Co to jest mięczak zakaźny?

Definicja

Mięczak zakaźny to niegroźne małe, lekko brązowawe guzki na skórze spowodowane zakażeniem wirusowym zewnętrznej warstwy skóry. Zazwyczaj zmiany mają średnicę 1–4 mm i posiadają niewielkie centralne wgłębienie. Mięczak zakaźny może występować pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. 

Najczęściej można go zaobserwować u małych dzieci, które przeważnie zarażają się nimi podczas kąpieli w basenach. Dlatego zmiany znane są także pod nazwą „brodawek basenowych”.

Objawy

Mięczak zakaźny występuje zwykle w małych skupiskach (do 30 pojedynczych zmian), jednak u osób z wypryskiem atopowym lub osłabieniem odpornościi może gwałtownie się rozprzestrzeniać i tworzyć skupiska nawet do 100 zmian. 

U dzieci zmiany są zwykle zlokalizowane na skórze górnej części ciała, ramionach, udach, pod pachami, rzadziej na twarzy lub szyi. U dorosłych mięczak zakaźny często lokalizuje się w okolicy narządów płciowych i odbytu, na brzuchu i wewnętrznej stronie ud. Brak zmian na dłoniach i podeszwach stóp. W większości przypadków mięczak zakaźny nie powoduje żadnych objawów, ale może występować ból i świąd.

Przyczyny

Mięczak zakaźny to choroba powodowana przez wirusa brodawczaka zakaźnego o nazwie Molluscum contagiosum (MCV), który należy do rodziny poxwirusów.

Zmiany mogą zawierać białawą masę, która gromadzi wirusy i jest zakaźna.
Zawartość guzków może być rozprzestrzeniana szczególnie szybko poprzez drapanie. Do przeniesienia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni z ciałem lub poprzez przeniesienie wirusa na przedmiotach takich jak ręczniki, ubrania czy zabawki.

W przypadku małych dzieci typowa jest transmisja na basenie (kąpiel w ciepłym brodziku). U dorosłych mięczak zakaźny jest często przenoszony przez kontakt seksualny.

Częstotliwość występowania

• Najczęściej dotyczy to dzieci w wieku od 2 do 5 lat.
• U dorosłych do zakażenia mięczakiem zakaźnym dochodzi głównie poprzez kontakt bezpośredni z zajętą skórą podczas kontaktu seksualnego.
• Występuje stosunkowo często u osób HIV-pozytywnych.
• Mięczak zakaźny występuje równie często u obu płci.

Badania dodatkowe

Zmiany skórne mają charakterystyczny wygląd, dzięki czemu w zdecydowanej większości przypadków rozpoznanie można postawić na podstawie badania fizykalnego przez lekarza. W niejasnych przypadkach pomocna może być kontrola za pomocą specjalnego mikroskopu (dermatoskopu) lub badanie mikroskopowe po usunięciu zmiany skórnej.

Leczenie

W wielu przypadkach zakażenie nie wymaga leczenia, gdyż mięczaki ustępują samoistnie.  Aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu bądź ze względów estetycznych można zastosować specjalistyczne leczenie. Jeśli jednak zmiany skórne mogą się samoistnie zagoić, zmniejsza się ryzyko powstania blizny.

Mięczaka zakaźnego można leczyć miejscowo roztworem wodorotlenku potasu, który należy stosować na skórę przez okres do 3 miesięcy. Alternatywną metodą jest usunięcie poprzez łyżeczkowanie (usunięcie ostrą łyżeczką), krioterapia lub usunięcie za pomocą lasera.

Skuteczność leczenia często nie przewyższa wyników spontanicznego gojenia. Dlatego leczenie powinno być starannie przemyślane, zwłaszcza gdy zmiany są niewielkie, a pacjent jest młody.

Jeśli jednocześnie występuje wyprysk atopowy, to leczenie powinno odbywać się w gabinecie dermatologicznym i należy zoptymalizować leczenie choroby podstawowej. U pacjentów z HIV zakażenie najlepiej jest leczyć poprzez przyjmowanie określonych leków przeciwretrowirusowych.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Ograniczyć wizyty na basenie/kąpieliskach w przypadku pojawienia się zmian skórnych.  Nie należy zakazywać dzieciom uczęszczania do przedszkola/szkoły, jeśli zmienione chorobowo obszary skóry są przykryte ubraniem.

Należy unikać kontaktów seksualnych, aż do czasu wyleczenia. Na zmienionych chorobowo obszarach nie należy usuwać włosów, aby nie powodować rozprzestrzeniania się mięczaka.

Rokowania

Od momentu zakażenia do pojawienia się mięczaka zakaźnego na skórze może upłynąć od 2 tygodni do 6 miesięcy. Mięczak zakaźny jest nieszkodliwą, ale bardzo uporczywą i zakaźną chorobą skóry: jego samoistne zniknięcie zajmuje średnio rok.

Dodatkowe informacje

• Mięczak zakaźny — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)