Co to jest podostre zapalenie tarczycy?

Podostre zapalenie tarczycy to zapalenie tarczycy o stosunkowo nagłym (podostrym) początku. Gruczoł ten reguluje metabolizm w organizmie poprzez produkcję hormonu tyroksyny i uwalnianie go do krwi. Zwiększone wydzielanie tyroksyny przyspiesza przemianę materii i zwiększa aktywność wszystkich narządów. Przy zmniejszonej ilości tyroksyny wszystkie funkcje organizmu są spowolnione. Specjalistyczna nazwa tej postaci zapalenia tarczycy to podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy. Inna nazwa to choroba de Quervaina. Jest to najczęściej samoograniczający się (samoleczący) stan zapalny tarczycy, najprawdopodobniej spowodowany infekcją wirusową. Choroba przebiega w trzech fazach:

1. W pierwszej fazie metabolizm jest zwykle przejściowo zwiększony, ponieważ uszkodzona tarczyca uwalnia duże ilości zmagazynowanej tyroksyny. Ma więc miejsce nadczynność tarczycy.
2. Druga faza charakteryzuje się najczęściej niską przemianą materii. Zapasy tyroksyny zostają zużyte, a z powodu stanu zapalnego zmniejsza się zdolność tarczycy do jej wytwarzania. Uwalniana jest zbyt mała ilość tyroksyny, dlatego występuje niedoczynność tarczycy.
3. Po pewnym czasie produkcja tyroksyny ponownie wzrasta. Czynność tarczycy ulega normalizacji, co u większości chorych prowadzi do ustabilizowania również metabolizmu.

Podostre zapalenie tarczycy występuje stosunkowo rzadko i dotyczy głównie kobiet w młodym i średnim wieku (3–5 dekada życia).

Przyczyny

Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy jest prawdopodobnie spowodowane infekcją wirusową, przy czym ten stan może wywołać wiele różnych wirusów. Choroba często rozpoczyna się 2-8 tygodni po infekcji górnych dróg oddechowych, zwykle u osób z pewnymi zmianami genetycznymi, najczęściej latem lub jesienią. W większości przypadków rozwija się samoograniczająca się choroba zapalna, która trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Objawy

Choroba przebiega w trzech fazach: Najpierw występuje przejściowa nadczynność, potem pojawia się niedoczynność tarczycy, a następnie normalizacja czynności tarczycy.

Pierwsza faza trwa 3-6 tygodni i wiąże się z bólem w okolicy tarczycy i ogólnymi dolegliwościami. Niektórzy chorzy doświadczają tylko łagodnych, przejściowych objawów. U innych choroba ma cięższy przebieg z wyraźnymi objawami ogólnymi, takimi jak: rozbicie, gorączka i ból w przedniej części gardła, gdzie znajduje się tarczyca, związany z trudnościami w przełykaniu i często promieniujący do uszu. W pierwszej fazie z przyspieszonym metabolizmem chorzy mogą również odczuwać kołatanie serca, drżenie i zwiększone odczucie ciepła.

W drugiej fazie metabolizm jest spowolniony, wielu chorych szybko marznie, męczy się a cały organizm przechodzi jakby w tryb oszczędzania energii. Druga faza może trwać u niektórych chorych nawet do 6 miesięcy. Czynność tarczycy u większości pacjentów normalizuje się samoistnie w ciągu 6-12 miesięcy. Do 25% osób dotkniętych chorobą rozwija trwałą niedoczynność tarczycy. 

Diagnostyka

Rozpoznanie jest często dość łatwe do postawienia na podstawie typowej historii choroby. Do tego dochodzi fakt, że tarczyca jest zwykle bolesna i wrażliwa na dotyk. Badania krwi zwykle wykazują przyspieszone opadanie czerwonych krwinek oraz podwyższony poziom CRP (parametry krwi, które wskazują na stan zapalny). W pierwszej fazie wielu pacjentów wykazuje podwyższony poziom tyroksyny i obniżony poziom TSH (TSH to hormon regulujący produkcję hormonów tarczycy). W drugiej fazie jest odwrotnie: poziom tyroksyny jest niski, poziom TSH wysoki. W trakcie trwania choroby i dla potwierdzenia wyleczenia kilkakrotnie oznacza się hormony tarczycy we krwi.

W celu odróżnienia od autoimmunologicznej choroby tarczycy (np. choroby Gravesa-Basedowa) często oznacza się we krwi pewne autoprzeciwciała, które nie są lub są tylko chwilowo wykrywalne u większości pacjentów z podostrym zapaleniem tarczycy (ale są obecne w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy).

Badanie ultrasonograficzne tarczycy może dostarczyć dalszych informacji na temat choroby. Można również wykonać biopsję cienkoigłową z badaniem tkanek; które pokazuje typowy obraz z tzw. komórkami olbrzymimi. W niejasnych przypadkach można również zlecić scyntygrafię tarczycy.

Leczenie

Celem leczenia jest złagodzenie objawów. W większości przypadków objawy są tak łagodne, że nie jest konieczne żadne leczenie. Jeśli ból jest silny, można również stosować leki przeciwbólowe (NLPZ). Niekiedy pacjent otrzyma również steroid i ewentualnie lek obniżający tętno (beta-bloker). W niektórych przypadkach może być konieczne podanie leków na niedoczynność tarczycy (tyroksyny), jeśli u pacjenta występują ciężkie objawy niedoczynności.

Rokowanie

Choroba trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. W niektórych przypadkach osiąga szczyt już po 3-4 dniach i kończy się po tygodniu. Bardziej typowo jednak objawy nasilają się w ciągu 1-2 tygodni, następnie utrzymują się z różną intensywnością przez 3–6 tygodni, po czym następuję normalizacja.

Podostre zapalenie tarczycy ulega u ok. 90% dotkniętych chorobą samoistnemu wyleczeniu w ciągu 6–12 miesięcy. U 5–25% może być konieczne stałe przyjmowanie tyroksyny ze względu na utrzymującą się niedoczynność tarczycy.

Nawroty mogą wystąpić u 2–20% pacjentów.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie tarczycy (zapalenie gruczołu tarczowego)
• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
• Nadczynność tarczycy
• Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Susanne Meinrenken, dr n. med., dziennikarka medyczna, Brema
• Günter Ollenschläger, prof., dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki w Kolonii