Co to jest zapalenie mieszków włosowych?

Każdy włos na ciele rośnie w swoim własnym mieszku (cebulce włosowej). Zapalenie mieszków włosowych to najczęściej bakteryjne zakażenie jednego lub kilku mieszków włosowych. Takie zakażenia mogą być powierzchowne lub głębokie. Z reguły zapalenia te są zlokalizowane na twarzy, skórze głowy, w górnej części ciała lub na udach, jednak mogą wystąpić wszędzie.

Jeśli zapalenie sięga głębiej, może postępować i powodować powstanie zapalnych guzków i ropni. Taka postać zapalenia jest nazywana czyrakiem. Schorzenie, w przebiegu którego występują liczne czyraki, nosi nazwę czyraczności. Jest to częsta przypadłość u osób dorosłych. Gdy kilka czyraków łączy się, mogą się tworzyć większe guzki zapalne, tak zwane czyraki gromadne. Niekiedy towarzyszy im gorączka i inne objawy ogólne.

Przyczyny

Zapalenie mieszków włosowych jest zwykle spowodowane zakażeniem bakteriami z rodzaju Staphylococcus aureus. Powierzchownemu zapaleniu mieszków włosowych sprzyja stałe tarcie skóry, obcisła odzież, skłonność do wzmożonej potliwości i suchość skóry. U mężczyzn często zajęte są okolice brody. Mechaniczne podrażnienie podczas golenia może dodatkowo sprzyjać zapaleniu mieszków włosowych (również np. na nogach).

Inne czynniki ryzyka to wyprysk atopowy, cukrzyca, osłabiony układ odpornościowy, niedożywienie, obfite wydzielanie sebum oraz trądzik. Ponadto możliwym źródłem zakażenia mogą być wanny z hydromasażem. 

Rozpoznanie

Wygląd objawów zapalenia mieszków włosowych lub czyraków jest charakterystyczny. Często do rozpoznania wystarczy proste badanie lekarskie.

W cięższych przypadkach z miejsc objętych stanem zapalnym pobiera się wymaz do badania bakteriologicznego. Jeśli infekcja często powraca, można pobrać dodatkową próbkę z nosa i okolic pachwin.

Badania krwi są rzadko konieczne.

Leczenie

Leczenie zwykle nie jest konieczne w przypadku powierzchownego zapalenia mieszków włosowych. Powierzchowne infekcje powinny być leczone antyseptycznymi lub dezynfekującymi płynami do mycia oraz miejscowo stosowanym środkiem antyseptycznym. Zainfekowane strupy należy zmiękczyć poprzez kąpiel lub za pomocą kompresów, a następnie usunąć. Ważne jest również standardowe czyszczenie przy użyciu mydła i dużej ilości wody. Dodatkowo przez 3-4 dni można stosować poliheksanid, jodopowidon, oktenidynę lub chlorheksydynę.

Zaleca się ostrożność podczas stosowania antybiotyków działających miejscowo. Mogą przyczyniać się do rozwoju oporności na antybiotyki, a także hamować gojenie się ran.

Powierzchownemu zapaleniu mieszków włosowych można przeciwdziałać poprzez unikanie ciasnych ubrań i wysuszania skóry.

W przypadku czyraków, czyraczności i czyraków gromadnych należy unieruchomić chorą część ciała. Nie należy próbować wyciskać guzków zapalnych! 

Czasami lekarze mogą nakłuć czyraka igłą, aby opróżnić wypełnione ropą guzki.

Czyraki leczy się przyjmowanymi doustnie antybiotykami, zwykle przez 5-7 dni. W przypadku ciężkiego przebiegu i obecności czyraków na twarzy leczenie odbywa się w szpitalu.

W przypadku zapalenia mieszków włosowych skóry głowy należy ją codziennie myć szamponami wspomagającymi terapię stanów zapalnych. Dodatkowo na okres 6-12 tygodni przepisywane są antybiotyki.

Aby zapobiec nawrotom u pacjentów z częstymi czyrakami, należy podjąć wysiłki w celu zidentyfikowania i wyeliminowania źródła zakażenia.

Dodatkowe informacje

• Wyprysk atopowy (neurodermit)
• Cukrzyca typu 2
• Trądzik
• Antybiotykoterapia
• Zapalenie mieszków włosowych/czyraczność

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)