Co to jest ziarniniak naczyniowy?

Definicja

Ziarniniak naczyniowy (ropotwórczy) to łagodna zmiana w drobnych naczyniach krwionośnych skóry i błon śluzowych (naczyniak). Choć sugeruje to nazwa, zmiana nie jest zakaźna (mimo nazwy „ropotwórczy”), ani nie jest to ziarniniak (zapalny nowotwór tkanki z małymi guzkami). Bardziej trafnym określeniem byłby zatem naczyniak włosowaty zrazikowy. Rośnie on bardzo szybko i zaczyna łatwo krwawić, nawet po niewielkim urazie.

Objawy

Zmiany skórne to izolowane małe, miękkie, kuliste, lekko krwawiące plamy, które są nieco wyższe od otaczającej je powierzchni skóry (grudki). Szybko rosną, w większych zmianach są zwężone u podstawy otoczonej złuszczonym naskórkiem. Ziarniniaki naczyniowe mogą mieć kolor czerwony, niebieski lub czarny i wielkość ok. 1–3 cm. Bardzo łatwo krwawią, co jest powodem wizyty u lekarza.

Zmiany pojawiają się zwykle na głowie, szyi i kończynach, zwłaszcza na palcach rąk. Sporadycznie dochodzi również do zajęcia błon śluzowych. W rzadkich przypadkach ziarniniaki naczyniowe tworzą się w przewodzie pokarmowym i mogą tam prowadzić do krwawienia.

U kobiet w ciąży, zwłaszcza w II lub III trymestrze może pojawiać się na dziąsłach i po zakończeniu ciąży samoistnie ustępuje.

Przyczyny

Dokładna przyczyna nie jest na razie znana. Szybki wzrost jest reakcją na nieznany bodziec, który wyzwala powstawanie nowych naczyń krwionośnych. Jako możliwe przyczyny podejrzewa się urazy i zakażenia wirusowe. Czynniki hormonalne i leki mogą odgrywać pewną rolę, ale często brak jest oczywistej przyczyny.

Częstość występowania

Większość ziarniniaków rnaczyniowych występuje w pierwszych 5 latach życia, po czym liczba nowych przypadków maleje. W USA ziarniniaki naczyniowe stanowią około 0,5% wszystkich przypadków guzków skórnych. W czasie ciąży ziarniniaki naczyniowe, w tym wariant w jamie ustnej, występują u około 5% kobiet, głównie w II i III trymestrze.

Badanie dodatkowe

• Rozpoznanie stawia się na podstawie typowego obrazu klinicznego i badania przedmiotowego.
• Wyciętą zmianę poddaje się badaniu histopatologicznemu, które potwierdza rozpoznanie.

Leczenie

• Leczenie ma na celu usunięcie zmiany skórnej i uniknięcie krwawienia, bólu i niepewności dotyczącej rozpoznania.
• Ziarniniaki naczyniowe są przede wszystkim usuwane chirurgicznie przez niewielkie nacięcie.
• Alternatywnym leczeniem jest laseroterapia, krioterapia lub elektrokoagulacja.
• W przypadku niekompletnego usunięcia ziarniniak naczyniowy często powraca.

Rokowania

• Ziarniniaki naczyniowe występujące w ciąży w okolicy błony śluzowej jamy ustnej zwykle ustępują samoistnie po porodzie. W przypadku innych postaci spontaniczne wyleczenie jest rzadkie.
• Niepełne usunięcie może prowadzić do nawrotów.
• W zaawansowanych stadiach mogą wystąpić wrzody, krwawienia i zakażenia.
• W wyjątkowych przypadkach po usunięciu jednego ziarniniaka tworzą się liczne „satelity”. Oznacza to, że w miejscu, w którym usunięto zmianę, może powstać wiele nowych małych ziarniniaków.
• Jest to stan łagodny, bez zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworu.

Dodatkowe informacje

• Ziarniniak naczyniowy — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Markus Plank, dziennikarz medyczny i naukowy (recenzent)