Czym jest łysienie plackowate?

Jest to miejscowa utrata włosów, która pojawia się nagle, zwykle w młodym wieku (przed 30. rokiem życia) i często pozostawia okrągłe łyse miejsca na skórze. Łysienie może dotyczyć tylko niewielkich obszarów głowy, całej czaszki (łysienie całkowite) lub również ciała (łysienie uogólnione). Zachorować mogą zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Utrata włosów może być dużym obciążeniem dla poczucia własnej wartości i jakości życia. Jednak u około połowy pacjentów włosy odrastają po 6–12 miesiącach.

Obrzeżna utrata włosów jest stosunkowo powszechna. Ryzyko zachorowania na tę chorobę w pewnym momencie życia wynosi niecałe 2%.

Przyczyny

Choroba jest tak zwanym zaburzeniem autoimmunologicznym. Oznacza to, że organizm tworzy przeciwciała i reaguje przeciwko własnym tkankom. Reakcja zachodzi wyłącznie na skórze. Prawdopodobnie w ramach zaburzenia autoimmunologicznego w głębokich warstwach skóry występuje przewlekły stan zapalny, który powoduje utratę przyczepności włosów.

Pewną rolę odgrywa czynnik genetyczny, ale nie wiadomo, co ostatecznie powoduje, że niektóre osoby ze skłonnością genetyczną są dotknięte chorobą, a inne nie. Zarówno czynniki środowiskowe (m. in. zakażenia), a także stres psychiczny zostały uznane za czynniki ryzyka u osób podatnych.

Wykazano, że choroba ta występuje nieco częściej u pacjentów z innymi zaburzeniami autoimmunologicznymi, takimi jak np. cukrzyca, bielactwo (pozbawione pigmentu plamy na skórze) i zaburzenia metaboliczne. Jednak większość osób zmagająca się z tym rodzajem wypadania włosów jest poza tym zdrowa i nie wykazuje objawów innych chorób.

Objawy i przebieg

Utrata włosów często zaczyna się od jednego lub kilku okrągłych lub owalnych miejsc wielkości monety, które powoli powiększają się w ciągu kilku tygodni. Może to również dotyczyć brody, brwi i powiek. W wyjątkowych przypadkach może to dotyczyć całej skóry głowy i włosów na ciele. Często nadal widoczne są bardzo krótkie włosy. Przebieg jest bardzo zróżnicowany, lecz u ponad połowy pacjentów włosy samoistnie odrastają w ciągu 6–12 miesięcy. Nawroty są dość powszechne, a niektórzy pacjenci pozostają bez włosów przez kilka lat.

Zazwyczaj włosy znikają w jednym lub kilku okrągłych lub owalnych miejscach. Skóra jest całkowicie gładka i nie ma widocznych oznak stanu zapalnego ani blizn.

Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na wzorcu utraty włosów. Nie ma potrzeby wykonywania badań krwi lub innych testów, jeśli nie ma objawów innych chorób. Próbka tkanki (biopsja) skóry z obszaru pozbawionego włosów jest wykonywana przede wszystkim w celu wykluczenia innych przyczyn utraty włosów.

Leczenie

Z reguły zasadne jest odczekanie z aktywnym leczeniem, ponieważ utrata włosów zatrzymuje się samoistnie u zdecydowanej większości osób. U około połowy z nich utrata włosów ustępuje bez leczenia w okresie od sześciu miesięcy do roku. Jednak w niektórych przypadkach dolegliwości utrzymują się, a u mniejszości dochodzi do całkowitej utraty włosów na całym ciele lub jego częściach.

W przypadku osób dorosłych z pojedynczymi miejscami na środku skóry głowy, a nie wzdłuż linii włosów, istnieje duża szansa na normalizację. Istnieje jednak ryzyko nawrotu. U pacjentów, którzy zmagają się dodatkowo z chorobą alergiczną (zaburzeniem atopowym, takim jak astma lub neurodermit) istnieje stosunkowo wyższe ryzyko, że zmiany mogą być trwałe.

Istnieją pewne opcje leczenia obrzeżnej utraty włosów. Nie ma jednak wystarczających danych uzyskanych na podstawie badań, dotyczących jakiejkolwiek terapii, które mogłyby udowodnić jej wysoką skuteczność. Niemniej jednak można wypróbować różne opcje, w niektórych przypadkach są one pomocne.

Alternatywną metodą leczenia, która jest często stosowana, jest smarowanie obszaru bez włosów maściami i kremami z kortyzonem, ewentualnie także miejscowe wstrzykiwanie kortyzonu w skórę. Pewną skuteczność wykazał minoksydyl, lek stosowany również w przypadku zwykłego łysienia. Były prowadzone próby z innymi metodami leczenia, w tym lekami immunosupresyjnymi. Skuteczna może okazać się również specjalna terapia światłem.

Wspólną cechą tych terapii jest to, że na jednych działają, a na innych nie. Istnieje niewiele badań potwierdzających skuteczność. Istnieje również niewiele danych uzyskanych na podstawie badań, które dotyczą działań długoterminowych.

Wobec braku dobrych metod leczenia choroby, ludzie często muszą uciekać się do strategii radzenia sobie z nią, peruk lub substytutów włosów, aby nauczyć się dobrze z nią żyć.

Przebieg choroby jest bardzo zróżnicowany. Ponad połowa pacjentów odzyskuje włosy samoistnie w ciągu 6–12 miesięcy. Odrastanie trwa zwykle kilka miesięcy. Z czasem nowe włosy odrastają u 80% osób dotkniętych tym problemem. W odrastających włosach mogą wystąpić zmiany pigmentowe. Utrata włosów po zakażeniu lub ciąży zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy. Perspektywy poprawy są bardziej niepewne, jeśli utrata włosów trwa dłużej niż 1 rok, jeśli choroba rozpoczęła się przed okresem dojrzewania lub jeśli utrata jest bardzo rozległa. Ok. 30–50% wyleczonych osób doświadcza później nawrotu choroby.

Dodatkowe informacje

• Utrata włosów (łysienie)
• Utrata włosów u kobiet
• Zaburzenia autoimmunologiczne
• Maści i kremy kortyzonowe
• Łysienie plackowate — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)