Co to jest drakunkuloza?

Drakunkuloza ( nazywana także zakażeniem robakiem gwinejskim, zakażeniem robakiem medyńskim, dracunculosis) jest chorobą zakaźną przenoszoną przez wodę pitną i wywoływaną przez nicienia (glistę) Dracunculus medinensis.

Larwy nicienia zarażają mikroskopijne skorupiaki słodkowodne, które mogą być połknięte przez człowieka. W jelicie człowieka larwy uwalniają się ze skorupiaków. Przenikają one przez ścianę jelita i rozprzestrzeniają się po całym organizmie. Następnie dojrzewają i rozwijają się w formy dojrzałe. Zapłodnione samice robaków migrują do podskórnej tkanki i docierają do powierzchni skóry. W miejscu, gdzie robak o długości 70–130 cm przebija się przez skórę, powstaje bolesna rana. Jeśli robak ponownie wejdzie w kontakt z wodą, wydala dużą liczbę larw i jego cykl życiowy zaczyna się od nowa.

Gdzie i jak często występuje?

Pasożyt ten był kiedyś szeroko rozpowszechniony, ale obecnie uważa się go za prawie całkowicie wytępiony. W ostatnich latach do zakażenia dochodziło tylko w kilku krajach afrykańskich.

Do 1985 roku rejestrowano około 3,5 mln nowych przypadków rocznie. W 2018 roku na świecie odnotowano już tylko 28 nowych przypadków. Występowały one w Czadzie, Angoli i Sudanie Południowym. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) aktywnie współpracuje z innymi ośrodkami międzynarodowymi w celu wyeliminowania drakunkulozy.

Objawy

Ludzie zarażają się poprzez spożycie wody pitnej zanieczyszczonej larwami pasożyta. Często mija rok zanim larwy rozwiną się w dojrzałe nicienie i ich samice dotrą do powierzchni skóry.

Osoby zakażone, u których pasożyt rozwija się w organizmie w większości nie mają żadnych objawów. Gdy larwy napierają na skórę, powstaje bolesny, piekący pęcherz. Po 1–3 dniach pęka i tworzy bardzo bolesną ranę, z której wyłania się biały, przypominający makaron spaghetti robak. W tej fazie u osób dotkniętych chorobą mogą wystąpić również objawy ogólne i gorączka.

Zwykle na stopach lub nogach pojawiają się wrzody, które bolą, gdy pasożyt kawałek po kawałku wydostaje się przez skórę. Proces ten może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Aby złagodzić ból, cierpiący często trzymają stopy w wodzie, wtedy jednak samica robaka może uwolnić liczne zakaźne larwy, które zanieczyszczają wodę.

Przebieg choroby jest zazwyczaj łagodny, ale bardzo bolesny. Wtórne zakażenia w miejscu rany mogą prowadzić do ogólnoustrojowych chorób zakaźnych, zapalnych chorób stawów i trwałego upośledzenia sprawności.

Diagnostyka

Wygląd rany i robaka są typowe i rozpoznawane również przez laików na terenach endemicznych. Nie ma testów serologicznych do wykrywania patogenu.

Leczenie

Nie ma skutecznego leczenia i leku przeciwko robakowi gwinejskiemu. Gdy dostanie się do organizmu człowieka, rośnie i przez skórę przedostaje się na zewnątrz.

Gdy tylko robak wyłoni się z rany, można go ostrożnie wyciągać po kilka centymetrów dzień po dniu. Przy całkowitej długości do 130 cm może to trwać kilka tygodni.

Ważna jest odpowiednia pielęgnacja rany, aby uniknąć wtórnych zakażeń. Przebieg w większości przypadków jest łagodny. Do nowego zakażenia może dojść w każdej chwili przez ponowny kontakt z skażoną wodą pitną.

Zapobieganie

Chorobie tej można skutecznie i całkowicie zapobiec, zachowując środki ostrożności przy piciu wody:

• Należy pić wodę tylko z bezpiecznych źródeł.
• Osoby z otwartymi ranami spowodowanymi przez robaka gwinejskiego nie powinny zbliżać się do źródeł wody pitnej, aby wydostający się przez skórę robak nie uwolnił larw przy kontakcie z wodą.
• Niezabezpieczone lub skażone źródła wody pitnej należy oczyszczać za pomocą środków dezynfekujących, które zabijają zarówno małe skorupiaki, jak i larwy. Dostępne są również specjalne filtry do usuwania skorupiaków.
• Ważnymi dodatkowymi czynnikami zapobiegającymi rozprzestrzenianiu się choroby są dobra pielęgnacja ran i stosowanie szczelnych opatrunków.

Dzięki licznym działaniom w ostatnich latach udało się znacznie ograniczyć tę chorobę.

 Dodatkowe informacje

• Drakunkuloza – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych (Cand. med.), Berlin
• Susanne Meinrenken, dr med., Brema
• Lek. Natalia Anasiewicz, Fryburg Bryzgowijski
• Thomas Fühner, dr hab. n. med., specjalista chorób wewnętrznych i pneumologii, Hanower
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)