Co to jest łupież?

Łupież objawia się swędzeniem i łuszczeniem się martwych komórek skóry głowy, co jest łatwo widoczne, gdy nosimy ciemne ubrania (łupież ma szarobiały kolor). Łupież może być suchy lub tłusty. Nasilenie łupieżu może być różne, ale w większości przypadków łupież można kontrolować za pomocą prostych środków. Czasami za łupież odpowiadają choroby takie jak łuszczyca lub wyprysk łojotokowy. Wtedy konieczna jest nieco silniejsza kuracja.

Przyczyny

W przeszłości jako przyczyny łupieżu podawano wiele czynników, takich jak sucha skóra głowy, tłusta skóra, zbyt częste lub rzadkie mycie szamponem, niezdrowa dieta, stres czy zbyt częste stosowanie kosmetyków do pielęgnacji włosów. Chociaż te czynniki mogą przyczynić się do pogorszenia objawów łupieżu, najczęstszą przyczyną jest lipofilny drożdżak Malassezia furfur. Jest to grzyb, który bytuje na skórze głowy u większości ludzi, ale nie zawsze powoduje problemy. Czasami na skórze głowy znajduje się zbyt wiele grzybów, przez co zwiększa się łuszczenie komórek skóry.

To normalne, że stare komórki skóry umierają i są zastępowane przez nowe, młode komórki skóry. Z reguły proces ten trwa kilka miesięcy. Jeśli ta wymiana komórek skóry głowy odbywa się w normalnym tempie, łupież jest tak mały, że jest prawie niewidoczny. W przypadku nadmiernego namnażania grzyba Malassezia może to nastąpić w ciągu kilku dni. Wtedy tak wiele komórek skóry umiera w tym samym czasie, że podczas łuszczenia zlepiają się one z tłuszczem i włosami, przez co łatwiej je dostrzec. Co powoduje nadmierne namnażanie grzyba drożdżopodobnego na skórze głowy, nie jest do końca jasne.

W wyjaśnieniu mogą odgrywać rolę wcześniej podejrzewane przyczyny łupieżu: Zwiększona produkcja sebum przez gruczoły na skórze głowy, zmiany hormonalne, stres, niektóre choroby, osłabienie układu odpornościowego, zbyt rzadkie mycie włosów lub u niektórych osób dziedziczna wrażliwość na grzyby Malassezia.

Łupież nie zawsze jest wyjaśnieniem

Dla wielu osób cierpiących na łupież swędząca i łuszcząca się skóra głowy jest tylko oznaką nadprodukcji sebum spowodowanej przez grzyby drożdżopodobne, ale u niektórych decydujące znaczenie w powstawaniu tego typu dolegliwości mogą mieć też inne problemy.

• Sucha skóra jest częstą przyczyną łuszczenia, zwłaszcza w chłodnej porze roku. Skóra źle reaguje na zmianę pomiędzy ciepłym a zimnym powietrzem. Zbyt częste mycie włosów może również wysuszyć skórę. Łuszcząca się sucha skóra może być łatwo pomylona z innymi rodzajami łupieżu. Płatki łuszczącej się skóry są jednak zazwyczaj mniejsze, a także nie tak tłuste, jak łupież wywołany przez grzyby drożdżopodobne.
• Również wyprysk atopowy może prowadzić do suchości skóry głowy i łupieżu.
• Inną częstą przyczyną zwiększonego łupieżu jest tak zwany wyprysk łojotokowy. Objawia się zaczerwienioną, podrażnioną skórą w miejscach z dużą ilością gruczołów łojowych – nie tylko na skórze głowy (może pojawiać się w obszarze brwi, nozdrzy, tyłu uszu, górnej część ciała, pachwin i w niektórych przypadkach pod pachami). Podrażniona skóra jest często błyszcząca i tłusta i zwykle pokryta białymi lub żółtymi łuskami, które się odrywają.
• Łuszczyca prowadzi do czerwonej wysypki skórnej z białymi łuskami. Tutaj problemem jest również szybki wzrost - i obumieranie - komórek skóry. Zazwyczaj martwy naskórek gromadzi się w miejscach takich jak łokcie i kolana, ale może pojawić się również w innych obszarach ciała oraz na skórze głowy. Jeśli skóra głowy jest dotknięta, to suche obszary mogą się pojawić także na czole i na szyi.
• Grzybica skóry głowy to niewielki grzyb, który powoduje wysypkę skórną w postaci czerwonego pierścienia. Grzybica skóry głowy jest zaraźliwa i często występuje u dzieci poniżej dziesiątego roku życia. Zakażenie początkowo dotyczy tylko jednego włosa – na skórze głowy lub na brwiach/rzęsach – i od tego miejsca rozprzestrzenia się pierścieniowato w ciągu kilku dni. Włosy w zaatakowanym obszarze często łamią się tuż przy powierzchni i wypadają. Od zwykłego łupieżu odróżnia się także zaczerwienioną i podrażnioną skórą głowy w miejscu dotkniętym chorobą.
• Innym wyjaśnieniem czerwonej, podrażnionej, swędzącej i łuszczącej się skóry głowy może być wyprysk kontaktowy. Może on wystąpić np. po farbowaniu włosów lub zastosowaniu produktów do pielęgnacji włosów, na które reaguje skóra głowy. W ostrym kontaktowym zapaleniu skóry dotknięty obszar skóry jest czerwony i obrzęknięty, na skórze pojawiają się wypełnione płynem pęcherze i następujące łuszczenie się skóry. Przewlekły wyprysk powoduje wysuszenie, pękanie i zgrubienie skóry oraz świąd.

Kto jest szczególnie narażony na łupież?

Chociaż wszyscy dorośli mogą mieć łupież, są tacy, którzy są na niego bardziej podatni. Niektóre z czynników sprzyjających to:

• Wiek: Problemy z łupieżem często pojawiają się po raz pierwszy w okresie dojrzewania, w tym samym czasie co pryszcze i problemy skórne. Ogólnie rzecz biorąc, wahania hormonalne mogą powodować łupież. Osoby starsze nie są jednak odporne na łupież. Dla niektórych łupież może być problem na całe życie.
• Płeć: Łupież głowy dotyczy około 30% kobiet i 20% mężczyzn, przynajmniej w przejściowym okresie. Łupież tłusty częściej występuje u mężczyzn, dlatego podejrzewa się, że męski hormon płciowy odgrywa rolę w powstawaniu łupieżu. Mężczyźni mają też większe gruczoły, które produkują tłusty pot, stanowiący lepszą pożywkę dla grzybów drożdżopodobnych Malassezia.
• Tłusta skóra i włosy: Te cechy, jak już wspomniano powyżej, zapewniają lepsze warunki rozwoju grzybów drożdżopodobnych Malassezia, przez co osoby o tłustej cerze i szybko przetłuszczających się włosach są szczególnie podatne na łupież.

Leczenie

Z reguły z powodu łupieżu nie jest konieczna wizyta u lekarza. Jeśli jednak odpowiednie środki nie pomagają w pozbyciu się łupieżu, warto zasięgnąć porady lekarza. Wyprysk łojotokowy może przypominać łupież, ale zwykle wymaga leczenia lekami na receptę. Lekarze mogą łatwo stwierdzić, czy występuje wyprysk łojotokowy.

Łupież to często uporczywy problem, ale przy odrobinie wytrwałości i cierpliwości prawie zawsze można go opanować. Jeśli problem nie jest zbyt duży, codzienne mycie włosów łagodnym szamponem może wystarczyć, by zapobiec powstawaniu łupieżu. Jeśli to nie wystarczy, istnieje szereg szamponów przeciwłupieżowych, które można kupić bez recepty. Wszystkie szampony mają nieco inny skład i może być konieczne wypróbowanie różnych, dopóki nie znajdzie się taki, który spełnia indywidualne potrzeby. Często szampony te zawierają składnik, którego grzyb Malassezia nie toleruje, więc jego rozwój zostaje zahamowany.

Istnieją również szampony, które mają jeszcze silniejsze działanie przeciwgrzybicze, ale niektóre z nich są dostępne tylko na receptę i takie szampony nie nadają się do codziennego stosowania.

Inną substancją czynną szamponów przeciwłupieżowych jest kwas salicylowy, który zmiękcza skórę głowy i powoduje, że suchy łupież jest ścierany podczas mycia. W przypadku suchej skóry głowy nie należy myć włosów zbyt często i należy używać łagodnego szamponu. Balsam lub olejek może również zmniejszyć wysuszenie skóry głowy i pomóc w redukcji ilości łupieżu.

Po naniesieniu specjalnego szamponu korzystnie jest odczekać kilka minut przed spłukaniem, aby składniki aktywne mogły zadziałać. Ważne jest, aby dobrze spłukać włosy, zwłaszcza po użyciu silnych szamponów. Szampony lecznicze należy stosować na przemian ze zwykłym, przyjaznym dla skóry szamponem.

Styl życia i profilaktyka

Niestety, nie da się zapobiec łupieżowi. Ale są pewne rzeczy, które można zrobić, aby zmniejszyć potencjalne narażenie na łupież:

• Naucz się radzić sobie ze stresem. Stres wpływa na zdrowie i może powodować również powstawanie łupieżu.
• Regularnie myj włosy szamponem. Codzienne mycie szamponem zmniejsza ilość tłuszczu, który normalnie znajduje się na skórze głowy, stanowiąc tym samym bazę do namnażania się grzybów powodujących łupież. Dzięki temu zmniejsza się również powstawanie łupieżu.
• Produkty do pielęgnacji włosów, takie jak lakier do włosów, żel do włosów, wosk do włosów i pianka, mogą sprawić, że włosy będą bardziej tłuste i atrakcyjne dla grzybów drożdżopodobnych. U niektórych osób pojawiają się nawet reakcje alergiczne na produkty do pielęgnacji włosów. Dlatego staraj się używać takich produktów jak najrzadziej.
• Zdrowa dieta z dużą ilością owoców i warzyw również wydaje się mieć pozytywny wpływ zarówno na łupież, jak i ogólnie na zdrowie!
• Słońce również ma pozytywne działanie i zmniejsza ilość łupieżu. Opłaca się więc dużo przebywać na świeżym powietrzu! Pamiętaj jednak, że nadmierna ekspozycja na słońce zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry.

Dodatkowe informacje

• Łuszczyca
• Wyprysk łojotokowy
• Wyprysk kontaktowy
• Trądzik
• Porady dotyczące zrównoważonej diety
• Zmiany skóry głowy – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden