Co to jest kandydoza skórna?

Kandydoza jest najczęstszą formą zakażenia grzybiczego skóry. Candida to grzyb - drożdżak, istniejący w ponad 20 różnych podgatunkach. Najczęstszym z nich jest Candida albicans. Grzyby te żyją na wszystkich powierzchniach ciała i czasami, w sprzyjających warunkach, mogą powodować zakażenia. Istnieją różne rodzaje zakażeń grzybiczych:

• Zapalenie kącików ust. Zakażenie grzybicze w kącikach ust.
• Pleśniawki. Zakażenie grzybicze jamy ustnej i gardła. Pojawia się w postaci białego nalotu na błonie śluzowej jamy ustnej. Pleśniawki zwykle rozwijają się w jamie ustnej u osób dorosłych cierpiących na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, HIV/AIDS lub nowotwór złośliwy, a także u osób przyjmujących glikokortykosteroidy w postaci doustnej. Mogą również przejściowo występować u noworodków.
• Odparzenie. Jest podrażnieniem w fałdach skórnych ciała. Zakażenia Candida zwykle rozwijają się w ciepłych i wilgotnych obszarach ciała, np. pod pachami, w pachwinach, pod piersiami lub, u osób z nadwagą, w fałdach skórnych brzucha. W normalnych warunkach skóra tworzy barierę ochronną przed wnikaniem drożdżaków. Jednak przy pojawieniu się pęknięcia lub nacięcia powierzchni skóry, mogą się one przedostać głębiej. 
• Pieluszkowa wysypka wywołana przez Candida. U dzieci z wysypką pieluszkową grzyby mogą wnikać w skórę i powodować zakażenie grzybicze.
• Wysypki na ciele wywołane przez Candida. Mogą być spowodowane nadmiernym poceniem się, stosowaniem antybiotyków lub niską mobilnością, co prowadzi do zaatakowania fałdów skórnych. Choroba ta występuje najczęściej u osób cierpiących na cukrzycę i pacjentów hospitalizowanych.
• Kandydoza pochwy Zakażenie grzybami z rodzaju Candida pochwy i zewnętrznych narządów płciowych. Candida albicans normalnie występuje w pochwie, ale w sprzyjających warunkach, namnaża się nadmiernie, powodując swędzenie, piecznie, zaczerwienienie błon śluzowych, podrażnienie i grudkową wydzielinę.
• Kandydoza wrodzona. Wynika z zakażenia Candida przez pochwę podczas porodu. Wysypka pojawia się w ciągu pierwszych kilku godzin po porodzie.
• Zapalenie łożyska paznokcia wywołane przez Candida. Jest przewlekłym stanem zapalnym łożyska paznokcia. W niektórych przypadkach pojawia się ropa, a obszar wokół paznokcia staje się bardzo opuchnięty.
• Kandydoza przestrzeni międzypalcowej. Kandydoza skóry pomiędzy palcami. Stan ten jest powszechny u osób z cukrzycą oraz u osób pracujących w zimnym i wilgotnym środowisku (praca w kuchni, przemysł spożywczy).
• Kandydoza ogólnoustrojowa. Jest to zakażenie Candida, które obejmuje cały organizm. Jest to bardzo rzadkie schorzenie o wysokim wskaźniku śmiertelności (do 75% dotkniętych nią osób jest zagrożonych śmiercią). Często choroba jest spowodowana inną, poważną chorobą podstawową.

Przyczyna

Zakażenia Candida zwykle występują w ciepłych i wilgotnych obszarach ciała, takich jak pachy, pachwiny, pod piersiami i pod opatrunkami. Zwykle sucha, czysta skóra jest oporna na drożdżaki, ale urazy lub skaleczenia skóry mogą umożliwić wniknięcie tych patogenów. Typowymi obszarami dotkniętymi chorobą u niemowląt są jama ustna i okolice zwykle zakryte pieluszką. U osób dorosłych ilość grzybów w jamie ustnej wzrasta z biegiem lat. U starszych mogą również wystąpić zakażenia grzybicze pod protezami zębowymi, pod piersiami, w fałdach skórnych na brzuchu, w łożysku paznokcia, jak i w innych fałdach skórnych. Większość tych zakażeń Candida jest czysto powierzchowna i szybko ustępuje po zastosowaniu leczeniu.

U kobiet zakażenia grzybicze pochwy są częstą przyczyną bólu podbrzusza. Stosowanie antybiotyków i glikokortykosteroidów jest najczęstszym wyjaśnieniem nadmiernego wzrostu grzybów. Również ciąża, menstruacja, cukrzyca i stosowanie tabletek antykoncepcyjnych obniżają odporność, zwiekszając tym samym ryzyko pojawienia się zakażenia grzybiczego. Zakażenia Candida pochwy i zewnętrznych narządów płciowych występują częściej po menopauzie.

Objawy

Objawy kandydozy różnią się w zależności od tego, gdzie dokładnie występuje zakażenie.

U kobiet zakażenia grzybicze pochwy mogą objawiać się grudkową, białawą wydzieliną, która powoduje podrażnienie pochwy i zewnętrznych narządów płciowych. Może wystąpić ból podczas stosunku płciowego i uczucie pieczenia podczas oddawania moczu.

U dzieci i dorosłych zakażenie Candida może przebiegać na różne sposoby:

• Pleśniawki. Objawiają się jako biały nalot na czerwonych obszarach języka, podniebienia lub w innych miejscach jamy ustnej. Plamy te często mają mleczny wygląd, ale nie można ich usunąć tak łatwo jak plamy z mleka. Jeśli taka biała plama zostanie usunięta wacikiem, leżąca pod nią tkanka może zacząć krwawić. Pleśniawki mogą być bolesne i bardzo utrudniać jedzenie.
• Wysypki. Zakażenie Candida występuje w ciepłych i wilgotnych miejscach, np. na skórze pod pieluszką u dzieci lub w fałdach skórnych. Powierzchowne zakażenia Candida skóry objawia się jako czerwona, płaska zmiana skórna, która jest ostro odgraniczona od zdrowej skóry. Małe plamy z podobnymi wysypkami lub krosty pojawiają się jako „satelity” na obwodzie. Takie wysypki powodowują często swędzenie lub nawet ból.
• Inne objawy nieopisane powyżej to odparzenia, zmiany obejmujące płytkę paznokci i wysypki skórne pomiędzy palcami.

Kiedy należy się skonsultować z lekarzem?

Bolesne wysypki powinny być badane i leczone przez lekarza. Chociaż kandydoza sama w sobie rzadko jest niebezpieczna, czasami może być wynikiem poważnej choroby podstawowej lub leczenia takiej choroby.

Rozpoznanie

U zdrowych osób lekarz może łatwo zdiagnozować kandydozę bez pobierania próbek. W niektórych przypadkach, jeśli wysypka nie jest charakterystyczna lub zakażenie jest trudne do wyleczenia, konieczne jest pobranie próbek. Ze zmiany pobierane są próbki tkanek do badania mikroskopowego i posiewu. W ten sposób można potwierdzić rozpoznanie.

Leczenie

W większości przypadków zakażenie skóry wywołane przez Candida może być skutecznie zwalczane poprzez stosowanie maści lub kremów przeciwgrzybiczych. Preparat nakłada się na dotknięte grzybicą miejsca 2–3 razy dziennie. Zwykle czas trwania leczenia wynosi 3–4 tygodnie lub około 2 tygodnie po ustąpieniu objawów. Alternatywnie można stosować maść z terbinafiną. W tym przypadku czas trwania leczenia wynosi 2–4 tygodni.

Środki zapobiegawcze

Grzyby dobrze rozwijają się w wilgotnych i ciepłych obszarach skóry. Poniższe środki są ważne zarówno dla zapobiegania zakażeniom grzybiczym, jak i podczas ich leczenia:

• Należy starać się unikać ciągłego zawilgocenia skóry.
• Po czynnościach powodujących pocenie się należy wziąć prysznic i dokładnie osuszyć miejsca, w których może wystąpić zakażenie grzybicze. Warto użyć do tego suszarki do włosów.
• W przypadku niemowląt ważne jest, aby obszar przykryty pieluszką był suchy. Należy używać talku lub pudru ze środkami przeciwgrzybiczymi.
• U kobiet, które łatwo zapadają na zakażenia grzybicze pochwy, bawełniana i oddychająca bielizna może pomóc w zmniejszeniu nadmiaru wilgoci.

Dodatkowe informacje

• Kandydoza skóry — dla lekarzy

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)