Co to są robaki jelitowe?

Robaki jelitowe stanowią grupę pasożytów, którymi człowiek może się zarazić poprzez kontakt z ich jajami i larwami. Są one przenoszone przez glebę i nawozy organiczne. Pasożyty rozwijają się w ciepłych, wilgotnych glebach w krajach tropikalnych i subtropikalnych. W Europie Środkowej występują one rzadko. Dorosłe robaki mogą żyć w przewodzie pokarmowym człowieka przez kilka lat.

Trzy najczęstsze rodzaje pasożytów jelitowych to glista (Ascaris), włosogłówka (Trichuris)i tęgoryjec (Ankylostoma). Te gatunki robaków występują też razem. W szczególności dzieci są często chronicznie zakażone wszystkimi trzema rodzajami pasożytów jelitowych.

Takie zakażenia występują najczęściej w krajach rozwijających się. Eksperci szacują, że ponad miliard osób jest zarażonych przynajmniej jednym gatunkiem pasożyta.

Skutki zakażeń pasożytami

Wymiar zakażenia pasożytami może być różny – w organizmie może żyć od kilku do znacznej liczby robaków. Ciężko zakażone dzieci są często niedożywione, mają opóźnienie wzrastania i rozwoju umysłowego oraz wykazują trudności w nauce. Zakażenia robakami mogą również zwiększać podatność na inne choroby, takie jak malaria, gruźlica oraz HIV.

Co to są glisty?

Glista (Ascaris lumbricoides) to robak o długości 10–30 cm i różowej lub białawej barwie. Zakażenia glistą występują głównie u ludzi i dotyczą wszystkich grup wiekowych. Szczególnie zagrożone są dzieci w wieku 5–15 lat, ponieważ łatwiej się zakażają i dopiero z biegiem lat wykształcają odporność. Glisty występują powszechnie na całym świecie, zwłaszcza w regionach o ciepłym klimacie i złych warunkach higieniczno-sanitarnych.

Zakażenie człowieka następuje poprzez skażone fekaliami jedzenie i wodę. Do przeniesienia może dojść np. przez brudne ręce i nieumyte warzywa lub sałatkę. Dorosłe robaki zarażają całe jelito cienkie. Po zapłodnieniu samica robaka składa codziennie do 200 000 jaj w kale. Nie ma bezpośredniego przeniesienia z człowieka na człowieka, ponieważ jaja muszą najpierw pozostać w glebie przez co najmniej 2–3 tygodnie, zanim staną się zakaźne.

Cykl życiowy glisty

Jaja składane są w jelicie cienkim. Wylęgają się z nich ruchliwe larwy, które drążą ścianę jelita i poprzez naczynia krwionośne lub limfatyczne docierają do prawej komory serca. Z serca larwy przechodzą do płuc, przenikają przez ścianę płuc do pęcherzyków płucnych i dalej przedostają się przez tchawicę do gardła, gdzie zostają połknięte. Ostatecznie ponownie trafiają do jelita cienkiego 9–11 tygodni po wykluciu.

Diagnostyka

Jeśli liczba glist jest niewielka, nie ma żadnych objawów. Najczęściej zakażenie zauważa się, gdy w kale pojawiają się robaki. W przypadku obecności dużej liczby robaków może wystąpić ostry ból brzucha.

Nadwrażliwość na larwy może rozwinąć się jako reakcja na ich wędrówkę przez organizm. Do objawów należą pokrzywka, łagodna gorączka, suchy kaszel, krew w ślinie, kichanie, świszczący oddech, duszność oraz ból w klatce piersiowej.

Potwierdzeniem diagnozy jest znalezienie typowych jaj lub robaków w kale albo na bieliźnie. Robaki lub jaja są wykrywalne dopiero po 2–3 miesiącach od zakażenia, po tym jak robaki są w pełni rozwinięte. Jeśli w wyniku zarażenia glistą pojawią się powikłania, można wykonać badanie ultrasonograficzne lub kolonoskopię (endoskopia).

Terapia

Celem leczenia jest zabicie robaków i ograniczenie ich dalszego rozprzestrzeniania się w populacji. Leczenie polega na podawaniu leków przeciwrobaczych i poprawie warunków sanitarnych. Na świecie stosuje się takie leki jak mebendazol, pyrantel i albendazol.

Leczenie tabletkami mebendazolu jest skuteczne, ale nie powinno być stosowane u kobiet w ciąży. Istnieją również pewne wątpliwości dotyczące ich podawania dzieciom poniżej 1 roku życia.

Pyrantel jest dostępny w postaci tabletek do żucia lub zawiesiny i może być stosowany również u dzieci od 6 miesiąca życia.

Na obszarach endemicznych, czyli w regionach o silnym rozprzestrzenianiu się zakażenia, zaleca się obecnie regularne odrobaczanie dzieci w wieku szkolnym, aby zapobiec wystąpieniu ogniska choroby.

Dziecko zakażone glistami może wrócić do przedszkola lub szkoły po rozpoczęciu leczenia. Jeśli w przedszkolu występuje jeden przypadek zachorowania, nie ma powodu, aby poddać leczeniu pozostałe dzieci. Zalecane jest regularne mycie rąk.

Rokowanie

Glisty można zwalczyć, stosując odpowiednią terapię. Wraz z usunięciem glist ustępują objawy.

Przewlekłe zakażenia nicieniami są powszechne na obszarach występowania. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić różne powikłania w przewodzie pokarmowym, np. zatory dróg żółciowych lub jelita cienkiego albo zapalenie wyrostka robaczkowego.

Na obszarach o dużym rozpowszechnieniu glisty wykazano wyraźny związek między przewlekłym zarażeniem robakami a zaburzeniami wzrostu i rozwoju u dzieci.

Dodatkowe informacje

• Tęgoryjce
• Włosogłówki
• Glista – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden