Co to są promienie UVB i UVA?

Słońce emituje różne rodzaje promieniowania ultrafioletowego (UV), które są niewidoczne dla ludzkiego oka i stanowią około 9% całkowitego promieniowania słonecznego. Wśród nich wyróżniamy dwa główne typy: UVA i UVB, które różnią się długością fali i wpływem na skórę.

Promieniowanie UVA, o długich falach, dociera do powierzchni Ziemi bez przeszkód, przenikając również przez szyby okienne. To promieniowanie wnika głęboko w skórę właściwą, gdzie uszkadza kolagen i włókna elastyczne, co prowadzi do przedwczesnego starzenia się skóry, powstawania zmarszczek i utraty jędrności. UVA ma także pośredni wpływ rakotwórczy, ponieważ może prowadzić do uwalniania reaktywnych form tlenu, które uszkadzają komórki.

Promieniowanie UVB, o krótszych falach, jest bardziej zróżnicowane pod względem przenikania przez atmosferę. Około 10% promieni UVB dociera do powierzchni Ziemi, a ich działanie skoncentrowane jest w naskórku, gdzie mogą powodować oparzenia słoneczne i uszkodzenia DNA. Promieniowanie UVB jest również niezbędne do syntezy witaminy D, ale może prowadzić do bezpośrednich uszkodzeń genetycznych, które zwiększają ryzyko rozwoju nowotworów skóry.

Zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB mają znaczący wpływ na zdrowie skóry, przyspieszając jej starzenie i zwiększając ryzyko nowotworów. Ochrona przed tymi promieniami jest kluczowa, dlatego warto stosować kremy z filtrem UV, aby minimalizować ich negatywne skutki.

Warto również pamiętać, że niektóre leki mogą zwiększać wrażliwość skóry na działanie promieni UV, co sprawia, że staje się ona bardziej podatna na oparzenia i inne uszkodzenia, nawet przy krótszej ekspozycji na słońce. Osoby przyjmujące takie leki powinny szczególnie dbać o ochronę przed słońcem, aby zminimalizować ryzyko problemów skórnych.

Jak skutecznie chronić się przed promieniowaniem UV?

Chronienie się przed szkodliwym działaniem promieni UV wymaga kilku kluczowych kroków. Najważniejsze jest unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, szczególnie w godzinach szczytu, czyli między 11:00 a 15:00, gdy promieniowanie UV jest najsilniejsze.

Zakrywanie skóry odzieżą to jedna z podstawowych metod ochrony, choć promienie UV mogą nadal przenikać przez różne materiały. Na przykład, cienka pokrywa chmur przepuszcza od 60% do 80% promieniowania UV, a wilgotne ubrania bawełniane przepuszczają około 20% do 30%. Dodatkowo, podczas kąpieli w wodzie morskiej, około 50% promieniowania UV przenika przez wodę, co zwiększa ryzyko uszkodzenia skóry.

Kapelusze z szerokim rondem skutecznie chronią twarz przed bezpośrednim działaniem słońca, a odpowiednio dobrane kremy przeciwsłoneczne są niezbędnym elementem ochrony. Warto wybierać produkty z minimalnym współczynnikiem ochrony SPF 15 i filtrami chroniącymi zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB. Regularne stosowanie takich kremów, ich aplikacja co 2 godziny oraz po pływaniu czy spoceniu się, zapewniają skuteczną ochronę skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV.

Należy unikać ostrych oparzeń słonecznych!

Ochrona przeciwsłoneczna

Współczynnik ochrony przeciwsłonecznej

Kremy przeciwsłoneczne zawierają filtry chemiczne, które pochłaniają promienie UV, mogą też zawierać blokery fizyczne, które odbijają promieniowanie. Blokery fizyczne zawierają mikrocząsteczki i mikropigmenty, takie jak dwutlenek tytanu i tlenek cynku. Skuteczność produktu jest oznaczona jako współczynnik ochrony przeciwsłonecznej. Współczynnik ten wskazuje, ile razy dłużej skóra może być wystawiona na działanie promieniowania przy użyciu produktu, w porównaniu do skóry niechronionej, zanim wystąpi zaczerwienienie. Z reguły podaje się współczynnik UVB.

Na rynku stale pojawiają się nowe produkty do ochrony przeciwsłonecznej. Ponieważ preparaty te są klasyfikowane jako kosmetyki, a nie produkty lecznicze, opisy produktów są często niewystarczające i niekompletne.

Prawidłowe stosowanie filtrów przeciwsłonecznych

Często kremy z filtrem przeciwsłonecznym stosowane są oszczędniej niż jest to zalecane, co zmniejsza ich rzeczywistą skuteczność. Ponadto niektóre filtry przeciwsłoneczne ulegają degradacji z upływem czasu w wyniku ekspozycji na promieniowanie. Jeśli krem jest stosowany zbyt rzadko, efekt może być mniejszy niż oczekiwany. Wiele kremów przeciwsłonecznych oferuje niewystarczającą ochronę przed promieniami UVA, a współczynnik UVA często nie jest podawany. Jeśli używamy kremu z filtrem przeciwsłonecznym o współczynniku 15 przeciwko promieniom UVB, należy zastosować również ochronę przed promieniowaniem UVA, aby skóra nie została uszkodzona przez promienie UVA. Współczynnik ochrony UVA powinien wynosić co najmniej jedną trzecią współczynnika ochrony przeciwsłonecznej. 

W okresie chłodów należy stosować kremy natłuszczające. Latem można stosować balsamy na bazie wody. Filtry przeciwsłoneczne, zawierające tłuszcz mogą nasilać trądzik.

Stosowanie filtrów przeciwsłonecznych wymaga uwagi, aby zapewnić ich skuteczność. Często zdarza się, że kremy przeciwsłoneczne są aplikowane w zbyt małych ilościach, co znacząco obniża ich efektywność. Ponadto niektóre filtry mogą ulegać degradacji pod wpływem ekspozycji na słońce, co również wpływa na ich działanie. Kluczowe jest regularne i obfite stosowanie kremów, aby uzyskać pełną ochronę.

Sezon słoneczny warto rozpocząć od stosowania wysokiego współczynnika ochrony przeciwsłonecznej. Po lekkim opaleniu można zmniejszyć intensywność filtra, ale potem warto znów zwiększyć ochronę do początkowego poziomu, aby utrzymać poziom opalenizny i zminimalizować ryzyko uszkodzeń skóry.

Pamiętaj o regularnym nakładaniu kremu, ponieważ wiele osób stosuje go zbyt oszczędnie. W przypadku reakcji alergicznych, takich jak zaczerwienienie czy świąd, wybierz krem przeciwsłoneczny z filtrem fizycznym zamiast chemicznego. Używaj produktów, które chronią zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB, aby zapewnić kompleksową ochronę skóry.

Szczególnie ważna jest ochrona dzieci, gdyż pierwsze 20 lat życia wydaje się być kluczowe dla rozwoju uszkodzeń związanych z promieniowaniem.

Uszkodzenia słoneczne

Choć stosowanie filtrów przeciwsłonecznych i kremów nawilżających jest kluczowe dla ochrony skóry, czasami może dojść do uszkodzeń spowodowanych słońcem. Oto jak postępować, gdy skóra zostanie poparzona lub wystąpią inne problemy skórne:

• W przypadku oparzenia słonecznego zaczerwienienie skóry zazwyczaj ustępuje samoistnie po kilku dniach. Aby złagodzić ból i dyskomfort, warto stosować chłodne, wilgotne okłady nasączone wodą i mlekiem. Mleko działa kojąco i pomaga w łagodzeniu podrażnień. Kremy z hydrokortyzonem, dostępne bez recepty, mogą być używane przez kilka dni, aby zmniejszyć stan zapalny. Należy unikać otwierania pęcherzy i dodatkowego narażania skóry na słońce przez kilka tygodni.
• Pokrzywka słoneczna to reakcja nadwrażliwości skóry na promienie słoneczne. Aby zminimalizować ryzyko jej wystąpienia, warto stosować ostrożne opalanie oraz odpowiednie filtry przeciwsłoneczne. Czasowe używanie kremów z hydrokortyzonem może pomóc złagodzić świąd i odczyn zapalny.

Jak chronić swoją skórę

• Pogoda ma ogromny wpływ na kondycję naszej skóry, dlatego warto dostosować środki ochronne do panujących warunków atmosferycznych. Nadmierna ekspozycja na słońce bez odpowiedniej ochrony może przyspieszyć starzenie się skóry i zwiększyć ryzyko poważnych uszkodzeń, takich jak nowotwory skóry.

• Wybierając produkty do pielęgnacji, warto zwrócić uwagę na typ skóry – sucha, normalna czy tłusta – oraz dostosować je do indywidualnych potrzeb. Dzieci, ze względu na delikatniejszą skórę, wymagają szczególnej ochrony. Współczynnik ochrony przeciwsłonecznej (SPF) powinien być dopasowany do wrażliwości skóry, aby zapewnić skuteczną ochronę.

• Podczas opalania należy stosować kremy z filtrem przeciwsłonecznym. Możemy obliczyć czas bezpiecznej ekspozycji na słońce, mnożąc czas, jaki możemy spędzić na słońcu bez oparzenia, przez współczynnik SPF. Na przykład, jeśli chcemy przebywać na słońcu przez 30 minut bez ryzyka poparzenia, to przy użyciu filtra SPF 8 możemy być na słońcu przez 4 godziny (8 x 30 minut = 4 godziny).

• Filtry przeciwsłoneczne powinny chronić zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB. Promieniowanie UVA i UVB mogą uszkodzić skórę, dlatego skuteczna ochrona musi obejmować oba rodzaje promieniowania. Nawet w cieniu skóra jest narażona na działanie do 50% promieniowania UV, dlatego regularne stosowanie filtrów jest kluczowe.

• Warto również uważnie obserwować swoją skórę. Jeśli skóra staje się sucha lub odczuwamy oznaki oparzenia słonecznego, należy poważnie potraktować te symptomy. Używanie odpowiednich produktów do pielęgnacji pomoże przywrócić jej równowagę i wzmocnić ją przed przyszłymi następstwami.

Dodatkowe informacje

• Oparzenie słoneczne
• Ochrona przeciwsłoneczna u dzieci
• Opryszczka zwykła/opryszczka wargowa
• Zmarszczki
• Fotodermatozy — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden