Obrzęk tłuszczowy to stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się podskórnej tkanki tłuszczowej w specyficznych częściach ciała, głównie na udach, podudziach, ramionach, a czasami także w okolicach bioder i pośladków. W wyniku tego zjawiska dochodzi do zauważalnej zmiany w proporcjach ciała, w której dolne partie ciała (zwłaszcza nogi) stają się znacznie bardziej masywne, podczas gdy górna część ciała pozostaje smukła lub niezmieniona.

Częstotliwość występowania

Obrzęk tłuszczowy dotyczy głównie kobiet, zwłaszcza tych po okresie dojrzewania. Choroba występuje niemal wyłącznie u kobiet, a jej dokładna liczba jest trudna do określenia, ponieważ nie ma jednoznacznych kryteriów do definiowania "normalnego" rozkładu tkanki tłuszczowej w ciele. Jednak częstość występowania zależy od przyjętej granicy normy.

Przyczyny

Przyczyny obrzęku tłuszczowego nie zostały do końca wyjaśnione, ale istnieje kilka teorii:

• Podłoże genetyczne – u niektórych pacjentów choroba występuje w rodzinach, co sugeruje możliwość dziedziczenia pewnych predyspozycji.
• Hormony płciowe – ponieważ schorzenie występuje głównie po okresie dojrzewania oraz w czasie ciąży, przypuszcza się, że estrogeny i inne hormony płciowe mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju tego stanu.

Obrzęk tłuszczowy rzadko pojawia się u mężczyzn i nie jest związany z otyłością. To, co odróżnia obrzęk tłuszczowy od zwykłego nadmiaru tkanki tłuszczowej, to nieproporcjonalne rozmieszczenie tłuszczu w dolnych partiach ciała.

Objawy i dolegliwości

Najbardziej charakterystycznym objawem obrzęku tłuszczowego jest nagromadzenie tkanki tłuszczowej w dolnych partiach ciała, zwłaszcza na udach, podudziach, a rzadziej na ramionach. W początkowej fazie choroby objawy mogą być trudne do zauważenia. Jednak z biegiem czasu obwód nóg może się znacznie zwiększyć, a proporcje ciała staną się wyraźnie nierównomierne. W typowych przypadkach zmiany pojawiają się w okolicach kostek i podudzi, a z czasem obejmują całą nogę.

W przeciwieństwie do obrzęków spowodowanych nagromadzeniem płynów, w obrzęku tłuszczowym:

• Skóra pozostaje normalna i nie ma oznak gromadzenia się płynów.
• Obrzęk nie ustępuje po podniesieniu nóg.
• Zmiany w tkance tłuszczowej nie znikają po utracie masy ciała.

W bardziej zaawansowanej postaci choroby:

• Nagromadzenie tłuszczu może utrudniać przepływ krwi i limfy, co prowadzi do problemów z krążeniem.
• Można zauważyć ból i wrażliwość na dotyk w okolicach nóg (uda, podudzia), skłonność do siniaków oraz uczucie ciężkości i napięcia.
• Objawy mogą mieć również wymiar psychologiczny, prowadząc do problemów estetycznych i obniżenia jakości życia.

Diagnostyka

Diagnoza obrzęku tłuszczowego jest zwykle oparta na:

• Wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym.
• W przypadku wątpliwości, pomocne może być wykonanie badania USG, które pozwala ocenić, czy nagromadzenie tkanki jest spowodowane tłuszczem czy może jest wynikiem innych problemów, takich jak obrzęk limfatyczny.

Leczenie

Chociaż obrzęk tłuszczowy nie ma skutecznego leczenia, którego celem byłoby całkowite usunięcie przyczyn choroby, możliwe jest spowolnienie jej postępu i złagodzenie objawów.

Postępowanie:

• Zmiana diety i aktywność fizyczna:

  • Regularne ćwiczenia fizyczne mogą pomóc w spowolnieniu rozwoju choroby poprzez spalanie kalorii i utrzymanie masy ciała na odpowiednim poziomie.
  • Zmiana diety na zdrową i zbilansowaną może również pomóc w kontrolowaniu masy ciała i zmniejszeniu odkładania się tłuszczu.

• Ręczny drenaż limfatyczny:

  • Jest to technika fizjoterapeutyczna, która może pomóc złagodzić objawy obrzęku limfatycznego, które czasami występują jako powikłanie obrzęku tłuszczowego. Drenaż limfatyczny jest refundowany przez NFZ i wykonywany przez wyspecjalizowanych fizjoterapeutów.

• Opatrunki uciskowe:

  • Noszenie specjalnych opasek uciskowych może pomóc w zmniejszeniu objawów i poprawieniu krążenia limfy w dotkniętych obszarach.

• Małoinwazyjne zabiegi chirurgiczne (liposukcja):

  • W niektórych przypadkach, kiedy objawy stają się uciążliwe, pacjenci mogą rozważyć liposukcję (odsysanie tłuszczu) jako metodę poprawy wyglądu i złagodzenia objawów. Jednak skuteczność tego rozwiązania w długoterminowym zarządzaniu chorobą nie została w pełni potwierdzona. Istnieje ryzyko nawrotu choroby, jeśli pacjent nie kontroluje masy ciała.

• Leczenie objawowe:

  • W niektórych przypadkach pomocne mogą być leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne w celu złagodzenia bólu i stanów zapalnych w dotkniętych obszarach.

Przebieg i rokowanie

Przebieg obrzęku tłuszczowego może być bardzo zróżnicowany. U niektórych pacjentów choroba rozwija się powoli, podczas gdy u innych może postępować szybciej. Ważnym czynnikiem wpływającym na postęp choroby jest kontrola masy ciała. Utrzymywanie stałej wagi i unikanie jej przyrostu może znacznie spowolnić rozwój obrzęku tłuszczowego i zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak ból, problemy stawowe czy tworzenie się ran.

Pomimo leczenia, obrzęk tłuszczowy jest chorobą przewlekłą, która wymaga długoterminowego zarządzania, szczególnie w kontekście zapobiegania dalszemu gromadzeniu się tłuszczu i związanym z tym objawom.

Dodatkowe informacje

• Aktywność fizyczna, zalecenia
• Wskazówki dotyczące zbilansowanej diety
• Obrzęk tłuszczowy – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz, recenzent
• Marlies Karsch-Völk, dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, Monachium