyki możliwie zgodnie z antybiogramem.
  • Występuje oporność na wankomycynę.⁸ 

Zapobieganie

• Podczas krojenia mięsa i ryb należy nosić rękawice ochronne.
• Rany cięte należy dezynfekować.
• Istnieją szczepionki dla zwierząt.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Rokowanie

• Z reguły miejscowe zakażenia goją się samoistnie po 3–4 tygodniach.

Powikłania

• Zapalenie wsierdzia.
• Zapalenie stawów.
• Zapalenie kości i szpiku.
• Sepsa.

Rokowanie

• Dobre.

Dalsze postępowanie

• Brak specjalnych środków.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Różyca (różyca świń).