Czym jest hipertriglicerydemia?

Definicja

Trójglicerydy (tłuszcze o działaniu neutralnym) to tłuszcze przyjmowane wraz z pożywieniem i magazynowane w tkance tłuszczowej. Mogą jednak być także wytwarzane przez sam organizm w wątrobie i tkance tłuszczowej. Trójglicerydy składają się w dużej mierze z wolnych kwasów tłuszczowych i stanowią ważny składnik krążących lipidów. 

U osób chorujących na hipertriglicerydemię występuje podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi. Kwestią sporną jest, czy wzrost stężenia triglicerydów sam w sobie zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru. Wiadomo za to, iż podwyższone stężenie cholesterolu potęguje ryzyko pojawienia się takich chorób układu krwionośnego. Wątpliwości nie budzi jednak związek wysokiego poziomu trójglicerydów z wysokim ryzykiem wystąpienia ostrego zapalenia trzustki.

• Hipertriglicerydemia występuje w przypadku, gdy stężenie trójglicerydów przekracza 150 mg/dl (1,7 mmol/l).
• Poniżej 150 mg/dl (poniżej 1,7 mmol/l): prawidłowe
• 150–885 mg/dl (1,7–9,9 mmol/l): umiarkowanie podwyższone (hipertriglicerydemia łagodna i umiarkowana)
• Powyżej 885 mg/dl (powyżej 10 mmol/l): znacznie podwyższone (hipertriglicerydemia ciężka)

Objawy

• Hipertriglicerydemia początkowo nie daje żadnych dolegliwości.
• W przypadku bardzo wysokich wartości triglicerydów może wystąpić ostre zapalenie trzustki, któremu często towarzyszą silne bóle brzucha i wymioty.
• Mogą też występować objawy choroby podstawowej, wywołujących hipertriglicerydemię, takiej jak np. cukrzyca
• Ciężka postać hipertriglicerydemii może spowodować powstawanie tzw. kępek żółtych (złogów tłuszczu w postaci guzków w skórze) najczęściej na powiekach w pobliżu kącika wewnętrznego oka.

Przyczyny

• Pierwotna hipertriglicerydemia ma podłoże genetyczne i jest chorobą wrodzoną. 
• Przyczynę wtórnej hipertriglicerydemii stanowi niezdrowy styl życia lub określone choroby podstawowe: 
• nawyki żywieniowe, przyjmowanie większej liczby kalorii niż wynika z dziennego zapotrzebowania oraz spożywanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczu i cukru;
• otyłość, a także znaczna nadwaga;
• nadmierne spożywanie alkoholu;
• cukrzyca;
• niedoczynność tarczycy;
• choroby nerek (przewlekła choroba nerek, niewydolność nerek, zespół nerczycowy);
• gammapatia monoklonalna (patologiczne namnażanie immunoglobulin we krwi);
• toczeń rumieniowaty układowy (SLE);
• ciąża;
• leki (np. glikokortykosteroidy, antykoncepcja hormonalna zawierająca estrogeny, niektóre leki o działaniu moczopędnym, leki stosowane w chorobach nowotworowych, leki przeciwko AIDS itd.).
• Hipertriglicerydemia współwystępuje często z innymi zaburzeniami metabolizmu lipidów, takimi jak np. podwyższony poziom cholesterolu.

Częstotliwość występowania

• Na hipertriglicerydemię cierpi 15–20% pacjentów zgłaszających się do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.

Badania

• Rozpoznanie stawia się poprzez oznaczenie stężenia trójglicerydów we krwi. W większości przypadków nie ma potrzeby pobierania krwi na czczo.
• Wraz ze stężeniem trójglicerydów określa się także inne wartości stężenia lipidów we krwi (lipidogram):
• Stężenie cholesterolu całkowitego
• Trójglicerydy
• cholesterolu HDL,
• cholesterolu LDL,
• cholesterolu nie-HDL (stężenie cholesterolu całkowitego minus cholesterol HDL),
• lipoproteiny(a), jednokrotny pomiar.

Postępowanie

• Z uwagi na brak pewności co do tego, czy hipertriglicerydemia zwiększa możliwość pojawienia się chorób układu krwionośnego, nie określono wartości docelowej pozwalającej ograniczyć ryzyko tych schorzeń.
• Ważne jest leczenie chorób podstawowych, które współwystępują z podwyższonym stężeniem trójglicerydów, takich jak np. cukrzyca czy niedoczynność tarczycy.
• Jeżeli przyczyną podwyższonego poziomu triglicerydów we krwi są leki, warto rozważyć ich zmianę.
• Co do zasady zaleca się także zdrowy styl życia:
• Unormowanie masy ciała (docelowa wartość BMI: 20–25 kg/m²)
• Zdrowa dieta
• Wykluczenie z jadłospisu szybko metabolizowanych węglowodanów, takich jak biała mąka i cukier
• Spożywanie niewielkiej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych (ich źródłem jest czerwone mięso, masło, ser, olej palmowy, olej kokosowy)
• Dieta śródziemnomorska (zawierająca duże ilości warzyw, ryb i oliwy z oliwek)
• Rezygnacja z alkoholu lub spożywanie go w małej ilości
• Umiarkowana aktywność fizyczna kilka razy w tygodniu (docelowo: pięć razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut)
• Liczy się każda dawka ruchu trwająca dłużej niż 10 minut. Korzystny wpływ na zdrowie ma aktywność fizyczna trwająca co najmniej 15 minut dziennie lub 90 minut tygodniowo.
• Warto również rzucić palenie tytoniu.
• Leczenie farmakologiczne u pacjentów, u których jednocześnie występuje podwyższone stężenie cholesterolu oraz wyższe ryzyko chorób układu krwionośnego:
• leki zmniejszające stężenie cholesterolu (statyny) obniżają także poziom trójglicerydów o około 5–15 %.
• W przypadku bardzo wysokiego stężenia trójglicerydów można wdrożyć ukierunkowane leczenie pozwalające ograniczyć ryzyko zapalenia trzustki.
• Fibraty obniżają poziom trójglicerydów o około 30–50 %
• Duże dawki kwasów tłuszczowych omega-3 obniżają poziom trójglicerydów nawet o 45%.

Rokowanie

• Nie wykazano jednak, aby samo leczenie hipertriglicerydemii powodowało zmniejszenie ryzyka chorób układu krwionośnego.
• Istotny wpływ na przebieg choroby i jej rokowanie mają ewentualne choroby podstawowe oraz ogólne ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego.

Dodatkowe informacje

• Ostre zapalenie trzustki
• Wysokie stężenie lipidów we krwi (hiperlipidemia)
• Aktywność fizyczna, zalecenia
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Hipertriglicerydemia – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Marlies Karsch-Völk, dr. n. med., specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium
• Hannah Brand, dr. n. med., Berlin
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)