Czym jest grzybica stóp?

Grzybica stóp (Tinea pedis) to często spotykana infekcja grzybicza skóry. Z łatwością można się nią zarazić w miejscach publicznych, takich jak prysznice, przebieralnie lub kluby fitness. Choć infekcja zwykle rozwija się w miejscach pomiędzy palcami u stóp (zazwyczaj pomiędzy dwoma palcami bliżej zewnętrznej strony stopy), może także zająć paznokcie u stóp, boczne strony stóp czy podeszwy.

Objawy

Choć grzybica stóp może dawać wiele objawów, zazwyczaj występują jednak tylko niektóre z nich:

• świąd i pieczenie pomiędzy palcami u stóp, głównie między palcami bliżej zewnętrznej strony stopy
• świąd i pieczenie podeszew stóp
• zaczerwienie skóry
• swędzące pęcherze
• pękanie i łuszczenie się skóry, zwłaszcza pomiędzy palcami u stóp, na piętach i podeszwach
• sucha skóra na podeszwach i po bokach stóp.

Przyczyny

• Grzybicę stóp wywołują grzyby zakażające skórę (dermatofity). Reagując na infekcję grzybiczą, skóra wytwarza więcej komórek niż zwykle i staje się grubsza, a następnie ulega złuszczeniu.
• Rozwojowi grzybicy sprzyja wilgotne i ciepłe środowisko, zwłaszcza pomiędzy palcami u stóp, gdzie z łatwością gromadzi się wilgoć. Ryzyko infekcji potęguje noszenie ciasnego i wilgotnego obuwia (najczęściej sportowego), nadmierna potliwość stóp oraz zakładanie mokrych skarpet czy rajstop. Grzyby przyczepiają się do naskórka bądź drobinek na podłodze, w dywanach, pościeli, butach oraz na innych powierzchniach. 
• Do zakażenia najczęściej dochodzi jednak w domowej łazience. Ryzyko wzrasta także w miejscach publicznych, takich jak przebieralnie, sauny, baseny czy kabiny prysznicowe.
• Dermatofity powodują także inne choroby grzybicze skóry, takie jak grzybica paznokci, liszaj, a także infekcje grzybicze okolic pachwin i skóry głowy.

Czynniki ryzyka

• Zaburzenia krążenia, neuropatia obwodowa, cukrzyca typu 1 oraz 2, palenie tytoniu i deformacje stóp.
• Grzybica stóp występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Kiedy warto skorzystać z pomocy lekarza?

• Pękanie lub świąd skóry pomiędzy palcami u stóp albo na podeszwie to znak, że warto zasięgnąć porady lekarza. Należy się do niego udać zwłaszcza w przypadku zaczerwienienia i obrzęku oraz gdy odczuwa się kłucie lub pieczenie.
• Osoby, które zmagały się już z grzybicą w przeszłości i znają objawy choroby, mogą sięgnąć po leki bez recepty dostępne w aptece.

Rozpoznanie

Analizując umiejscowienie i wygląd wysypki, z łatwością można postawić właściwą diagnozę. Lekarze mogą skorzystać w tym celu ze specjalnej lampy, zwanej lampą Wooda. Mogą również pobrać niewielki fragment suchego naskórka w celu przebadania go pod mikroskopem. Pozwoli to określić, czy przyczyną danego schorzenia rzeczywiście są grzyby. Próbkę skóry można także przesłać do laboratorium mikrobiologicznego na posiew. Pozwoli to poznać gatunek grzybów.

Postępowanie

Z uwagi na to, że grzybica stóp nie mija samoistnie, a dodatkowo może przenieść się na inne obszary ciała, wywołując nadkażenia, zaleca się stosowanie odpowiedniego leczenia.

Preparaty do stosowania miejscowego

• W razie łagodnego przebiegu schorzenia wystarcza leczenie miejscowe z wykorzystaniem kremu przeciwgrzybiczego, na przykład z dodatkiem substancji czynnej, takiej jak terbinafina czy klotrimazol. Leki na grzybicę skóry są także dostępne pod postacią maści, roztworu, żelu lub sprayu.
• Aby zapobiec nawrotowi, zaleca się kontynuowanie leczenia przez około trzy do czterech tygodni – do momentu powrotu skóry do prawidłowego stanu.
• W przypadku silnego stanu zapalnego skóry na początku pomóc może też połączenie leku przeciwgrzybicznego z glikokortykosteroidem.

Tabletki

• W przypadku znacznego zasięgu infekcji grzybiczej (lub gdy obejmuje ona także paznokcie) lekarz może przepisać tabletki. 
• Tabletki z terbinafiną należy przyjmować przez 6 do 12 tygodni.
• Alternatywę dla nich stanowią tabletki z itrakonazolem, które trzeba zażywać przez minimum siedem dni. Taką kurację powtarza się kilkakrotnie, zachowując trzytygodniowy odstęp.
• W trakcie trwania leczenia warto również kontrolować parametry wątrobowe. Szczególna ostrożność wskazana jest zwłaszcza w przypadku osób z chorobami wątroby.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Oto kilka wskazówek, jak uniknąć grzybicy stóp oraz złagodzić objawy w przypadku infekcji:

• Należy dokładnie osuszać stopy, zwracając uwagę zwłaszcza na obszary pomiędzy palcami.
• Po kąpieli pod prysznicem stopy trzeba starannie wytrzeć.
• W miarę możliwości nosić przewiewne, otwarte na palcach obuwie i bawełniane skarpety.
• Skarpety trzeba często zmieniać (prać w temperaturze 60°C).
• Aby buty mogły odpowiednio wyschnąć, należy je także regularnie zmieniać.
• W przypadku wąskiego obuwia należy je na pewien czas zdejmować - w miarę możliwości.
• Na publicznych kąpieliskach i w przebieralniach dobrze jest chronić stopy, nosząc klapki.
• Warto wystrzegać się pożyczania butów od innych osób.
• W ramach profilaktyki świetnie sprawdzi się środek przeciwgrzybiczy w postaci roztworu, sprayu lub pudru.

Rokowanie

• Grzybica stóp może rozprzestrzeniać się także na inne obszary ciała.
• Wskutek tego rodzaju infekcji powstać może środowisko sprzyjające zakażeniom bakteryjnym. Objawiają się one silnym zapaleniem skóry oraz sączącymi zmianami. Grzybica stóp potęguje także ryzyko róży.

Dodatkowe informacje

• Infekcje grzybicze skóry
• Grzybica paznokci
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Grzybica stóp (Tinea pedis) – informacje dla lekarzy.

Ilustracje

Grzybica stóp w przestrzeniach pomiędzy palcami.

 Autor

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)