Informacje ogólne
Definicja
- Zmiany na skórze głowy mogą być spowodowane przez szeroką grupę chorób dermatologicznych lub ogólnoustrojowych o podłożu zapalnym, zakaźnym, pasożytniczym, nowotworowym i idiopatycznym.
Czynności diagnostyczne
- Ze względu na dużą liczbę gruczołów łojowych i potowych skóra głowy stanowi korzystne środowisko bytowania drobnoustrojów, takich jak m.in. Malassezia furfur i Staphylococcus aureus.
- Częstym problemem skórnym jest łupież skóry głowy (Pityriasis simplex capillitii).
- Skóra głowy może być narażona na działanie różnych substancji chemicznych w związku z wizytami u fryzjera i stosowaniem produktów do pielęgnacji włosów.
- U pacjentów ze świądem na tle nerwowym, skóra głowy jest częstym i łatwo dostępnym miejscem ulegającym podrażenieniom na skutek drapania.
- Skóra głowy może być również zajęta zmianami w przebiegu różnych chorób dermatologicznych.
ICD-10
- R23 Inne zmiany skórne
- R23.8 Inne i nieokreślone zmiany skórne
Różnicowanie
Wszy głowowe
- Jeśli ostre zmiany, którym towarzyszy świąd, wystąpią u pacjentów z wcześniej zdrową skórą, może być to objawem inwazji wszy.
Inwazja wszy - Rozpoznanie potwierdza wykrycie wszy.
Ukąszenia wszy za uchem
Wyprysk kontaktowy, alergiczny
- Alergiczny wyprysk kontaktowy to stan zapalny powierzchownej warstwy skóry. Jest on wywołany przez alergen.
Wyprysk kontaktowy, reakcja na test płatkowy - Jest to reakcja nadwrażliwości typu IV.
Wyprysk kontaktowy, alergia na nikiel - Najczęstszą formą kontaktowego zapalenia skóry jest wyprysk na dłoniach.
- Typowe objawy to świąd, rumień, tworzenie się pęcherzyków, a następnie złuszczanie skóry.
Zapalenie skóry dłoni
Wyprysk kontaktowy, niealergiczny
- Niealergiczny wyprysk kontaktowy to stan zapalny powierzchownej warstwy skóry, który zostaje wywołany przez substancję toksyczną.
- Reakcja zależy od toksyczności czynnika drażniącego, jego ilości, czasu trwania kontaktu oraz sprawności funkcji barierowej skóry.
- Najczęstszą formą kontaktowego zapalenia skóry jest wyprysk na dłoniach.
- Typowe objawy to świąd, rumień, tworzenie się pęcherzyków, a następnie złuszczanie skóry.
Zakażenia
- Malassezia furfur to rodzaj grzyba, który po zakażeniu wywołuje przebiegające ze świądem zapalenie mieszków włosowych w górnej części tułowia.
Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia, na piersi - Wyraźne zmiany na skórze głowy można uwidocznić również w przebiegu ospy wietrznej.
Ospa wietrzna
Półpasiec
- Półpasiec to choroba skóry, która występuje jako późne następstwo zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV) w wyniku ponownej endogennej aktywacji wirusa.
Półpasiec - Początkowo miejscowy piekący ból; po kilku dniach pojawia się pęcherzykowa wysypka skórna i ewentualnie gorączka i osłabienie.
- Półpasiec objawia się obecnością zgrupowanych pęcherzyków wzdłuż danego dermatomu; zawartość pęcherzyków jest zakaźna.
- Jeśli VZV utrzymuje się w zwoju rdzeniowym pierwszej gałęzi nerwu trójdzielnego (V nerw czaszkowy), w nerwie wzrokowym, półpasiec może objawiać się w okolicy oka z zajęciem rogówki.
Grzybica skóry głowy
- Zakażenie grzybicze skóry głowy jest najczęstszym zakażeniem stwierdzanym u dzieci.
Grzybica skóry głowy - Łuszczące się ogniska z wypadaniem włosów, z reakcją zapalną lub bez.
- Ogniskowe łysienie.
Zapalenie mieszków włosowych
- Zakażenie bakteryjne jednego lub więcej mieszków włosowych.
- Występuje dość często.
Zapalenie mieszków włosowych - Powierzchowne zapalenia mieszków włosowych wywołują jedynie lekkie dolegliwości i mogą być zlokalizowane w dowolnym miejscu na ciele.
- Głębokie zapalenia mieszków włosowych mogą przekształcić się w czyraki.
Liszaj prosty przewlekły (neurodermitis circumscripta)
- Można zaobserwować wyraźnie ograniczony, zliszajowaciały obszar.
- Liszaj prosty przewlekły rozwija się z czasem na skutek uporczywego drapania tego samego miejsca; z definicji nie ma to związku z żadną podstawową chorobą skóry.
Liszaj prosty przewlekły - Liszaj prosty przewlekły występuje zazwyczaj u kobiet w okolicy szyi, u mężczyzn na podudziach i u obu płci w okolicy odbytu.
Łupież skóry głowy
- Łupież skóry głowy bez żadnej rozpoznawalnej choroby podstawowej występuje — przejściowo lub stale — u 30% kobiet i u około 20% mężczyzn.
- Nieprawidłowa ilość łupieżu może wskazywać na nadmierną kolonizację przez Malassezia furfur.
Łupież skóry głowy - Łupieżowi często towarzyszy świąd.
Łuszczyca
- Przewlekła, nawracająca, zapalna choroba skóry o nieznanej etiologii, występująca rodzinnie.
- Chorobowość w ciągu całego życia wynosi 2–3%.
- Najczęstsza lokalizacja to skóra głowy, łokcie i kolana, zwykle po stronie wyprostnej kończyn.
Łuszczyca, skóra głowy - Ostro odgraniczona, rumieniowa płytka pokryta grubymi, białymi lub srebrzysto połyskującymi, woskowatymi, częściowo przytwierdzonymi łuskami.
- Paznokcie z objawem naparstka u ok. 50% pacjentów.
- W razie potrzeby potwierdzenie rozpoznania za pomocą biopsji i badania histologicznego.
Wyprysk łojotokowy
- Występuje u 3–5% młodych dorosłych.
- Jest to łuszczący, przewlekły wyprysk, który występuje na obszarach skóry gęsto pokrytych gruczołami łojowymi.
- U niemowląt wyprysk łojotokowy występuje na skórze głowy, w przestrzeniach międzypalcowych i w okolicach zwykle zakrytych pieluszką.
Wyprysk łojotokowy, skóra głowy - U młodzieży i dorosłych wyprysk łojotokowy występuje na skrzydełkach nosa, w bruzdach nosowo-wargowych, wzdłuż brwi, na skórze głowy i wzdłuż linii włosów, w kanałach słuchowych i za uszami, przed mostkiem i między łopatkami.
- U starszych pacjentów wyprysk łojotokowy przybiera postać ostro odgraniczonej wysypki w fałdach skórnych i może przekształcić się w wyprysk uogólniony.
Wyprysk atopowy
- Przewlekłe zapalenie skóry związane z alergiami IgE-zależnymi i schorzeniami takimi jak astma i alergiczny nieżyt nosa.
- Występuje u 10–20% dzieci w wieku szkolnym i u 2–3% dorosłych.
- Świąd i wysypka na twarzy, szyi, górnej części ciała, łokciach, tylnej części kolan, a czasami także na skórze głowy.
Wyprysk atopowy u niemowlęcia - Obtarta, podrażniona, swędząca skóra. U niemowląt często występują zmiany pęcherzykowe. U małych dzieci skóra jest sucha z wykwitami po drapaniu. Zmiany często zlokalizowane są w fałdach zgięciowych.
Rogowacenie słoneczne
- Łagodne zmiany skórne na skórze uszkodzonej przez słońce.
- Występuje częściej przy silnym nasłonecznieniu i nasila się wraz z wiekiem.
- Bezbolesne zmiany pigmentowe lub hiperkeratozy na skórze narażonej na działanie promieni słonecznych.
Rogowacenie słoneczne mnogie
Złośliwe zmiany skórne
Rzadka diagnostyka różnicowa
- Pęcherzyca liściasta
- Zapalenie skórno-mięśniowe (dermatomyositis)
- Histiocytoza z komórek Langerhansa
- Chłoniak skórny z komórek T
Wywiad lekarski
Świąd?
- Rozważyć:
Łuszczyca?
- Zaminy skórne w innych lokalizacjach?
Wyprysk?
- Szczególnie w obszarach skóry gęsto pokrytych gruczołami łojowymi: rozważyć wyprysk łojotokowy.
- Głównie na dłoniach: rozważyć wyprysk kontaktowy.
Otoczenie?
- Czy w otoczeniu lub w rodzinie pacjenta są inne osoby z podobnymi dolegliwościami?
Inne objawy?
- Ból.
- Ogólnoustrojowe objawy towarzyszące.
Przebieg?
- Czynniki wywołujące lub nasilające objawy.
- Wiek w momencie wystąpienia objawów.
- Czas trwania.
Badanie przedmiotowe
- Zmiany na skórze głowy
- Wszy?
- Zmiany skórne na innych częściach ciała?
Postępowanie i zalecenia
- Dolegliwości należy w miarę możliwości leczyć stosownie do ich etiologii.
- Wskazówki dotyczące leczenia można znaleźć w innych artykułach na temat poszczególnych chorób.
Łupież skóry głowy
- Pityriasis simplex capillitii (PSC) wymaga długotrwałego leczenia. Niezbędne jest przestrzeganie zaleceń!
- Z terapeutycznego punktu widzenia należy odróżnić:
- pityriasis simplex capillitii z łojotokiem
- pityriasis simplex capillitii bez łojotoku
- Łupież suchy jest często wynikiem zbyt częstej pielęgnacji włosów.
- Należy wybrać szampon łagodny dla skóry i stosować go naprzemiennie z szamponem leczniczym. Ten ostatni może zawierać siarkę lub substancję czynną, która hamuje lub zabija Malassezia furfur.
- ketokonazol
- szampon selenowy
Ilustracje
Zapalenie skóry dłoni
Rogowacenie słoneczne mnogie
Zapalenie mieszków włosowych
Półpasiec
Łupież skóry głowy
Wyprysk atopowy u niemowlęcia
Grzybica skóry głowy
Wyprysk łojotokowy, skóra głowy: wyprysk łojotokowy to łuszczący się, przewlekły wyprysk, który występuje na obszarach skóry gęsto pokrytych gruczołami łojowymi.
Inwazja wszy. Wszy i gnidy można rozpoznać gołym okiem. Gnidy nie są dowodem aktywnego zakażenia, ponieważ wyglądają na żywe przez kilka tygodni po obumarciu.
Ugryzienie wszy za uchem. Wszy najczęściej występują za uszami i na karku. Ze względu na antykoagulacyjne właściwości śliny wszy na skórze mogą być widoczne niebieskawe ślady po ukąszeniu — maculae coeruleae.
Łuszczyca, skóra głowy Skóra głowy jest jednym z obszarów najczęściej dotkniętych łuszczycą.
Wyprysk kontaktowy, reakcja na test płatkowy
Wyprysk kontaktowy, alergia na nikiel
Ospa wietrzna
Liszaj prosty przewlekły
Malassezia-Follikulitis, dekolt
Źródła
Piśmiennictwo
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Marlies Karsch-Völk, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, München
