Co to jest Giardioza?

Giardioza to zakażenie jelitowe wywołane przez Giardia lamblia . Giardia lamblia jest pierwotniakiem, czyli jednokomórkowym organizmem należącym do królestwa zwierząt, znacznie większym od bakterii. Występuje on w dwóch postaciach: wegetatywnej – trofozoit i przetrwalnikowej – cysta. Pierwotniak kolonizuje jelito cienkie. Głównymi gospodarzami są przede wszystkim ludzie, a także niektóre gatunki zwierząt. Do przeniesienia dochodzi najczęściej przez skażoną wodę pitną, rzadziej przez żywność.

Giardia lamblia

Giardioza jest jednym z najczęstszych zakażeń pierwotniakowych u ludzi. Na 100 000 mieszkańców Europy Środkowej przypadają ok. 4 ostre zakażenia giardiozą. Ponad połowa osób dotkniętych chorobą zaraża się za granicą, najczęściej w Indiach, a w dalszej kolejności w Hiszpanii, Tajlandii, Kolumbii, Włoszech i Egipcie. Ryzyko zakażenia występuje we wszystkich regionach świata, zwłaszcza (sub)tropikalnych. Na całym świecie rocznie choruje ok. 280 milionów ludzi.

Zakażenie

Choroba jest najczęściej spowodowana piciem zanieczyszczonej wody, rzadziej jedzeniem. Jednak zakażenie może być również przenoszone przez żywność, która była dotykana przez osoby zakażone. Zachowanie higieny rąk pozwala uniknąć zakażeń. Choroba może być również przenoszona drogą płciową poprzez kontakt z ustami lub odbytem. Zarazić się można również w zanieczyszczonych jeziorach, rzekach czy basenach.

Dezynfekcja wody chlorem nie jest wystarczająca do zwalczenia pasożytów, ale zagotowanie jej już tak.

Objawy

Okres inkubacji, czyli czas między zakażeniem a wystąpieniem choroby, trwa zwykle od 7 do 10 dni, ale może też wynosić od 5 do 25 dni.

Szczególnie na początku choroby, w ostrym stadium, często występuje wodnista biegunka. Osoby dotknięte chorobą skarżą się na ból brzucha, wzdęcia, mdłości, biegunkę i cuchnące stolce. Innymi objawami są zmęczenie i utrata wagi, czasami gorączka. Objawy trwają zwykle 2–4 tygodnie.

Wiele zakażonych osób zdrowieje bez leczenia, ale niektóre cierpią na biegunkę, która może się utrzymywać przez kilka tygodni, a nawet miesięcy (giardioza przewlekła). Naprzemienne występowanie biegunki i normalnego wypróżnienia również nie jest rzadkością. Postać przewlekła ma szeroki zakres objawów: cienkie stolce, utrata wagi, złe wchłanianie składników odżywczych w jelicie, zmęczenie, bóle brzucha i wzdęcia. U części osób dotkniętych chorobą występują jednocześnie podrażnienia oczu, skóry i dolegliwości ze strony stawów. W blisko 40% przypadków rozwija się przejściowa nietolerancja laktozy.

Po ustąpieniu ostrego zakażenia wielu pacjentów jest nosicielami pasożytów przez długi czas, nie wykazując żadnych objawów. Osoby te stanowią ryzyko zakażenia dla innych, ponieważ nie wiedzą, że są zakażone. Cysty w stolcu można wykryć jeszcze do 6 miesięcy po zakażeniu.

Diagnostyka

Ostra biegunka i ból brzucha u chorego świadczą o ciężkim zakażeniu jelitowym. Badanie fizykalne nie jest jednak wystarczające do jednoznacznego ustalenia przyczyny.

Do wykrycia drobnoustrojów potrzebne są próbki stolca. Należy pobrać co najmniej 3 próbki z różnych wypróżnień. W laboratorium kał jest badany mikroskopowo, co pozwala wykryć pierwotniaka Giardia lamblia. Ponadto, należy pobrać kał na posiew, aby szukać możliwych przyczyn bakteryjnych. Jeśli nie ma szczególnego podejrzenia zakażenia przez pasożyta Giardia lamblia, w pierwszej kolejności poszukuje się zwykle bardziej powszechnych bakterii jelitowych (np. salmonelli).

Leczenie

Często konieczne jest leczenie farmakologiczne. W ostrym stadium choroby upewnij się, że pijesz wystarczającą ilość płynów. Należy również wprowadzić odpowiednie zasady przestrzegania higieny, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. Dobra higiena to przede wszystkim dokładne mycie rąk po wyjściu z toalety i przed przygotowaniem jedzenia. Jeśli to możliwe, korzystaj z oddzielnej toalety lub dezynfekuj deskę sedesową. Pierz ręczniki i bieliznę w temperaturze minimum 60°C.

W leczeniu stosuje się antybiotyk metronidazol. Zalecana dawka to 500 mg 3 razy dziennie przez 5–7 dni. W przypadku ciężkiej biegunki bez gorączki można przez krótki czas przyjmować substancje czynne hamujące perystaltykę jelit (np. loperamid).

Zakażone dzieci mogą wrócić do przedszkola lub szkoły po rozpoczęciu leczenia, jeśli od dwóch dni już nie występują u nich objawy. Nie jest wymagane żadne dodatkowe badanie kontrolne.

Kontrola przebiegu

Badania kontrolne po leczeniu zwykle nie są konieczne. W ostrej fazie choroby zabronione jest wykonywanie pracy przez następujące osoby:

• Pracownicy przemysłu spożywczego, restauracji itp. mający bezpośredni lub pośredni kontakt z żywnością, która jest spożywana na surowo lub bez podgrzewania.
• Pracownicy ochrony zdrowia, którzy mają bezpośredni kontakt (dotyczy to również podawania posiłków) z pacjentami szczególnie podatnymi na choroby zakaźne lub z pacjentami, u których zakażenie może mieć poważne konsekwencje (np. wcześniaki lub pacjenci na oddziałach intensywnej terapii).

Jeśli osoby zakażone nie wykazują już objawów, mogą wrócić do pracy. W wyżej wymienionej grupie osób zalecana jest kontrola po kilku tygodniach od zakończenia leczenia.

Przedszkole/inne placówki opiekuńcze

Dzieci w wieku przedszkolnym mogą wrócić do przedszkola (lub innej placówki) po rozpoczęciu leczenia i ustąpieniu objawów. Badania kontrolne po zakończeniu leczenia nie są konieczne.

Profilaktyka

Podczas podróży do regionów, w których panują złe lub niebezpieczne warunki higieniczne bezwzględnie przestrzegaj następujących zasad:

• Pij wodę, która jest sprzedawana w (zamkniętych) butelkach.
• Unikaj surowych warzyw, sałatek, lodów i owoców, których nie można obrać.
• Kurczak, hamburgery, pieczeń (lub inne dania z mięsa mielonego) oraz ryby i owoce morza powinny być poddane obróbce termicznej.
• Pozostałe produkty mięsne powinny być dobrze wypieczone.
• Unikaj niepasteryzowanego mleka.
• Myj ręce po skorzystaniu z toalety i przed przygotowaniem jedzenia.
• Dokładnie myj noże, deski do krojenia i naczynia kuchenne, które mogą być zanieczyszczone żywnością.
• Pierwotniak Giardia lamblia jest niewrażliwy na chlor. Zwykła filtracja przy uzdatnianiu wody pitnej również nie usuwa pasożyta.
• Aby zapobiec zarażeniu innych osób, nie należy korzystać z basenów w okresie wydalania cyst Giardia lamblia.

Rokowanie

Choroba może mieć charakter ostry lub przewlekły. U niektórych zakażonych osób nie występują w ogóle objawy, ale nadal mogą one rozprzestrzeniać zakażenie.

Choroba zazwyczaj nie powoduje poważnych powikłań. Rokowanie jest dobre, ale nieleczone zakażenie może, jak wspomniano wyżej, spowodować, że zakażona osoba będzie przez długi czas nosicielem i źródłem rozprzestrzeniania pasożyta.

Leczone osoby po krótkim czasie przestają zakażać.

Dodatkowe informacje

• Ostra biegunka
• Ból brzucha
• Antybiotykoterapia
• Giardioza – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden