Ogólne informacje na temat leczenia dzieci z nadwagą

Do określenia nadwagi u dzieci nie stosuje się stałych wartości wskaźnika masy ciała (BMI), lecz zależne od wieku i płci centyle BMI. Jeśli dziecko waży znacznie więcej niż większość jego rówieśników, ma nadwagę lub nawet otyłość. Pediatrzy oceniają masę ciała przy każdym badaniu i mogą korzystać ze zdefiniowanych tabel, aby określić, czy dziecko ma nadwagę czy nie. W przypadku przedszkolaków, które ważą za dużo, zazwyczaj wystarczy zwrócić ogólną uwagę na zdrową dietę i odpowiednią ilość ruchu: W miarę jak dziecko rośnie, jego masa ciała zwykle sama się reguluje. Z kolei w przypadku starszych dzieci, a zwłaszcza tych z dodatkowymi chorobami (takimi jak cukrzyca czy nadciśnienie), konieczna jest zazwyczaj precyzyjna i długofalowa koncepcja, która oprócz informacji o zbilansowanej diecie zawiera również praktyczne wskazówki dotyczące posiłków, a w każdym przypadku plan zwiększenia aktywności fizycznej. Tylko w ciężkich przypadkach, przy braku efektu wprowadzonych zmian w diecie i ćwiczeniach można rozważyć inne postępowanie, takie jak leki lub (rzadko u starszych dzieci) nawet zmniejszenie żołądka.

W odniesieniu do zmiany diety (według Grupy Roboczej ds. Otyłości Dzieci i Młodzieży) obowiązują następujące zasady:

• Ponieważ sama zmiana diety zwykle daje długoterminowo tylko niewielki efekt, należy ją łączyć zwłaszcza z programem sportowym i terapią behawioralną.
• Ponadto w terapię powinna być w miarę możliwości zaangażowana cała rodzina, co zwiększa szansę na osiągnięcie sukcesu w leczeniu.
• Doradztwo żywieniowe i terapia mogą pomóc dziecku jeść więcej owoców i warzyw, a mniej słodyczy i tłustych potraw, a także pić więcej niskokalorycznych napojów.
• Zbilansowana dieta o bardzo niskiej liczbie kalorii może być przydatna w pewnych sytuacjach (pod intensywną opieką specjalisty). W większości przypadków prowadzi to również do szybkiej utraty masy ciała, ale często nie przynosi długotrwałych efektów.
• Eksperci odradzają stosowanie mocno ograniczonej lub jednostronnej diety (są różne warianty) lub "postu leczniczego" u dzieci i młodzieży, ponieważ może to spowodować problemy zdrowotne, a poza tym nie przynosi trwałych efektów.

Wskazówki dotyczące zmiany diety

Jeśli dziecko ma nadwagę, warto skorzystać ze szczegółowych porad pediatrów i dietetyków na temat zdrowej i zbilansowanej diety. Z reguły taka terapia musi być prowadzona przez wiele lat, łącznie z regularnymi kontrolami lekarskimi. Doradztwo i wsparcie ze strony lekarzy i innych ekspertów jest ważne również dlatego, że terapia żywieniowa (jak każda inna terapia) może prowadzić również do niepożądanych skutków, takich jak niezdrowe zachowania żywieniowe, efekt jo-jo i problemy psychologiczne, jeśli temat nadwagi stanie się zbyt mocno wyeksponowany.

W dalszej części znajduje się kilka ogólnych porad, które nie zastąpią jednak rozmowy ze specjalistą. Obowiązuje ogólna zasada: dziecko powinno pić dużo napojów bez cukru i jeść owoce/warzywa, spożywać umiarkowaną ilość produktów zwierzęcych i bardzo niewiele słodyczy i tłustych posiłków. Posiłki należy spożywać regularnie w taki sposób, aby łatwo można je było włączyć do codziennego życia rodzinnego. Aby małe dzieci nauczyły się prawidłowego zachowania żywieniowego, powinny otrzymywać regularne posiłki, np. 3 posiłki główne i 2 przekąski. Poza nimi dziecko nie powinno najlepiej niczego jeść.

W zmianie odżywiania pomocne mogą być dostępne przykładowe tygodniowe plany dietetyczne, które rodzice mogą wykorzystać jako wskazówki. Regularnie prowadzenie dziennika posiłków przez rodzica i dziecko może przyczynić się do lepszej kontroli w czasie leczenia.

Jak wspomniano wyżej, regularne uprawianie sportu, a często także terapia rodzinna/behawioralna są niezbędne, aby zmniejszyć masę ciała i utrzymać ją w zdrowym zakresie w dłuższej perspektywie. 

Owoce i warzywa

Dla młodzieży obowiązują takie same ilości jak dla dorosłych (jedna porcja = ok. 150 g), dla dzieci ilość jest mniejsza – mniej więcej taka, jaką dziecko może podnieść jedną ręką.

• W codziennej diecie powinny znaleźć się co najmniej 3 porcje warzyw i 2 porcje owoców.
• Warzywa mogą zajmować połowę talerza (co najmniej jedną trzecią).
• Obiad powinien zawsze zawierać owoce i/lub warzywa.
• Daj dzieciom owoce lub warzywa jako przekąskę, którą mogą zabrać do przedszkola lub szkoły.

Produkty pełnoziarniste i chleb pełnoziarnisty

Produkty z pełnego ziarna zawierają błonnik pokarmowy, który zapewnia lepsze i dłuższe uczucie sytości. Błonnik pokarmowy ma również pozytywny wpływ na trawienie.

• Dlatego wybieraj chleb/bułki razowe, a zwłaszcza chleb wysokobłonnikowy.
• Także w przypadku pieczywa chrupkiego decyduj się na produkty pełnoziarniste. Przeczytaj informację o składnikach.
• W przypadku musli i płatków śniadaniowych zwróć uwagę na to, żeby Twoje dziecko jadło produkty pełnoziarniste, najlepiej bez dodatku cukru. Przeczytaj informację o składnikach. Nie dosładzaj dodatkowo cukrem.
• Owsiankę przygotowuj z wodą lub chudym mlekiem. Owsianka może być dobrą alternatywą dla chleba.

Postaw na niskotłuszczowe produkty mleczne

Produkty mleczne zwiększają ilość tłuszczów nasyconych w diecie. Dzięki stosowaniu niskotłuszczowych produktów mlecznych zmniejsza się spożycie tłuszczów nasyconych i kalorii. Produkty z pełnego mleka często smakują nieco inaczej niż wersje niskotłuszczowe, ale jest to wyłącznie kwestia przyzwyczajenia.

• Jeśli to możliwe, wybieraj mleko o niskiej zawartości tłuszczu zamiast mleka pełnego.
• Także w przypadku serów postaw na te niskotłuszczowe. Także wśród serów twardych, serów do smarowania i twarogów znajdziesz wersje niskotłuszczowe.
• Wybieraj niskotłuszczowy jogurt zamiast zwykłej lub kremowej odmiany jogurtu (uważaj na zawartość cukru).
• Wybierz niskotłuszczowy twaróg, jogurt naturalny, kwaśną śmietanę i crème fraîche o obniżonej zawartości tłuszczu zamiast kwaśnej śmietany o wyższej zawartości tłuszczu lub normalnego crème fraîche.
• Wybieraj roślinną niskotłuszczową margarynę do smarowania bez tłuszczów utwardzanych lub olej roślinny zamiast twardej margaryny lub masła.
• Chleb smaruj cienką warstwą takiej niskotłuszczowej margaryny, a jeżel masz na kanapce inny "smarowalny" dodatek, to zrezygnuj całkiem z tej warstwy tłuszczu.
• Ogranicz spożycie majonezu i sałatek zawierających majonez, takich jak sałatka krabowa, sałatka ziemniaczana itp.
• Unikaj gotowych dressingów i sosów na bazie crème fraîche, kwaśnej śmietany, śmietany lub majonezu, a zamiast tego postaw na lekkie dressingi, które przygotujesz samodzielnie w domu z twarogu, jogurtu naturalnego lub niskotłuszczowej kwaśnej śmietany z dodatkiem soli, pieprzu, ziół lub czosnku.
• Zagęszczaj sosy odrobiną mąki zamiast masła.
• Gotuj lekkie sosy z mleka o niskiej zawartości tłuszczu lub bez tłuszczu – dobrą alternatywą jest również bulion warzywny. Do ryby podawaj raczej lekkie białe sosy niż roztopione masło.

Wybieraj niskotłuszczowe produkty mięsne

Kiełbasy i produkty mięsne są bardzo wysokokaloryczne i zawierają dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych. Dlatego należy je spożywać w ograniczonej ilości.

• Wybieraj białe mięso, nieprzetworzone i chude produkty mięsne z małą ilością soli. Ogranicz ilość przetworzonych produktów mięsnych – wędzonych, peklowanych lub konserwowanych azotanami lub azotynami, np. boczek lub kiełbasa. Zamiast zwykłego lub tłustego mięsa mielonego wybierz chudą mieloną wołowinę, mieloną wieprzowinę lub mielony drób i kiełbasę drobiową zamiast zwykłej gotowanej lub smażonej kiełbasy.
• Odcinaj widoczny tłuszcz i usuwaj skórę z pieczonego lub grillowanego drobiu.
• Postaw na chude wędliny w plasterkach i do smarowania np. szynkę gotowaną, pierś z indyka, pierś z kurczaka, kiełbasę drobiową i niskotłuszczową kiełbasę pasztetową.

Częściej wybieraj ryby

Zalecane są wszystkie rodzaje ryb – zarówno niskotłuszczowe, półtłuste, jak i tłuste, najlepiej kilka razy w tygodniu, ponieważ ryby mają wysoką zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych.

• Jeśli chodzi o ryby, wybieraj produkty z potwierdzonych zrównoważonych źródeł.
• Tłuste ryby sprzyjają zdrowiu układu sercowo-naczyniowego i zmniejszają ryzyko udaru.
• Dobrą alternatywą są produkty rybne, takie jak placki rybne, ryby marynowane itp.
• Z kolei paluszki rybne i panierowane dania z ryb powinny być podawane tylko w ograniczonych ilościach i przygotowywane bez tłuszczu w piekarniku.

Odpowiednie napoje

• Między posiłkami, przy obiedzie i do gaszenia pragnienia oferuj wodę.
• Niesłodzone herbaty ziołowe i owocowe są również idealnie gaszą pragnienie i dostarczają płynów. Płynów możemy dostarczać sobie również doskonale w postaci musujących soków, przygotowanych z 3 części wody i 1 części soku.
• Jeśli to możliwe, nie podawaj dziecku słodzonych napojów (lemoniada, niektóre soki, jogurt pitny, kakao, mrożona herbata, herbata z cukrem).
• Napoje light bez kalorii lub o obniżonej kaloryczności zawierają inne dodatki do żywności, takie jak substancje słodzące, barwniki, aromaty i dlatego są mniej godne polecenia. Małe dzieci nie powinny spożywać napojów ani innych pokarmów ze słodzikami, a nawet u starszych dalsze wspieranie smaku "słodkiego" słodzikami nie jest wskazane.

Ograniczenie

• Zdecydowanie ogranicz spożycie ciast, ciasteczek, słodyczy, lodów i przekąsek.
• Wybieraj produkty spożywcze z małą ilością soli i ogranicz ilość soli podczas przygotowywania i spożywania posiłków.
  • Przetworzona żywność stanowi źródło średnio do 70-80 procent spożywanej soli. Ogranicz spożycie gotowych produktów spożywczych. Wybieraj produkty spożywcze i gotowe posiłki o niskiej zawartości soli.
• Nie spiesz się podczas jedzenia. Dzięki temu zwiększa się uczucie sytości.
• Jedzenie nie jest osiągnięciem, które należy podkreślać. Jedzenie
  nie jest dla dzieci ani nagrodą, ani karą.