Czym jest nadpotliwość?

Pocenie się jest naturalnym mechanizmem organizmu służącym do regulacji ciepłoty ciała. Nadpotliwość charakteryzuje się nadmierną produkcją potu, co może być dla dotkniętych nią osób bardzo kłopotliwe w codziennym życiu.

Wyróżnia się nadpotliwość pierwotną idiopatyczną (bez uchwytnej przyczyny) oraz nadpotliwość wtórną, która może być spowodowana innymi chorobami lub lekami.

Jeśli spełnione są następujące kryteria, najprawdopodobniej mamy do czynienia z pierwotną nadpotliwością idiopatyczną:

• Widoczne, nadmierne pocenie się przez co najmniej 6 miesięcy bez wyraźnej przyczyny oraz spełnienie co najmniej dwóch z następujących kryteriów:
  • zmiany obustronne i symetryczne
  • utrudnia normalne funkcjonowanie w codziennym życiu
  • co najmniej jeden epizod na tydzień
  • początek przed 25. rokiem życia
  • występowanie nadpotliwości idiopatycznej w rodzinie
  • brak pocenia się podczas snu
• Pocenie się jest szczególnie nasilone w określonych miejscach ciała: przede wszystkim w okolicy pach, na powierzchniach dłoni, podeszwach stóp, na czole lub w okolicy pachwin.

Jaka może być przyczyna?

Najczęstsze przyczyny

• Gorączka, podwyższona temperatura zewnętrzna lub „emocjonalne” pocenie się, np. w przypadku stresu, lęku lub ataku paniki.
• Różne choroby zakaźne
• Hipertyreoza (nadczynność tarczycy)
• Choroba układu hormonalnego, w której dochodzi do nadprodukcji hormonów tarczycy: tyroksyny (fT4) i trójjodotyroniny (fT3).
• Do objawów należą: kołatanie serca, zmęczenie, nerwowość, drażliwość, utrata masy ciała pomimo dobrego apetytu i prawidłowej diety, pocenie się i nietolerancja ciepła. 
• Klimakterium (objawy menopauzalne)
  • Wiele kobiet zmaga się w tym czasie z nadmierną potliwością i uderzeniami gorąca.
  • Zwykle pojawia się uczucie gorąca i nagłe pocenie się na czole, klatce piersiowej oraz ramionach. Napady takie występują od kilku do kilkunastu razy dziennie i trwają każdorazowo kilka minut.
• Działania niepożądane leków
  • np.: leków przeciwdepresyjnych, preparatów hormonalnych

Rzadkie przyczyny

• Zaburzenia metaboliczne
  • np. niski poziom glukozy we krwi w cukrzycy (hipoglikemia), neuropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerwów w wyniku stale podwyższonego poziomu cukru we krwi)
• Chłoniak Hodgkina
  • Choroba ta może w niektórych przypadkach odpowiadać za nadmierne pocenie się.
• Choroby neurologiczne
  • np. choroba Parkinsona, uraz rdzenia kręgowego, ciężki udar
• Zaburzenia sercowo-naczyniowe
  • np. wstrząs, niewydolność serca

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

Należy zgłosić się do lekarza, jeśli występują dodatkowe dolegliwości (np.: kołatanie serca, utrata masy ciała, nocne poty) oraz gdy nadmierne pocenie się znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Badania dodatkowe

Podczas wywiadu lekarz zada pytania dotyczące częstotliwości występowania napadów pocenia się, czasu ich wystąpienia (w ciągu dnia, w nocy, w określonych sytuacjach?), wcześniejszych chorób, części ciała szczególnie dotkniętych poceniem się oraz innych dolegliwości (np. utraty masy ciała). Istotna jest również ocena, w jakim stopniu nadpotliwość utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Jeśli podejrzewa się chorobę podstawową, przeprowadza się dokładne badanie fizykalne i badania krwi. Już same plamy potu na odzieży mogą wskazywać, w których obszarach ciała pocenie się jest szczególnie nasilone.

W rzadkich przypadkach wskazane jest skierowanie do specjalistów. Specjalista może wykonać lub zlecić dalsze badania obrazowe (np. RTG w przypadku podejrzenia gruźlicy) oraz badania z zakresu diagnostyki potliwości (test jodowo-skrobiowy — test Minora, grawimetria).

Leczenie

Nadpotliwość wtórna

Przy nadpotliwości wtórnej najpierw leczona jest choroba podstawowa. Jeśli po leczeniu objawy nadal się utrzymują, to można zastosować tzw. leki antycholinergiczne, ale często mogą one powodować reakcje niepożądane, takie jak suchość ust, zatrzymanie moczu i zaparcia.

Pierwotna nadpotliwość idiopatyczna

Podejmowane są różne działania, aby osiągnąć taki poziom pocenia się, który jest do zniesienia dla danej osoby. Oprócz ogólnych zaleceń higienicznych, dostępne są inne środki lecznicze:

• Specjalne dezodoranty chroniące przed poceniem się i nieprzyjemnym zapachem
• Leki (np. neuroleptyki, leki psychotropowe)
• Jontoforeza wody z kranu: słabe prądy elektryczne zmniejszają aktywność gruczołów potowych.
• Terapia iniekcyjna toksyną botulinową A
• Leczenie solami glinu, które powodują zmniejszenie ilości potu poprzez zamknięcie przewodów wydalniczych gruczołów potowych.
• Leczenie za pomocą fal o częstotliwości radiowej, mikrofal lub ultradźwięków
• Chirurgiczne usunięcie gruczołów potowych

Decydując się na interwencję leczniczą, należy wziąć pod uwagę, że nadmierne pocenie się jest często ograniczone do okresu dojrzewania i wczesnej dorosłości. W wielu przypadkach dolegliwości mijają samoistnie.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Higiena osobista: należy regularnie prać i zmieniać bieliznę.
• Używać dezodorantów.
• Golić pachy.
• Nosić oddychającą, niezbyt ciasną bieliznę.

Dodatkowe informacje

• Nadpotliwość — informacje dla lekarzy

Autor

• Ulrike Boos, redaktor w Deximed, Fryburg
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)