Choroby układu oddechowego wywołane przez koronawirusa SARS-CoV-2 (COVID-19)

Content

Co to jest SARS-CoV-2?

Wirus należy do beta-koronawirusów i w skrócie określany jest jako SARS-CoV-2, a choroba przez niego wywołana nosi nazwę COVID-19 (Coronavirus Disease 19). Wirus został prawdopodobnie przeniesiony na ludzi z dzikich zwierząt.

Epidemiologia

Na całym świecie odnotowano ponad 700 milionów zakażeń. Podejrzewa się, że rzeczywista liczba zakażonych jest znacznie wyższa, ponieważ wielu chorych ma tylko łagodne objawy i nie jest diagnozowana. W wyniku zakażenia zmarło ponad 7 milionów osób.

Warianty wirusa

Obecny wariant wirusa Omikron jest bardziej zakaźny niż poprzednie warianty.
Szczepienia, w tym szczepienia przypominające, nie chronią całkowicie przed zakażeniem, ale mają korzystny wpływ na przebieg choroby.
Zakażenie wariantem Omikron nie ma tak ciężkiego przebiegu jak w przypadku wariantu Delta. Mniej osób wymaga leczenia szpitalnego, a śmiertelność jest znacznie niższa.
Przypuszczalnie ryzyko wystąpienia long COVID po zakażeniu wariantem Omikron jest mniejsze niż w przypadku innych wariantów wirusa.

Przyczyny i przenoszenie

Jak przenoszony jest wirus?

Wirus jest bardzo zakaźny. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez małe kropelki i aerozole, podczas kaszlu lub kichania w bezpośrednim sąsiedztwie innej osoby, a także mówienia, śpiewania w grupie itp.

Długotrwałe przebywanie w małych, słabo wentylowanych lub niewentylowanych pomieszczeniach może zwiększyć prawdopodobieństwo przeniesienia choroby przez aerozole, nawet na odległość większą niż 2 m.

Jak duże jest ryzyko zakażenia na zewnątrz?

Transmisje na obszarach zewnętrznych są ogólnie rzadkie. Jeśli jednocześnie zachowana jest minimalna odległość, prawdopodobieństwo przeniesienia wirusa jest bardzo niskie.

Zakaźność

Czas trwania

Według dostępnych danych, osoby zakażone zakażają zanim wystąpią u nich objawy. Zakaźność jest największa w dniach poprzedzających wystąpienie objawów i w pierwszych dniach choroby. Zakaźność przy łagodnym do średnio ciężkiego przebiegu choroby nie trwa dłużej niż 10 dni. Dzieci, które chorują lekko lub bezobjawowo również mogą przenosić chorobę.

Odporność

U dużej części osób, które chorowały na COVID-19 i wyzdrowiały, wytworzyły się przeciwciała przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Jednak z czasem ilość przeciwciał neutralizujących zmniejsza się, zwłaszcza u osób z łagodnym lub niezauważalnym zakażeniem. Przyjmuje się, że u osób, które już wyleczyły się z COVID-19 ryzyko ponownego zachorowania zmniejsza się w pierwszych miesiącach po zakażeniu.

Objawy

W przypadku zakażenia wariantem Omikron okres inkubacji wynosi średnio 3 dni. Objawy zakażenia mogą obejmować gorączkę, suchy kaszel, katar i zmęczenie, a także duszność, drapanie w gardle, bóle głowy, kończyn i dreszcze. Może dochodzić do chwilowej utraty węchu lub smaku. U niektorych chorych pojawiają się także nudności i biegunka. Czasami pacjenci z COVID-19 mają jedynie bóle brzucha, biegunkę lub nudności z wymiotami. Rzadko występują zmiany skórne, takie jak pokrzywka.

Zakażenie wariantem Omikron częściej powoduje ból gardła, a rzadziej utratę smaku i zapachu w porównaniu z wcześniejszymi wariantami wirusa.

Przebieg może być bardzo różny: Zdarzają się zarówno przebiegi bezobjawowe, jak i poważne z ciężkim zapaleniem płuc (rzadziej niewydolność oddechowa, sepsa i niewydolność narządowa). SARS-CoV-2 może prowadzić do uszkodzeń innycxh narządów takich jak serce, wątroba, mózg i nerki.

Zakażenia wariantem Omikron na ogół mają łagodniejszy przebieg, a ciężkie zdarzają się znacznie rzadziej niż w przypadku wcześniejszych wariantów.

Grupy ryzyka

Ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu jest większe w następujących grupach osób:

Osoby starsze (wzrost ryzyka od około 50–60 lat)
Mężczyźni
Palacze
Osoby otyłe i znaczna otyłość
Osoby z zespołem Downa
Osoby z określonymi chorobami współistniejącymi
- serca (np. choroba wieńcowa)
- płuc (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc)
- nerek – przewlekła choroba nerek i wątroby (zwłaszcza u pacjentów dializowanych)
- neurologicznymi i psychiatrycznymi (np. demencja)
- cukrzyca
- nowotworowymi
- z osłabionym układem odpornościowym (np. w wyniku choroby związanej z niedoborem odporności na skutek przyjmowania leków osłabiających obronę immunologiczną, takich jak kortyzon lub leków immunosupresyjnych po przeszczepie narządów).

Ciąża również wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia ciężkiego przebiegu.

Dzieci

U dzieci przebieg choroby jest zwykle łagodniejszy i raczej bezobjawowy. Mogą jednak wystąpić również ciężkie postaci choroby. Najczęstsze objawy u dzieci to kaszel i gorączka. Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego występują częściej niż u dorosłych.

Ciąża i połóg

Istnieje zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Zazwyczaj dzieci urodzone przez matki z COVID-19 nie wykazują po urodzeniu żadnych oznak choroby. Możliwe jest przeniesienie choroby z matki na noworodka, dlatego chore lub zakażone kobiety, które niedawno urodziły, powinny nosić maseczkę na twarzy przy kontakcie z dzieckiem, nawet podczas karmienia piersią, a wcześniej powinny myć lub dezynfekować ręce.

Diagnostyka

Co zrobić w przypadku podejrzenia zakażenia?

Jeżeli masz objawy ze strony układu oddechowego i obawiasz się, że doszło u Ciebie do zakażenia koronawirusem, wykonaj szybki test antygenowy, jeśli to możliwe, i w przypadku pozytywnego skontaktuj się ze swoją poradnią lekarza rodzinnego. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może wystawić zwolnienie z pracy.

Testy na zakażenie SARS-CoV-2

Test PCR

Złotym standardem jest test PCR do wykrywania wirusa. Wykonuje się wymaz z nosa lub gardła. Aktulanie testy te nie są dostępne w podstawowej opiece zdrowotnej

Dostępne sa natomiast w aptekach szybkie testy antygenowe do samodzielnego wykonania lub szybkie testy wykonywane w poradniach. Może się jednak zdarzyć, że test wykaże wynik fałszywie ujemny.

W przypadku pozytywnego wyniku szybkiego testu antygenowego należy konsekwentnie ograniczać kontakty z innymi ludźmi i skontaktować się z lekarzem rodzinnym w celu skonsultowania dlaszego postępowania.

Wykrywanie przeciwciał

Istnieją również testy, które wykrywają przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2. Nie nadają się one jednak do ustalenia ostrego zakażenia w trakcie choroby, ponieważ przeciwciała powstają dopiero po upływie kilku dni do kilku tygodni od wystąpienia objawów. Badanie przeciwciał przed szczepieniem przypominającym nie jest wymagane.

Diagnostyka obrazowa

Lekarz podstawowej opieki zdrowtnej może skierować na badanie rentgenowskie płuc, które jest jednak mniej wiarygodne niż tomografia komputerowa. W badaniu tomografii komputerowej (TK) z mniejszą dawką promieniowania (TK niskodawkowa) można z dużą pewnością stwierdzić lub wykluczyć zajęcie płuc u chorych z silnym kaszlem lub dusznością.

Leczenie

Leki

Leczenie w domu

Osoby z łagodnymi objawami przeziębienia mogą leczyć się same w domu i przyjmować jedynie leki łagodzące dolegliwości, np. obniżające gorączkę.

Leczenie ambulatoryjne w przypadku ryzyka ciężkiego przebiegu choroby

Terapia przeciwwirusowa jest zalecana przez w ciągu 5 dni od początku choroby u osób nie będących w ciężkim stanie, u których istnieje wysokie ryzyko hospitalizacji. Ta terapia jest jednak mało dostępna i bardzo kosztowna. Dlatego większość pacjentów w warunkach pozaszpitalnych otrzymuje tylko leczenie objawowe

U osób starszych lub z chorobami współistniejącymi i ograniczeniem ruchowym, u których istnieje wysokie ryzykom ciężkiego przebiegu COVID-19, można zastosować zastrzyki z heparyny (heparyna drobnocząsteczkowa), aby zapobiec zakrzepom krwi w kończynach dolnych i płucach (zakrzepica).

Nie ma dowodów na skuteczność witamin D i C. Osoby starsze, zwłaszcza pensjonariusze ośrodków dla seniorów, powinny mieć zawsze zapewnione odpowiednie stężenie witaminy D.

Leczenie w szpitalu

Pacjenci z ciężkimi objawami powinni być hospitalizowani, gdzie jest możliwość pogłebionej diagnostyki i terapii.

Co zrobić w przypadku zakażenia wirusem SARS-CoV-2?

W większości przypadków COVID-19 można leczyć w domu. Zazwyczaj objawy przypominają inne wirusowe zakażenia górnych dróg oddechowych (zwykłe przeziębienie) lub łagodne zakażenie przewodu pokarmowego. Należy odizolować się w domu na 7 dni. Należy odpoczywać i pić wystarczająco dużo płynów. W przypadku gorączki można przyjąć paracetamol lub ibuprofen. Na katar warto zastosować sól fizjologiczną lub spray'e do nosa

Jeśli jesteś w grupie podwyższego ryzyka wystąpienia ciężkiej postaci choroby, na przykład z powodu niedoboru odporności, zaawansowanego wieku, poważnej nadwagi lub chorób towarzyszących, skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym,

Ważne jest, aby w przypadku nasilenia się objawów, np. duszności lub wzrostu gorączki, skontaktować się z lekarzem rodzinnym lub przy ciężkiej duszności zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Do monitorowania w domu pomocne będą pomiary wysycenia hemoglobiny tlenem (pulsoksymetria). W czasie choroby należy unikać kontaktu z innymi, nawet we własnym gospodarstwie domowym, dobrze wietrzyć pomieszczenia i w miarę możliwości spożywać posiłki i spać osobno.

Zapobieganie

Jakie środki mogę podjąć, aby chronić siebie i innych?

Sposób postępowania:

W przypadku wystąpienia objawów ostrego zakażenia układu oddechowego należy pozostać w domu i ograniczyć kontakty - zalecana samoizolacja przez 7 dni
Jeśli w pomieszczeniu przebywa wiele osób, zwłaszcza gdy nie można zachować dystansu, należy nosić maseczkę.
Ważne jest regularne wietrzenie pomieszczeń

Szczepienie przeciwko COVID-19

Informacje ogólne

Zatwierdzonych i dostępnych jest kilka skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19.
Dowiedz się o terminach szczepień w swojej poradni lekarza rodzinnego.

Szczepienia u kobiet w ciąży

Szczepienie przeciwko COVID-19 szczepionką mRNA jest zalecane u ciężarnych kobiet od drugiego trymestru ciąży oraz u kobiet karmiących piersią.

Szczepienie u osób z osłabionym układem odpornościowym

U osób z osłabionym układem odpornościowym, np. w trakcie chemioterapii lub leczenia immunosupresyjnego, szczepienie może mieć mniejszą skuteczność. Korzystne może być podanie szczepionki przed rozpoczęciem leczenia lub w przerwach między cyklami leczenia. Osoby z otoczenia osób z osłabionym układem odpornościowym powinny być w pełni zaszczepione.

Szczepienia po przechorowaniu COCID-19

Zaleca się szcepienie po upływie co najmniej 3 miesięcy od przechorowania.

Ogólne działania niepożądane szczepionek

W przypadku wszystkich zalecanych szczepionek zgłaszano działania niepożądane, takie jak ból i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, stan podgorączkowy, ból głowy, złe samopoczucie, które są typową reakcją po zaszczepieniu. W celu złagodzenia tych objawów można zażyć paracetamol 500 mg lub ibuprofen 400 mg. Nie zaleca się przyjmowania tych leków przed szczepieniem..

Przebieg i rokowanie

Zakażenia wariantami Omikron są łagodniejsze niż zakażenia wcześniejszymi wariantami wirusa. Znacznie mniej osób wymaga hospitalizacji lub intensywnej terapii. Śmiertelność na skutek zakażenia wariantem Omikron jest znacząco niższa niż w przypadku wcześniejszych wariantów SARS-CoV-2.

Powikłania

Ciężki przebieg

Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 u niewielkiego odsetka osób dotkniętych chorobą może prowadzić do powikłań na skutek sepsy, zapalenia płuc, niewydolności płuc, zakrzepów krwi (zakrzepica i zatorowość płucna), uszkodzenia serca lub niewydolności nerek. Zwiększa się ryzyko powikłań ciąży.

Wieloukładowy zespół zapalny

Przypadki wieloukładowego zespołu zapalnego u dzieci odnotowano w krajach o wysokim wskaźniku zachorowań. Choroba ta znana jest jako (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children). Ogólnie jest bardzo rzadka, a jeszcze rzadziej występuje w zakażeniach wariantem Omikron oraz u dzieci zaszczepionych.

Zapalenie mięśnia sercowego

SARS-CoV-2, podobnie jak wiele wirusów, może powodować zapalenie mięśnia sercowego. Jeśli pacjent chory na COVID-19 wyzdrowiał, powinien zasięgnąć porady lekarza rodzinnego przed wznowieniem aktywności fizycznej lub uprawiania sportu wyczynowego.

Post COVID / Long COVID

Osoby, które miały ciężki przebieg COVID-19 mogą odczuwać objawy jeszcze przez długi czas po wyzdrowieniu. Dolegliwości trwające dłużej niż 4 tygodnie od zakażenia określa się jako long COVID. Natomiast objawy trwające dłużej niż 12 tygodni nazywane są post COVID. Długi czas powrotu do zdrowia jest typowy także dla innych zakażeń wirusowych. Zwłaszcza po ciężkiej chorobie płuc lub leczeniu na oddziale intensywnej terapii długi czas rekonwalescencji nie jest rzadkością.

Do objawów long COVID należą m.in.: zmęczenie, niska odporność fizyczna, osłabienie mięśni, bóle głowy, zaburzenia snu, wypadanie włosów, lęk/depresja i problemy z koncentracją (tzw. mgła mózgowa). Mogą również wystąpić gorączka, kaszel, wysypka skórna, duszność przy wysiłku, ucisk w klatce piersiowej, zawroty głowy i inne dolegliwości. U niektórych osób występuje zwiększone ryzyko udaru mózgu, chorób serca, cukrzycy, zaburzeń psychicznych i upośledzenia czynności płuc.

Obecnie nie ma wiarygodnych danych, jaki jest odsetek osób, które po przejściu choroby odczuwają jej długotrwałe konsekwencje. 6% wyleczonych z COVID-19 szuka pomocy medycznej. Long/post COVID jest znacznie rzadszy u dzieci niż u dorosłych.

Nie ma specjalnych testów ani metod badania, które wykrywają post/long Covid. Aby jednak wykluczyć inne choroby, można zmierzyć ciśnienie tętnicze, puls, temperaturę ciała, częstość oddechów i nasycenie krwi tlenem. Ponadto można zlecić proste badania krwi, takie jak morfologia, markery stanu zapalnego, profil nerkowy, parametry tarczycy, próby wątrobowe oraz badanie moczu. Jeśli nic nie wskazuje na poważną chorobę, lekarz rodzinny w większości przypadków najpierw obserwuje, jak rozwijają się dolegliwości. Nie ma specjalnego leczenia. Terapia jest ukierunkowana na objawy.

Dodatkowe informacje

Wieloukładowy zespół zapalny u dzieci (MIS-C)
Zapalenie płuc
Grypa
Przeziębienie / zakażenia grypopodobne
Koronawirus SARS-CoV-2 (COVID-19), choroba układu oddechowego – informacje dla personelu medycznego

MEDIBAS