Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Pogryzienia pluskiew powodują intensywny świąd skóry.
• Najczęściej wywołane przez pluskwę domową (Cimex lectularius):
  • należy do rodziny pluskwowatych (Cimicidae)
  • występuje przez cały rok w zamieszkałych przez ludzi pomieszczeniach
  • głównym żywicielem jest człowiek, ale ofiarami ugryzień padają również zwierzęta domowe, nietoperze i ptaki
  • jest niezwykle odporna, może głodować miesiącami
  • nie ma skrzydeł, a jej tułów jest spłaszczony
    • ma czerwono-brązowy kolor (przypomina pestkę jabłka)
    • samice są wielkości 4,5–8,5 mm, a samce 4–6,5 mm
    • pluskwy wydzielają zapach gorzkich migdałów, który może być wyczuwalny w pomieszczeniach, w których jest ich bardzo dużo.
• Inne gatunki pluskiew:
  • Cimex columbarius (pluskwa gołębia)
  • bardzo rzadka: Oeciacus hirundinis (pluskwa jaskółcza)
  • Cimex dissimilis i Cimex pipistrelli (pasożytujące na nietoperzach).

Częstość występowania

• Masowe rozprzestrzenianie się pluskiew przez ostatnich kilka lat, szczególnie w USA i Australii.
• Przyczyny coraz większego rozprzestrzeniania się:
  • ograniczona dostępność skutecznych środków owadobójczych i rozwój oporności na te środki 
  • turystyka, migracja, handel, zwłaszcza towarami używanymi.

Etiologia i patogeneza

• Rozprzestrzenianie się poprzez transport przedmiotów, w których bytują pluskwy:
  • przedmioty używane, np. z pchlich targów lub aukcji internetowych: meble, materace, ramki do zdjęć, płyty CD i DVD
  • w bagażu znajdującym się w zajętym przez pluskwy mieszkaniu (wystarczy jedna zapłodniona samica)
  • pluskwy gnieżdżą się w szczelinach mebli, ścian, za obrazami
  • w przypadku dużej infestacji możliwe jest rozprzestrzenienie się na sąsiednie mieszkania.
• Miejsca, w których jest duża rotacja osób, szczególnie często są siedliskiem pluskiew: hotele, apartamenty wakacyjne, akademiki, wszelkiego rodzaju obiekty komunalne, ale także samoloty, statki wycieczkowe i pociągi.
• Nie obserwuje się związku z niską higieną; pluskwy występują również w zadbanych pomieszczeniach.
• Pluskwy żerują w nocy.
  • Spadają również z sufitu.
  • Za pierwszym ugryzieniem nie zawsze trafiają w naczynie krwionośne  — kolejne ślady po ugryzieniach układające się w linię powstają w wyniku dalszych poszukiwań.
  • Pozostają na swoich żywicielach tylko po to, by wyssać krew. Przeniesienie z człowieka na człowieka jest mało prawdopodobne.
• Początkowo pojawia się pokrzywkowa, później grudkowa reakcja skórna, wywołana substancjami zawartymi w ślinie wstrzykniętymi podczas ugryzienia.
  • Nitroforyna zawarta w ślinie jest prawdopodobnie ważnym alergenem.

Czynniki predysponujące

• Zakupy na pchlim targu.
• Podróże.
• Migracja.

ICD-10

• T14 Powierzchowny uraz nieokreślonej okolicy ciała.
• T00.0 Powierzchowne urazy obejmujące głowę i szyję.
• T00.1 Powierzchowne urazy obejmujące klatkę piersiową, brzuch, dolną część grzbietu i miednicę.
• T00.2 Powierzchowne urazy obejmujące klatkę piersiową, brzuch, dolną część grzbietu i miednicę.
• T00.3 Powierzchowne urazy obejmujące liczne okolice kończyny dolnej (kończyn dolnych).
• Powierzchowne urazy obejmujące liczne okolice kończyny górnej (kończyn górnych) i kończyny dolnej (kończyn dolnych).
• T00.8 Powierzchowne urazy obejmujące inne kombinacje okolic ciała.
• T00.9 Liczne powierzchowne urazy, nieokreślone.
• W57 Ugryzienie lub użądlenie przez niejadowitego owada i innego niejadowitego stawonoga.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Reakcje skórne nie są patognomoniczne; zasadniczo przyczyną podobnego dyskomfortu mogą również być ugryzienia innych owadów.
• Typowe, silnie swędzące zmiany skórne ułożone w grupach lub w linii (ciąg ugryzień).
• Połączenie starych zmian z pojawianiem się nowych ugryzień.
• Zmniejszenie intensywności objawów skórnych przy ponownej infestacji.
• Ugryzienia występują na nieosłoniętych częściach ciała.
• Wykrywanie infestacji pluskwami:
  • ślady odchodów w postaci czarnych kropek na łóżkach, listwach, sofach, za włącznikami światła, tapetami i listwami przypodłogowymi
  • zrzucone pancerze owadów, widok żerujących zwierząt
  • drobne plamy krwi na pościeli
  • szczególnie w przypadku niezbyt intensywnej infestacji wykrycie owadów jest często bardzo trudne.

Diagnostyka różnicowa

Ukąszenia przez:

• Pchły
• Komary
• Świerzb
• Swędzik jesienny
• Wszy odzieżowe
• Pokrzywka
• Ospa wietrzna
• Prurigo simplex subacuta
• Rumień wysiękowy wielopostaciowy.

Wywiad lekarski

• Nocowanie w pomiesczeniach, w których prawdopodobnie przebywają pluskwy lub zakup zainfekowanego przedmiotu mogły mieć miejsce przed kilkoma tygodniami.
• Obecność kilku silnie swędzących zmian skórnych.
• Ugryzienia pluskiew często pozostają niezauważone.
  • Późniejsza reakcja skórna może być bardzo różna.
  • Występują swędzące i zaczerwienione grudki o wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Mogą pojawić się także pęcherze i bąble. 
  • U niektórych osób brak reakcji na ugryzienia, ale możliwe wystąpienie jej po wielokrotnej ekspozycji.
  • Przy powtarzających się ugryzieniach może rozwinąć się na nie tolerancja. W takim przypadku objawy kliniczne ograniczają się do niewielkich nakłuć.
  • Możliwe są opóźnione reakcje skórne do 1 tygodnia po ugryzieniu. 

Badanie fizykalne

• Skupiska (układających się w linię) intensywnie swędzących, jaskrawoczerwonych bąbli, grudek lub pęcherzy o wielkości od 0,5 cm do kilku centymetrów. 
  • Reakcje skórne mogą również występować pojedynczo.
  • W przypadku obecności wielu pluskiew może również wystąpić intensywna osutka pokrzywkowa.
• Centralne punktowe krwotoczne miejsce ugryzienia.
• W ciągu kilku dni przekształca się w bardziej stwardniałą grudkę lub blaszkę o zróżnicowanym nasileniu świądu (od słabego do silnego); czasami mogą powstać pęcherze.
  

  Ugryzienia pluskiew układające się w typową linię
• Zmiany skórne utrzymują się do 10 dni.

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

• Zazwyczaj nie są wymagane.

Diagnostyka specjalistyczna

• Jeśli podejrzewa się infestację pluskwami, należy wezwać profesjonalnych dezynsektorów.
• Skuteczna walka z owadami jest możliwa tylko po postawieniu właściwego rozpoznania infestacji.
  • Przydatne okazuje się wykorzystanie psów tropiących (wskazanie gniazda pluskw - silniejszy zapach). 
  • Konieczne jest ustalenie przyczyny infestacji, w tym wykluczenie infestacji z sąsiedniego mieszkania lub spoza mieszkania (np. pluskwa jaskółcza).

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Przy niepewnym rozpoznaniu.

Leczenie

Cele leczenia

• Leczenie świądu i zmian skórnych.

Ogólne informacje o leczeniu

• Terapia miejscowa zmian skórnych, w razie potrzeby doustne leki antyhistaminowe.
• Odkażanie zainfekowanych pomieszczeń środkami owadobójczymi, w razie potrzeby przez dezynsektora.

Zalecenia dla pacjentów

• Usuwanie szczelin i otworów w mieszkaniu (luźne tapety, drewniane sufity), we współpracy z profesjonalnym dezynsektorem.
• Należy postępować zgodnie z zaleceniami specjalistów ds. zwalczania szkodników.
  • Przedmioty, których nie można potraktować środkami owadobójczymi (np. książki) można w celu dezynsekcji schować do zamrażarki o temperaturze -18 stopni na 3 dni. Należy je wcześniej luźno zapakować w plastikowe torby i bezpiecznie zamknąć, aby pluskwy nie mogły się wydostać.
  • Odzież należy wyprać w temperaturze co najmniej 40 (lepiej 60) stopni lub suszyć w temperaturze 60 stopni.
  • Jaja pluskiew można zbierać za pomocą taśmy samoprzylepnej. Następnie taśmę należy zamrozić.

Leczenie farmakologiczne

• Terapia miejscowa polidikanolem 2–4% (w Polsce niedostępny) w Lotio alba.
• Ewentualnie miejscowe glikokortykosteroidy, np. krem triamcynolonowy (0,025%, 0,05% lub 0,1%) 2 x na dobę
• Pomocne mogą być również stosowane miejscowo preparaty przeciwświądowe z mentolem. 
• W przypadku silnego świądu doustne leki antyhistaminowe, np. desloratadyna 1–2 tabletki na dobę. 
  • Miejscowe leczenie lekami antyhistaminowymi jest dyskusyjne.
• Przy stwierdzeniu wtórnych nadkażeń spowodowanych drapaniem, może być konieczne zastosowanie antybiotykoterapii miejscowo (np. w postaci preparatu łączonego z glikokortykosteroidem) lub ogólnie. 

Profesjonalne zwalczanie szkodliwych owadów

• Wezwanie profesjonalnego dezynsektora:
  • odkażanie pomieszczeń za pomocą zatwierdzonych środków owadobójczych o długotrwałym działaniu (np. permetryna, bendiokarb, chlorfenapyr)
  • najlepiej jest znaleźć wszystkie kryjówki pluskiew, czasami należy zdemontować meble, zdjąć listwy przypodłogowe i wyjąć włączniki światła
  • jeśli nie jest to możliwe, stosuje się bariery owadobójcze na możliwych ścieżkach poruszania się owadów i w potencjalnych kryjówkach. Zabija to również jaja owadów, przeciwko którym dostępne na rynku środki owadobójcze nie są skuteczne
  • możliwa jest również dezynsekcja termiczna zainfekowanych pomieszczeń (minimalna temperatura 50–60 stopni przez co najmniej 12 godzin).
• Po 2 tygodniach dezynsektor przeprowadza kontrolę.
  • Proces jest powtarzany do momentu, gdy podczas kontroli nie zostaną wykryte żadne pluskwy.
• Środki pomocnicze można stosować w porozumieniu z dezynsektorem.
• Nie przeprowadzać dezynsekcji na własną rękę — nie zaleca się korzystania z produktów dostępnych w Internecie. 

Zapobieganie

• Podczas podróży, przed noclegiem należy sprawdzić pokoje pod kątem obecności pluskiew i ich śladów (zwłaszcza łóżko i materac; ślady odchodów na włącznikach światła, tapetach ściennych, lampach, stolikach nocnych).
• Podczas podróży bagaż powinien być zawsze zamknięty i znajdować się jak najdalej od łóżka.
  • W przypadku wykrycia pluskiew należy poprosić o inny pokój.
• W przypadku nocowania w zainfekowanym pokoju należy dokładnie sprawdzić swój bagaż pod kątem obecności pluskiew i ich śladów. 
  • Najlepiej rozpakować bagaż w wannie, aby zauważyć uciekające owady.
  • W razie potrzeby bagaż może zostać poddany fumigacji przez dezynsektora przed rozpakowaniem.
  • Należy zwracać uwagę na ślady ukąszeń w kolejnych tygodniach.
• Przed zakupem sprawdzać używane towary pod kątem obecności pluskiew i ich śladów.
  • Jeśli dany obiekt znajduje się już w mieszkaniu: należy zapakować go szczelnie, zutylizować w bezpieczny sposób lub postępować w sposób opisany powyżej.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zmiany skórne mogą utrzymywać się do 10 dni.

Powikłania

• Jak dotąd nie udowodniono przenoszenia patogenów przez pluskwy.
• Nadkażenie bakteryjne zmian skórnych spowodowane drapaniem.
• Stres psychologiczny spowodowany infestacją pluskwami może prowadzić do koszmarów sennych, nadmiernej potrzeby kontroli, niepokoju i izolacji społecznej u niektórych osób.
• Pluskwy żywią się krwią, więc w przypadku ciężkich, przewlekłych infestacji może pojawić się u żywicieli niedokrwistość.

Rokowanie

• Czasami konieczna jest wielokrotna dezynsekcja mieszkania przez profesjonalistów.
  • W wielu krajach pluskwy są odporne na pyretroidy (rodzaj środków ochrony roślin).
  • Może się jednak zdarzyć, że jeden środek nie będzie skuteczny. W takim przypadku należy zmienić środek owadobójczy lub zastosować kombinację kilku z nich.

Dalsze postępowanie

• Kontrola mieszkania 2 tygodnie po dezynsekcji wykonanej przez profesjonalistę.

Opracowanie

• Anna Pachołek (recenzent)
• Tomasz Tomasik (redaktor)
• Marlies Karsch-Völk (recenzent/redaktor)