Co to jest zakażenie pneumokokowe?

Pneumokoki są uważane za najczęstszą przyczynę zapalenia płuc u dorosłych i odpowiadają za nie u ok. 50% przypadków. Bakterie te są również częstą przyczyną ostrego zapalenia zatok oraz zapalenia ucha środkowego u dzieci.

Szczególnie u małych dzieci poniżej 2. roku życia i osób o obniżonej odporności bakterie te mogą prowadzić do ciężkiej choroby z sepsą (potocznie „zakażenie krwi”) lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Ciężki przebieg nazywany jest inwazyjnym zakażeniem pneumokokowym. Ta choroba może być śmiertelna.

Ze względu na ciężki przebieg choroby, częste powikłania i wysoką śmiertelność, szczepienie przeciwko pneumokokom jest zalecane wszystkim dzieciom po ukończeniu 2. miesiąca życia. Szczepienie jest również zalecane osobom powyżej 60. roku życia oraz osobom z osłabioną odpornością lub niektórymi istniejącymi wcześniej schorzeniami.

Objawy

W przypadku zakażenia pneumokokowego dziecko choruje nagle i jest wyczerpane. Zwykle szybko pojawia się wysoka gotączka, dziecko staje się słabe i apatyczne. Jeśli zakażenie rozprzestrzenia się na opony mózgowe, występuje również typowa sztywność karku. Ten rozwój w ciężką postać choroby może nastąpić w czasie krótszym niż 24 godziny.

Przyczyny

Pneumokoki kolonizują błony śluzowe u ok. 50% wszystkich dzieci, ale tylko u 2,5% wszystkich dorosłych. Bakterie przenoszone są drogą kropelkową, czyli najczęściej przez kaszel lub kichanie, jak w przypadku zakażenia grypopodobnego. Są one szczególnie niebezpieczne, gdy układ odpornościowy i tak jest osłabiony — np. po chorobie wirusowej lub z powodu chorób przewlekłych. W przypadku niemowląt i małych dzieci istnieje zwiększone ryzyko, ponieważ ich układ immunologiczny sam nie jest jeszcze w stanie zwalczyć zakażenia pneumokokowego. 

Częstość występowania

• Na całym świecie ok. 10% wszystkich zgonów u dzieci w wieku od 1 miesiąca do 5 lat jest spowodowanych przez bakterie z gatunku Streptococcus pneumoniae.

Badania dodatkowe

Rozpoznanie potwierdza się badaniem krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego.

Leczenie

Zakażenia pneumokokowe leczy się za pomocą antybiotyków (najczęściej penicyliny). W tym ciężkim wariancie choroby antybiotyki wstrzykuje się dożylnie bezpośrednio do krwi, aby uzyskać szybki i maksymalny efekt. Dzieci muszą zostać w tym celu przewiezione do szpitala, gdzie w razie potrzeby pozostają pod obserwacją na oddziale intensywnej terapii.

Zapobieganie

Szczepienie przeciwko pneumokokom

Szczepienie przeciwko pneumokokom jest zalecane dla wszystkich niemowląt w wieku od 2. miesiąca życia. W miarę możliwości 3 szczepienia powinny być podane w następujących terminach:

• 1. szczepienie w wieku 2 miesięcy
• 2. szczepienie w wieku 4 miesięcy
• ostatnie szczepienie co najmniej 6 miesięcy później w wieku 11 miesięcy

U wcześniaków (urodzonych przed ukończonym 37. tygodniem ciąży) zalecany jest schemat szczepień 3+1: po jednym szczepieniu w wieku 2, 3, 4 i kolejne szczepienie w wieku 11 miesięcy.

Wszystkie szczepienia przeciwko pneumokokom można przyjąć w tym samym czasie co inne zalecane szczepienia. Szczepienie trzeba przełożyć tylko wtedy, gdy dziecko ma poważną chorobę, która wymaga leczenia.

Rokowanie

Inwazyjne zakażenia pneumokokowe to ostre, zagrażające życiu choroby. Rokowanie zależy od wieku, wcześniejszych chorób i siły układu immunologicznego.

Po zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych wywołanym przez pneumokoki mogą wystąpić choroby wtórne, takie jak wodogłowie, utrata słuchu.

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Natalie Anasiewicz, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent