Co to jest ropień mięśnia lędźwiowego?

Definicja

Ropień polega na gromadzeniu się ropy w określonej tkance, w tym przypadku dotyczy to mięśnia lędźwiowego.

Mięsień lędźwiowy przebiega od kręgów w dolnej części pleców do górnej części kości udowej. Jest on silnym zginaczem w stawie biodrowym. Znajduje się w bliskim sąsiedztwie wielu ważnych narządów takich jak: jelito grube, jelito cienkie, wyrostek robaczkowy, moczowód, aorta, miedniczka nerkowa, trzustka oraz węzły chłonne w miednicy i kręgosłup.

Zakażenie pierwotne i wtórne

Zakażenia w wyżej wymienionych narządach sąsiednich mogą być przenoszone bezpośrednio na mięsień lędźwiowy. Ponieważ jednak jest on obficie zaopatrywany w krew, bakterie mogą rozprzestrzeniać się także z innych części ciała do mięśnia i tam się osiedlać.

Jeśli zakażenie następuje poprzez układ krwionośny lub limfatyczny z innego miejsca w organizmie, jest to zakażenie pierwotne. Jeśli zakażenie jest wynikiem bezpośredniego przeniesienia z sąsiedniego narządu, nazywane jest zakażeniem wtórnym.

Objawy

Dolegliwości są zazwyczaj nieswoiste. Choroba może objawiać się bólem pleców, uczuciem kłucia w boku, gorączką bez wyraźnej przyczyny, bólem pachwiny lub brzucha, częstym oddawaniem moczu. Ból może promieniować do przedniej części biodra i uda. Inne częste dolegliwości to nudności, zmęczenie i utrata masy ciała.

U dzieci ropień mięśnia lędźwiowego może objawiać się gorączką, utykaniem i bólem biodra.

Przyczyny

W przeszłości ropnie mięśnia lędźwiowego były powodowane głównie przez gruźlicę kręgosłupa (choroba Potta), jednak ze względu na spadek zachorowań na gruźlicę, obecnie za ropnie mięśnia lędźwiowego odpowiadają przede wszystkim bakterie chorobotwórcze pochodzące z przewodu pokarmowego.

Zakażenie pierwotne

Patogeny mogą rozprzestrzeniać się przez krew i wnikać do mięśnia lędźwiowego. Często są to bakterie o nazwie Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty). Osoby z osłabionym układem immunologicznym, zakażeniem HIV lub niewydolnością nerek są bardziej podatne na wystąpienie ropnia mięśnia lędźwiowego.

Zakażenie wtórne

Częstymi wtórnymi przyczynami ropni mięśnia lędźwiowego są choroba Leśniowskiego-Crohna, zapalenie wyrostka robaczkowego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie uchyłków, rak jelita, zapalenie dróg moczowych lub narządów płciowych, zapalenie stawów biodrowych, np. po operacji stawu biodrowego oraz zapaleniu krążków międzykręgowych.

Najczęstszymi patogenami wywołującymi są gronkowiec złocisty, bakterie E.coli, Bacteroides i inne drobnoustroje jelitowe oraz prątki gruźlicy.

Częstość występowania

Ropień mięśnia lędźwiowego jest bardzo rzadkim zjawiskiem. W Wielkiej Brytanii (UK) statystycznie występuje 0,4 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie.

W Azji i Afryce ropień mięśnia lędźwiowego ma pierwotną przyczynę w ponad 90% przypadków, w Europie tylko w 19% przypadków.

Badania dodatkowe

Ważne jest, aby lekarze leczący pacjenta zostali poinformowani o jego chorobach przewlekłych oraz czy ostatnio przebytych operacjach i zabiegach.

W trakcie badania fizykalnego pacjenci z ropniami mięśnia lędźwiowego, leżąc na plecach, lekko zginają biodra i obracają je na zewnątrz, mimowolnie leżą przy tym lekko zgiętej pozycji. Ruchomość w stawie biodrowym może być ograniczona. Zginanie i rozciąganie wbrew oporowi mięśnia lędźwiowego ze stanem zapalnym powoduje ból. Kiedy pacjent jest proszony o zgięcie stawu biodrowego i w tym samym czasie lekarz wywiera z drugiej strony nacisk na udo, tak że pacjent musi użyć siły, aby przeciwstawić się naciskowi, pojawia się ból. Brzuch może być tkliwy przy ucisku.

Badania krwi mogą wykazać, czy występuje zakażenie ogólnoustrojowe. Badanie ultrasonograficzne może uwidocznić ropień, a także potwierdzić lub wykluczyć inne przyczyny dolegliwości; jednak wyniki takiego badania często mogą być trudne do oceny. W celu dokładniejszego określenia, czy jest to ropień mięśnia lędźwiowego, można wykonać tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (RM).

Leczenie

Celem leczenia jest wyeliminowanie zakażenia i zapewnienie całkowitego opróżnienia jamy zawierającej ropień. Przede wszystkim nakłuwa się ropień i zakłada dren, który pozostaje na miejscu do momentu opróżnienia ropnia.
W większości przypadków zakładanie drenu odbywa się pod kontrolą USG.

W niektórych przypadkach dren musi być jednak założony w ramach operacji otwartej, np. jeśli czynnikiem wyzwalającym jest zapalenie uchyłków (zapalenie jelita grubego) lub choroba Leśniowskiego-Crohna (przewlekła choroba zapalna jelit), ponieważ w tych przypadkach może być konieczna również operacja części jelita.

Jednocześnie podaje się antybiotyk o szerokim spektrum działania. Czas trwania i dawka zastosowana w antybiotykoterapii muszą być ustalane indywidualnie, w zależności od stanu pacjenta i ewentualnego współistnienia zakażenia w innych miejscach.

Rokowanie

Śmiertelność może wynosić do 20% i zależy od przyczyny i ewentualnych chorób towarzyszących lub ogólnego stanu zdrowia osoby chorej.

Dodatkowe informacje

• Antybiotyki
• Ropień mięśnia lędźwiowego — informacje dla lekarzy

Autor

• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny Berlin
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)