Informacje ogólne

Definicja

• Łupież pstry to powierzchowna, niezapalna choroba skóry wywołana przez grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia.
• Liczne zmiany skórne o charakterze żółto-brunatnych plam z lekkim złuszczaniem i nieregularnych obrysach, które ulegają hipopigementacji pod wpływem promieni słonecznych.
• Choroba nie jest zakaźna.

Epidemiologia

• Łupież występuje na całym świecie, częściej w regionach o klimacie tropikalnym i wilgotnym.¹
• W umiarkowanych strefach geograficznych głównie w miesiącach letnich; chorobowość wynosi 1–4%.
• U osób przed okresem dojrzewania i po 65. roku życia choroba występuje rzadko.

Etiologia i patogeneza

• Istnieje 14 różnych gatunków Malassezia, które są częścią fizjologicznej flory skóry i w pewnych warunkach zmieniają się w patogenną formę grzybni.²
• Za sprzyjające zakażeniu uważa się:¹
  • gorący i wilgotny klimat
  • wzmożone pocenie się (np. podczas aktywności fizycznej)
  • ciążę
  • niedożywienie
  • zaburzenia układu immunologicznego – duże nasilenie zmian u biorców przeszczepów i zakażonych HIV
  • podejrzewa się skłonność genetyczną.
• Zakażenie nie jest przenoszone z człowieka na człowieka.
• Występuje delikatne łuszczenie się skóry, czasami z łagodnym świądem.
• Na klatce piersiowej i plecach oraz na wewnętrznej powierzchni ud lub ramion pojawiają się plamiste, różnokolorowe, czasem zlewające się wykwity.
• W rumieniowej postaci łupieżu występuje również komponenta zapalna.
• W zapaleniu mieszków włosowych wywołanym przez Malassezia na górnej części tułowia tworzą się przymieszkowe grudki i krosty – podobnie jak w trądziku – którym może towarzyszyć świąd.

Czynniki predysponujące

• Gorący i wilgotny klimat.
• Wzmożone pocenie się.
• Zaburzenia układu immunologicznego.

ICD-10

• B36 Inne grzybice powierzchowne.
  • B36.0 Łupież pstry.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Chorobę rozpoznaje się na podstawie typowego obrazu klinicznego w połączeniu z badaniem mikroskopowym lub typową fluorescencją w badaniu lampą Wooda (UVA).

Diagnostyka różnicowa

• Bielactwo.
• Łupież biały.
• Grzybica skóry gładkiej.
• Łupież rumieniowy.
• Wyprysk, łojotokowe zapalenie skóry.
• Łuszczyca.
• Toczeń rumieniowaty krążkowy.
• Osutka kiłowa.
• Znamię halo.
• Czerniak złośliwy bezbarwnikowy.

Wywiad lekarski

• Plamy na skórze (zmiany pigmentowe) często występują o tej samej porze roku (lato, wysoka temperatura powietrza).
• W większości przypadków są trudne do zaakceptowania przez pacjentów ze względów estetycznych.
• Czasami występuje łagodny świąd.

Badanie fizykalne

• Typowy obraz kliniczny to wyraźnie odgraniczone, nieregularne plamy z pigmentowanymi na brązowo/bladoczerwono, minimalnie łuszczącymi się obszarami.
  

  Łupież pstry (hipopigmentacja)
• Zwykle zmiany skórne obejmują duże części tułowia i mogą rozprzestrzeniać się na ramiona łącząc się ze sobą.
• Łuszczenie jest zwykle nieznaczne, nasila się jednak po odtłuszczeniu skóry.
• Obszary, które wcześniej były ciemne, ulegają depigmentacji po ekspozycji na słońce. Brak barwnika jest wynikiem zahamowania produkcji melaniny przez kwas azelainowy wytwarzany przez Malassezia.
• Choroba może również objawiać się jako zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia (znana również jako zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Pityrosporon).
• Skóra w zajętych obszarach ulega hipo–lub hiperpigmentacji.
  • Często po długotrwałej antybiotykoterapii lub przy stosowaniu leczenia immunosupresyjnego.

Łupież pstry

Badania uzupełniające 

• Wykrywanie grzybów za pomocą 20–30% roztworu wodorotlenku potasu (KOH)³ lub barwienia metodą Parkera (równe proporcje niebieskiego atramentu i wodorotlenku potasu): Malassezia natychmiast wchłania atrament i pod mikroskopem wyraźnie wyróżnia się niebieskim zabarwieniem.
• Lampa Wooda
  • Pod lampą Wooda zmiany świecą na żółto lub żółto-zielono (łupież rumieniowy fluoryzuje koralowo, a grzybica skóry gładkiej nie fluoryzuje).

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

• W większości przypadków wystarczające jest leczenie miejscowe.
• Leczenie trwa od 1 do 4 tygodni.^4-5

Leczenie farmakologiczne

Leczenie miejscowe

• Leczenie polega na stosowaniu kremów przeciwgrzybiczych, roztworów i szamponów do włosów (ekonazol, ketokonazol, terbinafina lub cyklopiroks).
• Pirytionian cynku lub dwusiarczek selenu mogą zmniejszać wydzielanie łoju przez skórę (działanie przeciwłojotokowe), a tym samym prowadzić do zmniejszenia ryzyka zakażenia grzybiczego.¹
• Okres i czas stosowania preparatu różnią się w zależności od rodzaju zastosowanego środka; niektóre szampony lub balsamy należy pozostawić na skórze przez noc.

Leczenie ogólnoustrojowe

• Itrakonazol jest lekiem z wyboru w przypadku rozległego łupieżu pstrego (100 mg 2 x dziennie przez 7 dni). Alternatywą jest flukonazol (50 mg 1x dziennie przez 14–28 dni).
• Terbinafina stosowana ogólnoustrojowo nie jest skuteczna w przypadku łupieżu pstrego.
• Zgodnie z ostrzeżeniem amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA) ketokonazol podawany doustnie nie powinien być stosowany przez dłuższy czas jako leczenie pierwszego wyboru zakażeń grzybiczych wszelkiego rodzaju, ponieważ może prowadzić do ciężkiego uszkodzenia wątroby i interakcji z innymi lekami.⁶

Profilaktyka

• W przypadku przewlekle nawracającego lub opornego na leczenie łupieżu pstrego można stosować flukonazol lub itrakonazol raz w miesiącu.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Choroba nie pozostawia trwałych blizn ani zmian pigmentacyjnych.
• Zmiany pigmentacji mogą być widoczne nawet do kilku miesięcy po leczeniu.

Rokowanie

• Rokowanie jest bardzo dobre.
• Często pojawiają się nawroty.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Łupież pstry.

Ilustracje

Łupież pstry (hipopigmentacja)

Łupież pstry.

Łagodne zakażenie grzybicze powodujące łuszczące się, hipo- lub hiperpigmentowane plamki lub grudki na skórze.

Łupież pstry: skóra w chorych obszarach ulega albo hipo- lub hiperpigmentacji. W przypadku hipopigmentacji blokowany jest enzym potrzebny do tworzenia pigmentu w melanocytach. Zjawisko to jest szczególnie widoczne po ekspozycji na światło słoneczne.