Co to jest zapalenie skóry powodowane przez gąsienice?

Korowódka dębówka (Thaumetopoea processionea) to gatunek ćmy, którego liczebność w ostatnich latach znacznie wzrosła w wielu krajach Europy. Gąsienice mają drobne włoski, z których część odpada nawet przy lekkim kontakcie i może być przenoszona przez wiatr. Jeśli włoski te dostaną się na skórę, do oczu lub do płuc poprzez wdychanie, wywołują różne dolegliwości.

Korowódka dębówka na drzewie (źródło: Wikimedia Commons)

Dyskomfort może wystąpić po kontakcie zarówno z włoskami gąsienic, jak i z samymi ćmami.

Ponieważ gąsienice rozwijają się głównie w ciepłych temperaturach, ta forma zapalenia skóry jest powszechna w miesiącach letnich (od maja do września) i szczególnie w krajach bardziej południowych. Jednak tzw. parzydełka tych gąsienic również mogą pozostawać w środowisku przez długi czas, a mimo to nadal powodują dyskomfort przy kontakcie.

Jakie są objawy?

Decydujące znaczenie mają delikatne włoski z małymi kolcami, które gąsienice mają na grzbiecie od 3. stadium larwalnego. Te tak zwane parzydełka bardzo łatwo odpadają, są przenoszone z wiatrem i w ten sposób dostają się na skórę, do oczu, a nawet do dróg oddechowych osób spędzających czas na świeżym powietrzu. Parzydełka gąsienic mogą również powodować bezpośredni dyskomfort, jeśli gąsienica np. pełza po skórze.

Włoski zawierają pewne białka, które wywołują rodzaj reakcji alergicznej: bardzo swędząca wysypka skórna (zapalenie skóry) rozwija się na odsłoniętych częściach ciała, czyli najczęściej na rękach, nogach, szyi i twarzy. Typowe są liczne małe jasnoczerwone, swędzące grudki/krostki, np. na przedramieniu. Reakcja alergiczna może również prowadzić do pokrzywki.

Zapalenie skóry powodowane przez gąsienice (lepidopteryzm) wywołane przez korowódkę dębówka (Thaumetopoea processionea) (źródło: Wikimedia Commons)

Jeśli włoski dostaną się do oczu, często dochodzi do zapalenia spojówek i obrzęku powiek. Kontakt z ustami lub gardłem powoduje podrażnienie, zaczerwienienie i obrzęk błon śluzowych. Jeśli włoski były wdychane, efektem jest kaszel i trudności z oddychaniem. Niektórzy skarżą się również na nudności i wymioty lub występuje u nich gorączka. Bardzo rzadko może wystąpić ciężka reakcja alergiczna połączona ze wstrząsem (anafilaksja).

Wcześniejszy kontakt z parzydełkami gąsienic może prowadzić do silniejszej reakcji przy ponownym kontakcie.

Są też inne gatunki ciem lub gąsienic, które mogą powodować podobne dolegliwości, np. korowódka sosnówka czy korowódka śródziemnomorska. Dodatkowo objawy skórne przypominają różne inne choroby (ukąszenia przez inne insekty, reakcja skóry na światło słoneczne itp.), przez co rozpoznanie nie zawsze jest łatwe.

Jak wygląda leczenie?

W przypadku kontaktu z włoskami lub samymi gąsienicami korowódki dębówki zaleca się najpierw dobrze przemyć skórę i włosy, a w przypadku kontaktu z oczami również oczy dużą ilością wody. Ubrania należy zmienić i wyprać w temperaturze 60°C. Aby usunąć wszystkie włoski, można też użyć taśmy klejącej, którą przykleja się na skórę i odrywa. Nie należy drapać ani pocierać dotkniętych obszarów skóry, w przeciwnym razie włoski gąsienic będą dalej rozprowadzane.

Roztwory mentolu lub kremy znieczulające miejscowo (miejscowe środki znieczulające) łagodzą świąd, podobnie jak balsam z substancją czynną polidokanolem lub leki przeciwhistaminowe w formie tabletek. Jeśli reakcja zapalna jest silna, można przepisać krem kortyzonowy.

W przypadku wystąpienia podrażnienia oczu lub dróg oddechowych, kaszlu i/lub trudności w oddychaniu, należy zasięgnąć porady lekarza. Przy zapaleniu spojówek i/lub problemach z oddychaniem zaleca się specjalne leki. W ciężkich przebiegach można również przepisać kortyzon w postaci tabletek.

Przy zastosowaniu takiego leczenia objawy zwykle szybko ustępują, ale mogą one też utrzymywać się dłużej (nawet ponad miesiąc).

W przypadku wystąpienia u danej osoby wstrząsu anafilaktycznego z sennością, dusznością, zapaścią krążeniową itp. wymagane jest leczenie ratunkowe!

Jak można zapobiegać?

Jeśli wiadomo, w którym miejscu są gąsienice, należy go unikać. W przypadku inwazji w bezpośrednim otoczeniu szkoły, przedszkola lub podobnych instytucji, owady można zwalczać za pomocą różnych środków. Tutaj możliwe jest wciąganie gąsienic odkurzaczem, ale także środki owadobójcze lub zastosowanie pewnych rodzajów bakterii, które niszczą gąsienice. O użyciu tych środków muszą jednak zadecydować eksperci.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie skóry wywoływane przez gąsienice — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden