Co to jest oparzenie słoneczne?

Definicja

Oparzenie słoneczne to najczęstszy ostry skutek oddziaływania promieniowania UV na jasną skórę. Jest on klasyfikowany jako oparzenie I stopnia. To reakcja zapalna związana z zaczerwienieniem skóry, obrzękiem, swędzeniem, pieczeniem i bólem, która stopniowo ustępuje po kilku dniach. Jeśli skóra nadal będzie narażana na słońce, oparzenie słoneczne będzie się pogłębiać i rozwinie się oparzenie II lub III stopnia.

Objawy

Reakcja skórna pojawia się zwykle kilka godzin po intensywnym opalaniu bez zastosowania ochrony i osiąga szczyt po 6-24 godzinach. Skóra staje się czerwona, ciepła i bolesna. W cięższych oparzeniach mogą powstać bardzo bolesne pęcherze. W przypadku ciężkich oparzeń możliwe jest również złe samopoczucie, gorączka, nudności, wymioty, podrażnienie oczu oraz ból głowy . Po kilku dniach zaczerwienienie ustępuje, a skóra zaczyna się łuszczyć.

U niektórych osób podczas opalania występuje alergia na słońce. Reakcję na słońce mogą wywołać również leki. Rozróżnia się reakcje, w których światło słoneczne powoduje bezpośrednie uszkodzenia skóry (fototoksyczne zapalenie skóry) oraz takie, w których światło słoneczne wywołuje reakcje alergiczne (fotoalergiczne zapalenie skóry).

Fototoksyczne zapalenie skóry zwykle wygląda jak oparzenie słoneczne. W miejscach narażonych na działanie słońca skóra ulega zaczerwienieniu i staje się wrażliwa na ból. Reakcja ta występuje w krótkim czasie po pierwszym kontakcie ze słońcem.

W przypadku fotoalergicznego zapalenia skóry skóra reaguje alergicznie na substancje zawarte w lekach lub kosmetykach, które są przekształcane przez promienie słoneczne UV. Skóra wystawiona na działanie słońca czerwieni się i często pojawia się swędząca wysypka, która może rozprzestrzeniać się także na inne obszary skóry.

Przyczyny

Oprócz ciepła i światła, słońce emituje również promienie ultrafioletowe (UV), które nie są widoczne dla ludzkiego oka. Długofalowe promienie UV-A wnikają głęboko w skórę. Uszkadzają one włókna kolagenowe i elastyczne, a tym samym prowadzą do fotostarzenia się skóry. Krótkofalowe promienie UV-B działają w górnych warstwach skóry i mogą powodować oparzenia słoneczne. Przypomina to oparzenie na skórze.

Jasne typy skóry są szczególnie podatne na oparzenia słoneczne. Ponadto, nadmierne opalanie zwiększa ryzyko raka skóry.

Wyprysk fototoksyczny i fotoalergiczny wynika z reakcji pomiędzy promieniami UV a lekami, które zachodzą w skórze niektórych osób. Wiele preparatów może powodować takie reakcje, w tym niektóre antybiotyki, leki przeciwbólowe (NLPZ), leki przeciwdepresyjne i leki wzmacniające układ krążenia. Poza tym wrażliwość na światło słoneczne mogą zwiększać niektóre maści, kremy i perfumy stosowane na skórę, a także kontakt skóry z niektórymi roślinami.

Częstotliwość występowania

Oparzenia słoneczne są szczególnie częste wiosną i latem. W Europie Środkowej co roku występują u około 40% populacji. Młodzi dorośli ulegają poparzeniom słonecznym szczególnie często, czasem kilka razy w roku.

Badania

• Typowe objawy w obszarach skóry, które były wystawione na działanie słońca, zwykle pozwalają na postawienie prostej diagnozy.
• Dalsze badania nie są konieczne.
• W razie potrzeby pomocny jest przegląd stosowanych leków i kosmetyków w celu prawidłowej interpretacji niektórych reakcji.

Leczenie

• Należy schować się przez słońcem.
• W przypadku silnego swędzenia lub pieczenia można zastosować żel przeciwświądowy (np. dimetinden.)
• Leki przeciwbólowe bez recepty (NLPZ) mogą uśmierzyć ból.
• Na oparzone miejsca na skórze można nałożyć krem z D-pantenolem lub z łagodnym glikokortykosteroidem.
• Jako skuteczny, łagodzący ból środek pierwszej pomocy, na poparzoną słońcem skórę można nałożyć chłodne okłady.
• Jeśli w przypadku reakcji fotoalergicznych nie ma możliwości uniknięcia przebywania na słońcu, należy rozważyć odstawienie leku wywołującego alergię.
• Rozległe oparzenia słoneczne z oparzeniami II stopnia na powierzchni ciała przekraczającej 10-15% powinny być leczone w szpitalu.

Profilaktyka

• Aby uniknąć oparzeń słonecznych, należy przede wszystkim zachować ostrożność podczas opalania. Warto nosić ubranie chroniące skórę przed słońcem i stosować krem przeciwsłoneczny z wysokim współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej i filtrem UVA/UVB. Ważne jest, aby stosować właściwe kremy przeciwsłoneczne i smarować skórę odpowiednio często.
• W ciągu dnia krem wyciera się, dlatego należy go nakładać wielokrotnie. Krem zmywa się także podczas kąpieli. Zalecane jest używanie wodoodpornych kremów przeciwsłonecznych, ale po dłuższym pobycie w wodzie zmniejsza się również współczynnik ochrony przeciwsłonecznej.
• Najlepszym sposobem na ograniczenie promieniowania UV jest unikanie przebywania na słońcu w godzinach jego największej aktywności (to jest mniej więcej od 11:00 do 15:00 w lecie).
• Należy nosić długie ubranie i nakrycie głowy. Promienie UV mogą jednak przenikać przez cienkie tkaniny.

Rokowanie

• Ostre oparzenia słoneczne ustępują po kilku dniach.
• Jednak z każdym oparzeniem słonecznym wzrasta ryzyko raka skóry.
• Reakcja fotoalergiczna może przerodzić się w przewlekły wyprysk kontaktowy.
• Łagodna alergia na słońce znika u większości cierpiących na nią osób w ciągu lata.

Dodatkowe informacje

• Oparzenie słoneczne, pierwsza pomoc
• Antybiotykoterapia
• Alergia na słońce
• Słońce i ochrona przeciwsłoneczna
• Fotodermatoza – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)