Informacje ogólne

Definicja

• Nieprawidłowe ułożenie szyi jako objaw różnych chorób podstawowych.¹
• Torticollis, z łaciny „tortus” = przekręcony oraz „collum” = szyja.

Częstość występowania

• W zależności od przyczyny kręczu szyi wiek pacjenta w momencie jego wystąpienia jest bardzo różny.
  • Może pojawić się w każdym wieku.
• Chorobowość w USA około 4 przypadki na 1000 osób.²
  • Częściej występuje u kobiet.
• Wrodzony mięśniowy kręcz szyi występuje u około 3,9-16% noworodków i niemowląt.^3-5
• 10–20% przypadków kręczu szyi to schorzenia pourazowe.¹

Etiologia i patogeneza

• Rozróżnia się kręcz szyi wrodzony i nabyty.
• Wrodzony mięśniowy kręcz szyi (WMKS)^3-4
  • związany z jednostronnym skróceniem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (mMOS, musculus sternocleidomastoideus)
  • boczne zgięcie głowy w chorą stronę, obrót podbródka (rotacja głowy/szyi) w stronę przeciwną
  • wyróżnia się 3 postaci:
    • ułożeniową: dziecko preferuje układanie głowy w jedną ze stron, ale nie obserwuje się zwiększonego napięcia mMOS ani ograniczenia zakresu ruchu biernego
    • mięśniową: zwiększenie napięcia mMOS z ograniczeniem zakresu ruchu biernego
    • z guzem na przebiegu mMOS: bliznowate zgrubienie na przebiegu mięśnia z ograniczeniem zakresu ruchu biernego (najgorsze rokowanie)
  • Przyczyny nie zostały jednoznacznie ustalone, podejrzewa się m.in.:
    • uszkodzenie mMOS podczas porodu, głównie w przypadku ułożenia miednicowego płodu i porodu wspomaganego
    • nieprawdiłowe ułożenie głowy płodu w macicy
    • rodzinne występowanie
• Nabyty kręcz szyi
  • możliwe przyczyny
    • urazy
    • infekcje
    • schorzenia struktur kostnych
    • zaburzenia równowagi mięśniowej
    • guzy w tylnym dole czaszki
    • zaburzenia widzenia (m.in. kompensacja niedowładu mięśni oka)
    • psychogenne
    • choroby reumatologiczne
    • choroby OUN, np. choroba Parkinsona lub dystonia

ICD-10

• M43.6 Kręcz szyi
• F45.8 Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (kręcz psychogenny)
• P15.2 Uraz porodowy mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
• Q68.0 Wrodzone zniekształcenie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, wrodzony mięśniowy kręcz szyi

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Są zależne od podejrzewanej przyczyny.

Diagnostyka różnicowa

• Wrodzony mięśniowy kręcz szyi.
• Nabyty:
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
  • uraz szyi/głowy
  • ropień głowy / okolicy szyi
  • nowotwór
  • lokalne zapalenie węzłów chłonnych
  • patrz rozdział Etiologia i patogeneza

Wywiad lekarski

• Czas pierwszego wystąpienia objawów.
• Wywiad rodzinny.
• Uraz?
  • przyczyna w 10–20% przypadków.¹
• Leki, zwłaszcza wpływające na zwoje podstawy mózgu (np. haloperidol, chlorpromazyna)?
• Wywiad chorobowy
  • choroby reumatologiczne
  • zaburzenia psychiczne
  • choroby neurologiczne (np. choroba Parkinsona).
• Zaburzenia wzroku?
• Powtarzające się wzorce czynności ruchowych?
  • wskazanie na dystonie.

Badanie przedmiotowe

• Ograniczona lub zablokowana ruchomość odcinka szyjnego kręgosłupa w rotacji i zgięciu bocznym.
• Badanie palpacyjne mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego i karku
  • Sztywność?
  • Bolesność?
  • Powiększone węzły chłonne?
• Asymetria czaszkowo-twarzowa?
  • wskazanie na dłużej trwającą nieprawidłową postawę ciała lub kręcz szyi wrodzony
• Ogólne badanie neurologiczne z oceną wzorca chodu oraz badaniem naczyń obwodowych, zachowania motoryki i odbierania bodźców czuciowych w kończynach.
  • Przykurcz innych grup mięśni?
• Badanie gardła
  • wskazanie na zapalenie lub ropień.

Inne badania

• Dalsze badania są uzależnione od diagnozy wstępnej.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Nieustalona przyczyna.
• Podejrzenie choroby podstawowej, która powinna być objęta leczeniem specjalistycznym.

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie bólu.
• Zwiększenie ruchomości.

Ogólne informacje o leczeniu

• Kluczowe jest ustalenie, czy jest to stan ostry i zagrażający życiu, wymagający natychmiastowego leczenia szpitalnego.
  • np. guzy lub ropnie
• W przypadku zaburzeń równowagi napięcia mięśniowego wskazane są ćwiczenia fizjoterapeutyczne i ułożenie korygujące.
  • w przypadkach opornych na leczenie: korekta chirurgiczna
• W przypadku dystonii można stosować lewodopę, toksynę botulinową, leki przeciwcholinergiczne lub głęboką stymulację mózgu (deep brain stimulation - DBS).

Leczenie farmakologiczne

• W razie potrzeby leki przeciwbólowe.
• Zależnie od choroby podstawowej.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Rokowanie

• Rokowanie jest uzależnione od choroby podstawowej. 

Informacje dla pacjentów

O czym należy poinformować pacjentów?

• Ostry kręcz szyi spowodowany brakiem równowagi mięśniowej jest nieszkodliwy i zwykle ulega samoograniczeniu.
• Poszukiwanie przyczyny pojawienia się kręczu szyi jako objawu może być złożone.

Ilustracje

Mięśnie pleców i szyi