Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Synonimy: brodawki rąk, stóp, kurzajki.
• Hiperkeratoza wywołana przez patogenne wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV).
• Brodawczak: łagodny guz skóry spowodowany rozrostem naskórka.

Klasyfikacja kliniczna

• Brodawki zwykłe.
  • Podtyp: brodawki stóp: nieliczne (myrmecia) lub zlewne (mozaikowe, „mosaic warts”)
• Brodawki płaskie.
• Brodawki wirusowe narządów płciowych (kłykciny kończyste).

Epidemiologia

• Chorobowość związana z wiekiem:
  • Dzieci w wieku 6–12 lat: 33%.
  • Dorośli: 3,5%.

Etiologia i patogeneza

• Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
  
  • Zidentyfikowano ponad 225 genotypów, przy czym typową przyczyną brodawek zwykłych jest typ HPV 1 (głebokie brodawki podeszwowe), HPV 2 (brodawki mozaikowe), HPV 4 (brodawki endofityczne) lub rzadziej HPV 7.¹
• Zarażenie
  • Drogi przenoszenia z człowieka na człowieka, a zwłaszcza u dzieci, poprzez autoinokulację (samozakażenie).

Czynniki predysponujące

• Immunosupresja
  • Jedna z najczęstszych infekcji skórnych po przeszczepach narządów.²
• Brodawki u innych członków rodziny.
• Hiperhydroza.
• Atopowe zapalenie skóry.
• Akrocyjanoza (sinica kończyn).

Diagnostyka różnicowa

• Mięczak zakaźny.
• Odcisk (nagniotek).
• Liszaj płaski przerostowy.
• Rak płaskonabłonkowy.

ICD–10

• B07 Brodawki wirusowe.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Zazawyczaj diagnostyka wizualna.
• W razie wątpliwości przeprowadza się dermatoskopię.

Wywiad lekarski

• Czynniki predysponujące (patrz wyżej).
• Typowe objawy
  • W większości bezobjawowe, stanowią defekt estetyczny.
• Lokalizacja na podeszwach stóp może powodować ból i dyskomfort podczas chodzenia, szczególnie w przypadku.
  • • Uczucie „kamienia w bucie”.
• Wcześniejsze leczenie podobnych zmian zakończone powodzeniem.

Badanie fizykalne

• Różnice kliniczne zależą od lokalizacji.
• Obszary wolne od ucisku, np. grzbiet dłoni.
  • Półkuliste guzki w kolorze skóry o początkowo gładkiej powierzchni,
    w miarę wzrostu pękające i rogowaciejące.
    

    Brodawki podeszwowe
  • Zazwyczaj w obrębie zmian występują ciemne plamy, związane z punktowym krwawieniem z naczyń włosowatych skóry do nabłonka brodawek („krwotoki brodawkowate”) i odkładaniem się barwnika krwi w warstwie rogowej.
• Twarz, grzbiety dłoni i podeszwy stóp u dzieci i młodzieży.
  • Płasko osadzone, wieloboczne, w kolorze skóry lub czasami żółtawo–brązowe guzki o matowej powierzchni z punktowymi wgłębieniami.
    • „Brodawki młodocianych”.
• Podeszwa stopy.
  • Zmiany skórne są zwykle płaskie z powodu nacisku, z nierówną powierzchnię.
    

    Brodawki okołopaznokciowe
• Usta, nos, powieki.
  • Często nitkowate, stożkowate struktury.

Dalsza diagnostyka

• W razie wątpliwości diagnostycznych należy przeprowadzić dermatoskopię, za pomocą której można dobrze uwidocznić „krwotoki brodawkowe”.
• Ewentualnie badanie histopatologiczne
  • W rozpoznaniu decydująca jest obecność tzw. koilocytów (keratynocytów zakażonych HPV z optycznie pustymi komórkami halo wokół jądra i zasadochłonnymi ciałkami inkluzyjnymi).

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku pacjenta z chorobą oporną na leczenie należy skierować go do dermatologa lub chirurga (w celu wycięcia)

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie ewentualnego dyskomfortu.
• Zapobieganie rozprzestrzenianiu się.

Ogólne informacje o leczeniu

• Brodawki mają wysoki wskaźnik spontanicznej regresji, zwłaszcza u dzieci.
  • Przy braku dolegliwości bólowych, można przyjąć postawę wyczekującą z obserwacją dalszego przebiegu.
• W przypadku bólu istnieje wiele metod leczenia, które często wymagają długiego stosowania.
  • Żadna terapia nie gwarantuje pełnego wyleczenia brodawek.

Farmakoterapia

• Leczenie podstawowe polega m.in. na zastosowaniu kwasu salicylowego w celu keratolizy.
  • Np. poprzez nałożenie plastra z kwasem salicylowym na 24–48 godzin, a następnie staranne zeskrobanie „zmiękczonej” brodawki.
    • Niedopuszczony do stosowania u niemowląt.
    • Ze względu na wysoki odsetek nawrotów wynoszący ok. 80%, nie stosuje się już głębokich nacięć.
    • Brodawka zostaje usunięta zwykle w ciągu kilku sesji bez znieczulenia miejscowego.
• Skuteczność kwasu salicylowego można prawdopodobnie zwiększyć, łącząc go z 5–fluorouracylem (5–FU), środkiem o właściwościach cytostatycznych.
  
  • Np. stosować roztwór 0,5% 5–fluorouracylu plus 10% kwasu salicylowego 2–3 x na dobę przez 6 tygodni.
  • Przed nałożeniem środka leczniczego należy ostrożnie zeskrobać warstwę rogową (alternatywnie: wyciąć za pomocą małych, ostrych nożyczek) na głębokość, na której pojawi się punktowe krwawienie.
• Inne preparaty o działaniu keratolitycznym: z mocznikiem lub kwasem mlekowym. 
• Kwas mrówkowy: opcja w przypadku brodawek opornych na leczenie
  • Przykładowe zastosowanie: aplikator w kształcie długopisu z kwasem mrówkowym należy przycisnąć punktowo do brodawki nie dotykając otaczającej skóry, stosować przez 20 sekund 2 x tygodniowo.
  • Czas trwania leczenia wynosi co najmniej 6 tygodni.
  • Aplikator dostępny jest bez recepty.

Inne opcje leczenia

Krioterapia (wymrażanie)

• Niszczenie tkanek ciekłym azotem. Z reguły konieczne jest wielokrotne powtórzenie zabiegu.³
  • UWAGA: zabieg jest bolesny!
• Może być również stosowane jako leczenie skojarzone.^4-5

Leczenie chirurgiczne (łyżeczkowanie)

• Pojedynczą brodawkę na wolnej skórze lub na twarzy, zwłaszcza brodawki nitkowate, można wyleczyć lub wyciąć w znieczuleniu miejscowym.
  • UWAGA: tworzą się blizny!
• Jako alternatywę można zastosować usuwanie laserowe.

Profilaktyka

• Unikanie wilgoci (maceracja skóry!).
• Zaprzestanie palenia.
• Unikanie kontaktu z brodawkami.
• Nie drapać!

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• W 25–60% przypadków samoistna regresja, w zależności od lokalizacji.
  
  • Szybkość samoistnego gojenia jest wyższa u dzieci i maleje wraz z wiekiem.⁶
  • W przypadku samoistnej regresji gojenie nie pozostawia blizn.

Powikłania

• Zwyrodnienie złośliwe występuje bardzo rzadko (zwykle brak przerzutów, jedynie miejscowa deformacja).⁶
• Nadkażenia bakteryjne, zwłaszcza w przypadku cukrzycy.
• Autoinokulacja z rozprzestrzenieniem cząstek wirusa.
  • Głównie u dzieci rozdrapujących brodawki.

Rokowanie

• Większość brodawek goi się samoistnie.
  
  • Mogą jednak wystąpić wyraźne zmiany oporne na leczenie, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku z obniżoną odpornością.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Czy leczenie jest konieczne? Czy brodawka jest bolesna?
  
  • Brodawki to łagodne zmiany skórne, które często goją się samoistnie.
• Leczenie brodawek jest czasochłonne i czasami bolesne.
  • Leczenie nie powinno powodować większego dyskomfortu niż jego przyczyna.
• Brodawki są bardziej zaraźliwe w wilgotnym środowisku i gdy skóra jest zmacerowana.
• Noszenie obuwia ochronnego w łazienkach i pod prysznicami
• Unikanie rozprzestrzeniania, lecząc istniejące brodawki odpowiednimi środkami lub pokrywając je wodoodpornymi plastrami.
• Brodawek nie należy drapać; krwawiące zmiany są wysoce zaraźliwe.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Brodawki rąk i stóp.

Ilustracje