Informacje ogólne

Definicja

• Łagodne znamiona spowodowane proliferacją prawidłowych melanocytów w wyniku przewlekłego uszkodzenia spowodowanego narażeniem na promieniowanie słoneczne, o charakterze płaskich zmian typu rogowacenia łojotokowego.^1-3
• Hiperpigmentacja w odcieniu od jasnobrązowego do ciemnobrązowego; poszczególne zmiany są równomiernie zabarwione.
• Synonimy: starcza plama soczewicowata, lentigo solaris, lentigo senilis
  • inna nieprawidłowa nazwa: plamy wątrobowe

Częstość występowania

• Zmiany najczęściej obserwuje się u osób o jasnej karnacji, które były narażone na działanie promieni słonecznych przez długi czas. Zapadalność rośnie wraz z wiekiem.
• W niemieckim badaniu słoneczną plamę soczewicowatą zaobserwowano u 80% osób w wieku powyżej 60 lat i u 36% osób w wieku poniżej 35 lat.⁴

Etiologia i patogeneza

• Powtarzająca się ekspozycja na światło słoneczne prowadzi do proliferacji prawidłowych melanocytów i keratocytów w warstwie podstawnej naskórka. Melanocyty również wykazują zwiększoną aktywność, co prowadzi do hiperpigmentacji, spowodowanej zwiększonym odkładaniem melaniny.⁵
• Czasami występują predyspozycje genetyczne.⁶

Czynniki predysponujące

• Znaczna i długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV^7-8
• Predyspozycje genetyczne⁶

ICD-10

• L57 Zmiany skórne spowodowane przez przewlekłą ekspozycję na promieniowanie niejonizujące
  • L57.8 Inne zmiany skórne spowodowane przez przewlekłą ekspozycję na promieniowanie niejonizujące
• L81 Inne zaburzenia pigmentacji
  • L81.4 Inne postacie nadmiernego gromadzenia melaniny

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Rozpoznanie ustala się na podstawie typowych wyników badania przedmiotowego.

Wywiad lekarski

• Plamy o zabarwieniu jasnobrązowym do ciemnobrązowego na obszarach narażonych na działanie promieni słonecznych, takich jak twarz, ramiona i grzbiet dłoni, ostro odgraniczone od otoczenia
• Plamy rozwijają się przez wiele lat, ale mogą również pojawić się w krótkim czasie.
• Odsłoneczna plama soczewicowata jest postacią plamy soczewicowatej, która jest szczególnie powszechna u osób długo przebywających na słońcu lub często korzystających z solarium.⁷

Badanie przedmiotowe

• Płaskie plamy o nieregularnym kształcie, które pojawiają się równomiernie w miejscach często narażonych na promieniowanie słoneczne, szczególnie na twarzy, grzbietach dłoni, ramionach i plecach.
• Zabarwienie od jasnobrązowego do ciemnobrązowego; z biegiem lat może ciemnieć.
  

  Słoneczna plama soczewicowata
• We wczesnej fazie zmiany mają średnicę mniejszą niż 5 mm. Z czasem zwiększa się ich liczba i wielkość. Wiele zmian łączy się ze sobą i tworzy większe plamy.
• Mikroskopia w świetle odbitym pokazuje regularną sieć i różnice w pigmentacji.

Diagnostyka różnicowa

• Brodawka łojotokowa
  • inaczej brodawka starcza
  • Zróżnicowanie we wczesnych stadiach może być trudne.
  • Charakterystyczne cechy to złuszczanie i wyczuwalne guzki.
• Plama soczewicowata złośliwa
  • zmiany o różnej pigmentacji i nieregularnych krawędziach z powodu proliferacji atypowych melanocytów
• Czerniak złośliwy w plamie soczewicowatej
  • zmiana o nieregularnych krawędziach, zróżnicowanej pigmentacji i czasami uniesionych grudkach lub guzkach w blaszce
  • Wygląd zmiany zmienia się stopniowo, zwykle w ciągu kilku lat.
  • Rozwija się z plamy soczewicowatej złośliwej.

Wskazania dla skierowania do specjalisty

• Jeśli nie można wykluczyć nowotworu złośliwego.

Diagnostyka u specjalisty

• Biopsja gruboigłowa z badaniem histologicznym wszystkich obszarów, w których zmienił się kolor skóry lub w których powstała zmiana grudkowa lub guzkowa.

Leczenie

Cele leczenia

• Należy poinformować pacjentów o łagodnym charakterze zmian.
• W razie potrzeby można przeprowadzić leczenie w celu rozjaśnienia plam pigmentacyjnych.

Ogólne informacje o leczeniu

• Leczenie nie jest konieczne.
• Pacjenci mogą chcieć usunąć przebarwienia ze względów estetycznych.⁹

Leczenie miejscowe

• Ciekły azot (krioterapia)¹⁰
  • stosowany przez nie dłużej niż 5 sekund
  • Melanocyty są bardzo wrażliwe na ciekły azot i można je zniszczyć przy użyciu niewielkich dawek i krótkiego czasu ekspozycji.
  • Po wygojeniu może wystąpić hipopigmentacja.
• Laseroterapia
  • skuteczna opcja leczenia odsłonecznej plamy soczewicowatej^11-12
  • najczęściej wykorzystywany laser erbowy, rubinowy lub CO₂¹

Profilaktyka

• Ochrona przeciwsłoneczna i krem przeciwsłoneczny o wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej zapobiegają rozwojowi słonecznej plamy soczewicowatej.¹³
• Unikanie intensywnej i bezpośredniej ekspozycji na słońce

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Plamy rozwijają się powoli przez kilka lat, ale w niektórych przypadkach mogą pojawić się w krótkim czasie.
• Już powstałe zmiany nie ustępują.
• Czasami w obrębie plamy może dojść do rozwoju stanu zapalnego, co może być jednym z prekursorów łagodnego rogowacenia liszajowatego.¹

Rokowania

• Dobre, zmiana łagodna.

Informacje dla pacjentów

• Plama słoneczna (słoneczna plama soczewicowata)
• Słońce i filtry przeciwsłoneczne

Ilustracje

Plama soczewicowata odsłoneczna