Co to jest zakażenie parwowirusem B19?

Parwowirusy to bardzo małe, jednoniciowe wirusy DNA. Z tej grupy ważny jest parwowirus B19, ponieważ większość ludzi zaraża się nim w okresie do wczesnej dorosłości. Takie zakażenie zwykle przebiega bez żadnych objawów lub tylko z łagodnymi, niespecyficznymi objawami podobnymi do przeziębienia.

Choroby wynikające z tego zakażenia to:

• rumień zakaźny z typową wysypką skórną
• przejściowe zmniejszenie liczby czerwonych krwinek (erytrocytów)
• drobne podbiegnięcia krwawe w skórze na dłoniach i stopach.

Zakażenie u kobiet ciężarnych może być niebezpieczne dla nienarodzonego dziecka.

Rozprzestrzenienie

Parwowirusem zarażają się ludzie na całym świecie, większość z nich przed ukończeniem 15 roku życia. Do zakażenia dochodzi najczęściej późną zimą lub wiosną. W Europie Środkowej poziom zakażenia waha się od 35% u małych dzieci do 80% u starszych dorosłych. Każdy, kto przeszedł chorobę jako dziecko lub dorosły, uodpornił się na nią- dotyczy to większości dorosłej populacji.

Zarażenie

Wirus przenosi się drogą kropelkową, przez zakażenie poprzez krew lub bezpośrednio z kobiety ciężarnej na nienarodzone dziecko. Ryzyko zakażenia wynosi ok. 50% u osób, które mieszkają z osobami zakażonymi i ok. od 20 do 30% w przypadku osób, które mają kontakt z zakażonymi dziećmi kilka godzin każdego dnia (np. nauczyciele, wychowawcy czy opiekunowie dzieci). Okres wylęgania wynosi od 4 do 14 dni, ale może też trwać do 21 dni. Osoby zakażone zarażają przez około 1 tydzień przed wystąpieniem objawów, a następnie od pojawienia się objawów przez około kolejny tydzień.

Różne zakażenia parwowirusem

Rumień zakaźny

To najbardziej znana forma zakażenia parwowirusem. Choroba występuje głównie u dzieci w wieku od 4 do 10 lat. Dorośli również mogą być zachorować, choć rzadziej i z mniej zauważalną wysypką. Objawy ostrzegawcze choroby, takie jak , objawy przypominające przeziębienie, oraz nudności, nie są bardzo nasilone. Wysypka zwykle zaczyna się od bardzo czerwonych policzków (jak po uderzeniu w twarz) i wyraźnej bladości wokół ust. Po okresie od 1 do 4 dni drobnoplamista wysypka skórna rozprzestrzenia się na ręce, nogi i tułów. Czerwonawe plamy często zlewają się w typowy pasiasty wzór. Wysypka utrzymuje się zwykle od 1 do 3 tygodni. Może być wyrazistsza, gdy dziecko jest wystawione na działanie ciepła i promieni słonecznych, a ostatecznie ustępuje samoistnie, nie pozostawiając trwałych zmian na skórze.

Bóle stawów

Takie problemy mogą być oznaką powikłania rumienia zakaźnego lub głównym objawem zakażenia parwowirusem. Bóle stawów dotyczą prawie 10% zakażonych dzieci, jednak częściej występują u młodzieży i dorosłych z tym zakażeniem (do 60%). Mężczyźni chorują dwa razy częściej niż kobiety.

Bóle stawów objawiają się inaczej u dorosłych i u dzieci. U dorosłych może dotyczyć to wielu stawów, a ból występuje symetrycznie po obu stronach. Często szczególnie bolesne są stawy palców dłoni. W dużych stawach, a także nadgarstkach czy kostkach zazwyczaj nie odczuwa się bólu. Bóle stawów ustępują zwykle w ciągu 3 tygodni, ale w wyjątkowych przypadkach mogą trwać miesiącami lub latami, zwłaszcza u kobiet. U dzieci ból może występować zarówno symetrycznie, jak i asymetrycznie; zwykle dotyczy to kolan (ok. 80%) oraz kostek.

Przemijający przełom aplastyczny

Jest to rzadkie powikłanie zakażenia parwowirusem u osób z niską liczbą czerwonych krwinek z powodu np. zakażenia HIV lub dziedzicznych chorób czerwonych krwinek (sferocytoza lub talasemia). Zakażenie parwowirusem może prowadzić do przejściowego (czasowego) zniszczenia czerwonych krwinek, a także białych krwinek i płytek krwi (przełom aplastyczny). Chociaż choroba może zagrażać życiu, większość pacjentów wraca do zdrowia dzięki terapii w ciągu 2 tygodni. W początkowej fazie mogą być konieczne wielokrotne transfuzje krwi. Jednak ze względu na potrzebę zaopatrzenia narządów w tlen, zwiększa się ryzyko wystąpienia zawału serca.

Przewlekła aplazja czerwonych krwinek

Jest to również rzadkim powikłaniem. U osób z osłabionym układem immunologicznym (z powodu choroby lub leczenia immunosupresyjnego) zakażenie parwowirusem może się utrzymywać, ponieważ nie wytwarzają one przeciwciał. Nie występują wysypki i bóle stawów, gdyż są one wynikiem odkładania się kompleksu immunologicznego w skórze i stawach. Pacjenci są zmęczeni i bladzi z powodu niedokrwistości, która może być ciężka, trwała lub nawracająca. Może być wymagane przetaczanie krwi, a w przypadku ciężkiej anemii może być zalecane ewentualnie dożylne leczenie immunoglobuliną. W przypadku trwającego leczenia immunosupresyjnego może być ono czasowo przerwane.

Inne formy zmian skórnych

Zakażenia parwowirusem mogą prowadzić do fioletowej wysypki na dłoniach i stopach. Występuje głównie u młodych dorosłych i objawia się symetryczną, bolesną, czerwoną wysypką z opuchlizną na dłoniach i stopach. Stopniowo przekształca się to w małe krwawienia w skórze (petocje i plamica), a także mogą powstawać wypełnione płynem pęcherze i większe pęcherze z następującym później złuszczaniem się skóry. Typowe jest zdecydowane odgraniczenie wysypki na nadgarstkach i kostkach (zespół ręka-stopa), ale może ona dotyczyć także innych obszarów skóry (policzki, łokcie, kolana, wewnętrzna strona ud, pośladki, żołądź lub wargi sromowe). Pacjent jest zwykle w dobrym stanie ogólnym, ale może u niego wystąpić gorączkę. Objawy ustępują zwykle po okresie od 1 do 3 tygodni bez pozostawienia blizn.

Rzadkie choroby

Bardzo rzadko obserwuje się zapalenie naczyń krwionośnych, nerek, mięśnia sercowego lub mózgu wywołane przez parwowirusa B19.

Zakażenie parwowirusem w czasie ciąży

Podczas ciąży wirus może zostać przeniesiony na nienarodzone dziecko przez łożysko i spowodować ciężkie zakażenie serca i wątroby u płodu.

Ryzyko przeniesienia zakażenia z matki na nienarodzone dziecko wynosi około 30%. Najbardziej niebezpieczne są zakażenia w pierwszym i drugim trymestrze, ponieważ wtedy wątroba produkuje więcej czerwonych krwinek.

Jeśli kobieta w ciąży jest narażona na kontakt z parwowirusem, np. poprzez kontakt z dzieckiem chorym na rumień zakaźny, każde ostre zakażenie powinno być potwierdzone badaniem krwi (badanie przeciwciał). W przypadku potwierdzenia ostrego zakażenia należy wykonywać powtarzane badania ultrasonograficzne (co tydzień lub co dwa tygodnie) przez 10 do 12 tygodni od pierwszego zakażenia, aby móc wykryć i leczyć uszkodzenia u dziecka.

U kobiet w ciąży nie są wymagane rutynowe badania w kierunku parwowirusów. Badanie przeciwciał nie należy do rutynowych badań w ciąży.

Jednak kobietom w ciąży, które mają bardzo bliski kontakt z dziećmi w pracy lub w życiu prywatnym, zaleca się wykonanie badań, aby sprawdzić, czy są oporne na parwowirusa B19. Około 30% kobiet w wieku rozrodczym nie przeszło jeszcze zakażenia i dlatego może się nim zarazić w czasie ciąży.

Rozpoznanie

W przypadku rumienia zakaźnego, jeśli objawy są typowe, diagnozę można postawić bez testów laboratoryjnych. Jeśli konieczne są testy laboratoryjne, dostępne są dwa rodzaje testów, które mogą potwierdzić zakażenie parwowirusami: wykrywające specyficzne przeciwciała (możliwe dopiero po kilku dniach od zakażenia) oraz wykrywające  wirusowe DNA poprzez badania laboratoryjne. 

Terapia

Rumień zakaźny w większości przypadków ustępuje samoistnie i zwykle nie wymaga specjalnej terapii. W przypadku bólu stawów mogą być zalecane środki przeciwbólowe. W przypadku przemijającego przełomu aplastycznego transfuzje krwi mogą być konieczne do czasu odzyskania produkcji komórek krwi w szpiku kostnym. Przewlekła aplazja krwinek czerwonych może wymagać dożylnego leczenia immunoglobuliną, jeśli stan jest poważny.

Często osoby zakażone mogą pozostać w domu, aż do momentu powrotu do zdrowia. Jednak pacjenci z innymi chorobami podstawowymi, zwłaszcza osłabionym układem immunologicznym, lub kobiety w ciąży, aby uniknąć powikłań, powinni być raczej pod obserwacją specjalisty lub leczeni w szpitalu.

Trwają badania nad opracowaniem szczepionki, ale na razie nie jest ona dostępna.

Dodatkowe informacje

• Rumień zakaźny
• Zakażenie parwowirusem w czasie ciąży
• Bóle stawów
• Anemia (niedokrwistość)
• Zakażenie parwowirusem — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema