Co to jest gruźlica kręgosłupa?

Choroba ta nazywana jest również gruźliczym zapaleniem stawów kręgosłupa lub chorobą Potta. Gruźlica kręgosłupa występuje, gdy bakterie gruźlicy (prątki gruźlicy) rozprzestrzeniają się do kręgosłupa. Rozsiew bakterii następuje z innego ogniska zakażenia (często z płuc) poprzez naczynia krwionośne lub limfatyczne. Bakterie gruźlicy prowadzą do zapalenia kości (zapalenia kości i szpiku) i stawów w jednym lub zwykle kilku kręgach. Stan zapalny prowadzi do coraz większego uszkodzenia tkanki kostnej. W rezultacie kręg traci stabilność i może zapaść się w sobie. Skutkuje to powstaniem garbu u osoby chorej. Jeśli zakażenie rozprzestrzeni się na otaczające tkanki, może dojść do powstania ropnia. Takie ropnie w okolicy lędźwiowej mogą przemieszczać się wzdłuż mięśnia zginacza biodra do okolicy pachwiny, w końcu przenikać przez skórę i tam ulegać opróżnieniu.

Występowanie

W niektórych częściach świata gruźlica jest dziś nadal szeroko rozpowszechnioną chorobą zakaźną, która w przypadku braku leczenia może prowadzić do śmierci. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku prawie 9 mln osób zapada na gruźlicę, a około 1,4 mln osób rocznie umiera w wyniku tej choroby, często z powodu niewystarczającego leczenia. W krajach uprzemysłowionych gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa stało się rzadkością. Choroba ta nadal występuje w krajach rozwijających się. Na świecie gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa stanowi 2% wszystkich przypadków gruźlicy. Gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa występuje w 8–9% wszystkich przypadków gruźlicy poza płucami i jest najczęstszą lokalizacją gruźlicy w układzie mięśniowo-szkieletowym (ok. 50% przypadków). W Europie choroba występuje prawie wyłącznie u osób dorosłych. W regionach, gdzie gruźlica jest jeszcze dziś powszechna, dotyka ona głównie dzieci.

Przyczyna

Kręgi są podatne na działanie bakterii gruźlicy, ponieważ u dorosłych są bardzo silnie ukrwione. Ponieważ krew przechodzi przez kilka sąsiadujących kręgów, może to prowadzić do zaatakowania przez gruźlicę kilku kręgów. W krajach uprzemysłowionych gruźlica kręgosłupa jest zwykle wynikiem ponownego wybuchu wcześniejszego zakażenia gruźliczego w innym miejscu organizmu. Choroba często dotyka dolną część pleców, ale w 10% przypadków dotyczy szyi.

Objawy i dolegliwości

Gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa jest chorobą występującą przede wszystkim w biedniejszych krajach i dotykającą głównie dzieci. Choroba ujawnia się zwykle po upływie mniej niż roku od pierwszego zakażenia dziecka gruźlicą. Z reguły gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa rozwija się w ciągu trzech do czterech miesięcy. Głównym objawem jest ból pleców, który zwiększa swoją intensywność i czasami towarzyszą mu skurcze mięśni lub ból promieniujący do nóg. Gorączka i utrata masy ciała występują w mniej niż połowie przypadków.

Tutaj w przypadku podejrzenia gruźliczego zapalenia stawów kręgosłupa należy ustalić, czy osoba dotknięta chorobą chorowała wcześniej na gruźlicę, gdyż choroba w tych przypadkach jest często nawrotem wcześniejszego zakażenia. Jeśli dana osoba ma w rodzinie inne znane przypadki gruźlicy, zwiększa to podejrzenie.

Rozpoznanie

Ponieważ choroba ta jest bardzo rzadka, często jest pomijana przy badaniu bólu pleców. Utrudnia to rozpoznanie. Jednak informacja o wcześniejszej gruźlicy lub wzmianka o przypadku gruźlicy w rodzinie może skierować podejrzenia we właściwym kierunku. Jeśli choroba jest daleko zaawansowana, może dojść do uszkodzenia nerwów w postaci zmniejszenia siły, wrażliwości i ewentualnie paraliżu nóg. Za pomocą badania krwi można udowodnić, czy jest to zakażenie bakteriami gruźlicy.

Diagnostyczne techniki obrazowania, takie jak RTG, TK i RM mogą ujawnić zmiany w kręgosłupie i odpowiednio skierować podejrzenie. W celu ustalenia ostatecznego rozpoznania patogen można wykryć z próbek tkanek (mikroskopowo, poprzez posiew lub techniką amplifikacji kwasów nukleinowych). Nawet jeśli wykrywanie patogenów jest najbardziej niezawodną metodą, trzeba uzbroić się w cierpliwość w oczekiwaniu na wynik. Bakterie gruźlicy rosną bardzo powoli, więc może minąć kilka tygodni, zanim wynik testu będzie dostępny.

Terapia

W leczeniu gruźliczego zapalenia stawów kręgosłupa stosuje się skojarzoną terapię lekową. Pacjenci przyjmują jednocześnie kilka leków przeciwgruźliczych (na początku cztery leki). Z reguły zalecany jest okres leczenia od sześciu do dziewięciu miesięcy. Jeśli jednak bakteria gruźlicy przetrwa normalne leczenie, terapia musi być przedłużona. Operacja nie jest wykonywana jako rutynowe leczenie, ale może być przydatna w niektórych przypadkach. W procesie tym można oczyścić ropnie i zapewnić lepszą stabilność kręgów.

Interwencja chirurgiczna jest szczególnie wskazana, gdy zapalna tkanka uciska na rdzeń kręgowy. Może to prowadzić do rozległych objawów neurologicznych (paraliż i utrata czucia) u pacjentów, a w niektórych okolicznościach do objawów, które utrzymują się lub nasilają pomimo leczenia. Operacja może być również wykonana, jeśli istnieje obawa o stabilność kręgosłupa (ciężkie skrzywienie) lub jeśli konieczne jest zdrenowanie ropnia.

Rokowanie

Wczesna i prawidłowa terapia jest warunkiem dobrych wyników leczenia. Oporne bakterie gruźlicy (oporne bakterie) i złe przestrzeganie zaleceń dotyczących leczenia mogą pogorszyć rokowanie. Gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa jest najcięższą postacią gruźlicy układu mięśniowo-szkieletowego, ponieważ choroba może spowodować uszkodzenie kości, nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa i paraliż.

Dodatkowe informacje

• Gruźlica, badania
• Gruźlicze zapalenie stawów kręgosłupa — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Natalie Anasiewicz, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Thomas Fühner, dr n. med, specjalista chorób wewnętrznych i pulmonologii, Hanower
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent