Co oznacza utrata włosów?

Termin medyczny określający utratę włosów to łysienie. Pewien rodzaj utraty włosów u kobiet (i mężczyzn) nazywany jest łysieniem androgenowym. Typowe dla utraty włosów tak zwanego typu żeńskiego jest przede wszystkim wypadanie włosów w obszarze przedziałka na środku głowy bez powstawania blizn. Lecz utrata włosów może czasami występować również w innych miejscach. Zasadniczo jednak nie tworzą się większe, całkowicie łyse miejsca.

Innym rodzajom utraty włosów u kobiet może towarzyszyć bliznowacenie skóry głowy. Natomiast formą utraty włosów bez bliznowacenia jest łysienie plackowate, przy którym włosy wypadają całkowicie na obszarze o zaokrąglonym kształcie.

Utrata włosów u kobiet jest często znaczącym obciążeniem psychicznym i społecznym: choroba może poważnie wpłynąć na stan emocjonalny i jakość życia kobiety.

Problem utraty włosów u kobiet nie jest rzadkością. Ponad jedna trzecia wszystkich kobiet cierpi na zwiększony ubytek włosów w ciągu swojego życia. Najczęściej występuje po menopauzie, ale nietypowo silne wypadanie włosów może wystąpić w każdym wieku i z różnych przyczyn.

Cykl rozwojowy włosa

Średnio na skórze głowy znajduje się około 100 000 włosów. Włos składa się z mieszka włosowego z korzeniem włosa i łodygi włosa, która rośnie przez skórę i rozwija się we włosy, które widzimy wyrastające ze skóry. Włos rośnie około 15 cm w ciągu roku. Wzrost włosów dzieli się na trzy fazy:

1. Faza anagenu
2. Faza katagenu
3. Faza telogenu

W fazie anagenu znajduje się ponad 90% włosów, które rosną w tej fazie i są nazywane włosami anagenowymi. Są one głęboko zakotwiczone w tkance podskórnej i nie można ich łatwo wyciągnąć ze skóry głowy. Włos cały czas się odnawia i pozostaje w skórze głowy przez okres 3–7 lat zanim wypadnie i zostanie zastąpiony przez nowy. Faza anagenu odpowiada za prawie cały okres życia włosa.

Po fazie anagenu następuje faza katagenu, która trwa 2 tygodnie i podczas której komórki włosa obumierają. Nie wiadomo, co wyzwala ten proces.

Po fazie katagenu następuje faza telogenu. Jest to faza spoczynku, która trwa 2–4 miesiące. W porównaniu do włosów anagenowych, włosy w fazie telogenu, zwane włosami telogenowymi, znajdują się mniej głęboko w skórze i można je stosunkowo łatwo wyrwać. Normalnie skóra głowy traci około 100 włosów dziennie - są one w fazie telogenu.

Jeśli dana osoba traci znacznie więcej niż 100 włosów dziennie i ma jasne włosy lub łyse miejsca, nazywa się to łysieniem.

Przyczyny utraty włosów

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego utrata włosów występuje u kobiet. W niektórych przypadkach odpowiedzialne są inne choroby, takie jak dyskoidalny toczeń rumieniowaty, liszaj płaski, obrzeżna utrata włosów (łysienie plackowate) lub zakażenie grzybicze w obszarze skóry głowy.

W przypadku utraty włosów typu żeńskiego może występować brak równowagi między żeńskimi hormonami rozrodczymi (estrogenami) a męskimi hormonami (androgenami). Nie wiadomo jednak dokładnie, jaką rolę odgrywają androgeny w łysieniu typu kobiecego. Łysienie typu kobiecego (łysienie androgenowe) jest najczęstszą przyczyną wypadania włosów u kobiet. Często występuje rodzinnie. Może rozpocząć się w każdym wieku po okresie dojrzewania. Według badań, prawie 40% kobiet doświadczyło łysienia typu żeńskiego przed ukończeniem 70 roku życia.

Dotkniętym obszarem jest środek głowy, linia włosów z przodu jest pominięta. Typowy jest szerszy przedziałek, gdzie włosy są cieńsze niż z tyłu głowy. U niektórych kobiet dotyczy to również boków głowy.

W przypadku utraty włosów typu żeńskiego odrastające włosy są delikatniejsze i cieńsze niż pierwotne. Cebulki włosów kurczą się i ostatecznie przestają rosnąć.

Innymi przyczynami wypadania włosów mogą być zakażenia grzybicze skóry głowy (grzybica skóry głowy), poważne zakażenia bakteryjne lub psychiczne zachowania autodestrukcyjne połączone z wyrywaniem włosów.

Utrata włosów spowodowana stresem (łysienie telogenowe)

Główną przyczyną nadmiernej utraty włosów u kobiet jest również tzw. telogenowe wypadanie włosów. Występuje, gdy zwiększona liczba włosów (30–50%) wchodzi w fazę telogenu (spoczynku) cyklu włosowego, po czym włosy te wypadają około 3 miesiące później. Kobiety z tym zaburzeniem mogą tracić ponad 300 włosów dziennie. Rezultatem jest ogólne przerzedzenie włosów. Wyrywając około 40–60 włosów, można przy tym zaburzeniu usunąć ponad 10% włosów (test wyrywania przeprowadzany w gabinecie lekarskim). U 1 kobiety na 3 nie można zidentyfikować przyczyny utraty włosów tego typu. U pozostałych osób dotkniętych tą chorobą utrata włosów rozpoczyna się około 3 miesiące po:

• Poważnej chorobie lub dużym stresie (np. po operacji/porodzie, szybkiej utracie masy ciała lub niedożywieniu, wysokiej gorączce lub krwawieniu).
• Zaburzeniach hormonalnych
• Rozpoczęciu leczenia niektórymi lekami (np. chemoterapie, hormony, leki przeciwpadaczkowe, leki przeciwzakrzepowe, beta-adrenolityki, inhibitory ACE lub lit).

Jeśli przyczyna zostanie usunięta, utrata włosów z powodu łysienia telogenowego może trwać do 6 miesięcy. Jeśli utrata włosów utrzymuje się przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, nazywa się to przewlekłą telogenową utratą włosów. U niektórych kobiet taka utrata włosów może utrzymywać się nawet przez lata.

Wywiad chorobowy

Ważne jest, aby wyjaśnić wzór wypadania włosów. Jeśli włosy stają się ogólnie cieńsze, jest to typowe dla utraty włosów typu żeńskiego lub telogenowego. Jeśli włosy wypadają całkowicie tylko w niektórych obszarach, oznacza to obrzeżną utratę włosów (łysienie plackowate). Jeśli wypadające włosy obejmują również cebulkę włosa, oznacza to również utratę włosów typu telogenowego lub obrzeżnego.

Ważne jest, aby wyjaśnić, czy utratę włosów poprzedziło stresujące wydarzenie, czy stosowane są nowe leki lub czy w rodzinie występują inne przypadki. Trądzik, nieregularne miesiączki lub bardziej męski typ owłosienia (hirsutyzm) mogą wskazywać na nadmiar męskich hormonów rozrodczych występujących przy zespole policystycznych jajników. Ponadto należy wyjaśnić, czy występuje niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Niektóre kobiety tracą nietypowo dużą ilość włosów podczas ciąży. Łuszczyca i wyprysk łojotokowy mogą również prowadzić do zwiększonej utraty włosów.

Jeśli utrata włosów zaczyna się stosunkowo nagle, może to wskazywać na istnienie choroby podstawowej.

Rozpoznanie

Rozpoznanie opiera się na ustaleniu wzorca utraty włosów i tym, czy na skórze lub skórze głowy występują oznaki choroby. Lekarz dokładnie zbada skórę głowy i włosy, sprawdzając między innymi, czy włosy wypadły z cebulką czy bez. Badania krwi mogą pomóc wykluczyć przyczyny, takie jak choroby tarczycy lub zaburzenia autoimmunologiczne. Oznaki stanu zapalnego, wyraźnie zmieniony poziom hormonów lub prawdopodobnie niski poziom żelaza we krwi mogą być również brane pod uwagę jako przyczyny.

Ponadto lekarz zapyta, czy włosy na ciele również nadmiernie wypadają lub ewentualnie rosną, czy wystąpiły jakieś poważne zdarzenia/choroby, czy właśnie rozpoczęło się przyjmowanie nowych leków itp.

Leczenie

Celem leczenia jest przeciwdziałanie dalszej utracie włosów i pobudzenie wzrostu nowych włosów.

To, jak dobrze pacjentki reagują na leczenie, różni się znacznie w zależności od osoby. U wielu osób leczenie nie przynosi prawie żadnego efektu. Możliwe metody leczenia obejmują miejscowe stosowanie minoksydylu, przyjmowanie antyandrogenów (substancji hamujących działanie męskich hormonów rozrodczych), a nawet przeszczep włosów. Efekty leczenia mogą pojawić się w okresie od 6 miesięcy do 1 roku.

Minoksydyl do stosowania miejscowego wydaje się być najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym sposobem leczenia łysienia androgenowego. Minoksydyl nie jest jednak cudownym lekiem. Według badań ta substancja czynna może powstrzymać wypadanie włosów u około 80% kobiet, a u połowy z nich włosy stają się ponownie gęstsze. Zaleca się stosowanie 2% roztworu.

Antyandrogeny odgrywają raczej niewielką rolę w leczeniu utraty włosów u kobiet; warunkiem wstępnym tej terapii jest udowodnienie braku równowagi hormonalnej.

W leczeniu utraty włosów typu żeńskiego coraz częściej są stosowane przeszczepy włosów. Przeszczep jest pobierany z szyi pacjenta i wszczepiany w górną część głowy. Zwykle przeszczep jest podzielony na wiele małych kawałków, które są przeszczepiane jeden po drugim na obszarze dotkniętym utratą włosów. Wciąż jednak istnieje zbyt mało danych naukowych na temat skuteczności tego rodzaju leczenia.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku utraty włosów u kobiet jest niepewne. Często włosy wypadają jeszcze przez jakiś czas, zanim ten proces ustanie. Nie dochodzi jednak do całkowitego wyłysienia, tak jak u mężczyzn.

Dodatkowe informacje

• Zakażenie grzybicze skóry głowy
• Miejscowa utrata włosów (łysienie plackowate)
• Trądzik
• Nieregularne miesiączki
• Hirsutyzm
• Zespół policystycznych jajników
• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
• Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
• Łuszczyca
• Wyprysk łojotokowy
• Utrata włosów typu żeńskiego — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)