Co to są znamiona skórne?

Definicja

Znamiona skórne, zwane również znamionami barwnikowymi lub plamami wątrobowymi, to małe obszary na skórze i błonach śluzowych, które różnią się kształtem i kolorem od reszty skóry. Na początku są to zazwyczaj niegroźne, łagodne zmiany. Mogą być wrodzone lub nabyte.

Różne rodzaje znamion (przykłady)

Istnieje wiele różnych rodzajów znamion skórnych, które mogą różnić się wielkością, kolorem, kształtem i lokalizacją. Oto kilka przykładów znamion skórnych:

Znamię: okrągła plama o średnicy mniejszej niż 5 mm, często z nieco nierównomierną pigmentacją o barwie od lekko brązowej do ciemnobrązowej; ma charakter łagodny.	Atypowe znamię dysplastyczne: W większości przypadków łagodne, ale należy je uważnie obserwować.
Znamię wrodzone: Ryzyko zezłośliwienia zwiększa się wraz z wielkością.	Znamię wrodzone: (jeszcze) bez pigmentacji; małe i nie podejrzane
Znamię płaskie (soczewicowate): Wrodzone; zmiana jest zwykle łagodna, ale zdarzają się zmiany złośliwe. Zalecane są regularne kontrole.	Znamię Suttona (znamię "halo"): Znamię skórne z odbarwioną otoczką; zwykle łagodne
Plamy café-au-lait (barwy kawy z mlekiem) są wrodzone lub nabyte. Są one łagodne i zwykle występują na tułowiu.	Termin "znamię nieregularne" jest używany, gdy znamię nie jest całkowicie symetryczne, ale nie posiada kryteriów znamienia atypowego. Zazwyczaj łagodne, ale może rozwinąć się w czerniaka i powinno być poddane obserwacji lub zostać usunięte.

Przyczyny

W skórze znajduje się substancja o nazwie melanina. Melanina to barwnik (pigment), który powoduje zabarwienie skóry. Znamiona skórne to nagromadzenia melaniny w skórze. Takie nagromadzenie występuje, gdy w danym obszarze jest wiele komórek magazynujących barwnik lub komórki produkują szczególnie duże ilości melaniny. Te komórki to tzw. melanocyty.

Istnieją wrodzone i nabyte znamiona skórne. Dokładna przyczyna powstawania wrodzonych znamion skórnych nie jest znana, rolę odgrywa szereg czynników takich jak predyspozycje genetyczne i wpływ hormonów.

Większość znamion ma ograniczony wzrost lub mało zróżnicowane komórki, co oznacza, że jest mało prawdopodobne, aby stały się złośliwe.

Epidemiologia

• Prawie każdy ma znamiona.
• Częstość występowania wrodzonych znamion melanocytowych wynosi 1-2%.

Badania dodatkowe

W trakcie badań lekarz dokładnie ogląda skórę pacjenta, w tym skórę głowy i błony śluzowe. Badanie wykonuje dermatolog lub lekarz rodzinny specjalnie przeszkolony w zakresie profilaktyki raka skóry.

Reguła ABCD

Służy do wstępnej oceny znamion skóry gołym okiem.

Asymetria (Assymetry)

Jeśli znamiona skórne są asymetryczne, może to świadczyć o zezłośliwieniu.

Brzegi (Border)

Złośliwe znamiona skórne mają zazwyczaj nieregularne, nierówne brzegi

Barwa (Color)

Odcień kolorystyczny podejrzanych znamion mieści się w zakresie od czerwonobrązowego do czarnego.

Średnica (Diameter)

Należy dokładniej zbadać znamiona na skórze o średnicy >5 mm.

Dermatoskop

Za pomocą dermatoskopu można wielokrotnie powiększyć obraz skóry i zbadać ją bardziej szczegółowo.

Badanie histopatologiczne

Jeśli istnieją wątpliwości co do łagodnego charakteru znamienia skórnego, można wyciąć część tkanki i poddać ją dalszym badaniom histopatologicznym. Należy to zrobić zwłaszcza wtedy, gdy istnieje podejrzenie czerniaka złośliwego.

Leczenie

Niepozorne znamiona skórne nie wymagają leczenia. Rzucające się w oczy znamiona powinny zostać zbadane i w razie potrzeby usunięte chirurgicznie. Można też najpierw usunąć tylko część i zbadać ją pod mikroskopem. W przypadku potwierdzenia podejrzenia o złośliwość, dla bezpieczeństwa usuwa się resztę znamienia i dodatkowo część otaczającej go skóry tzw. margines.

Profilaktyka

• Unikanie silnej ekspozycji na światło słoneczne, zwłaszcza w godzinach południowych w upalne dni
• Noszenie odpowiedniej odzieży i nakrycia głowy oraz okularów przeciwsłonecznych
• Stosowanie odpowiednich środków ochrony przeciwsłonecznej, w tym kremów z odpowiednim filtrem przez cały rok
• Unikanie solariów
• Szczególnie dzieci i niemowlęta należy chronić przed oparzeniami słonecznymi.

Profilaktyka raka skóry

• W ramach profilaktyki raka skóry zaleca się wykonywanie badań przesiewowych w kierunku raka skóry co 2 lata u pacjentów powyżej 35. roku życia. Jest to standardowa kontrola skóry całego ciała przez specjalnie przeszkolonych lekarzy.

Dodatkowe informacje

• Czerniak
• Ochrona przed słońcem
• Znamiona i inne przebarwienia skóry – informacje dla personelu medycznego
• Czerniak

Autor

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin