Co to jest wypadnięcie krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym?

Kręgosłup składa się z kostnych trzonów kręgów. Pomiędzy trzonami kręgów znajdują się tak zwane krążki międzykręgowe, które są również nazywane dyskami międzykręgowymi. Krążki międzykręgowe składają się z zewnętrznego, twardego włóknistego pierścienia oraz wewnętrznego galaretowatego rdzenia (jądra miażdżystego) i działają jak amortyzatory. Zapewniają one elastyczne połączenie kręgów ze sobą, a tym samym umożliwiają elastyczne ruchy pleców. Nie byłoby to możliwe, gdyby kręgosłup składał się z pojedynczej kości długiej.

Kręgosłup szyjny

Z biegiem czasu krążki międzykręgowe są narażone na duże obciążenia, co może powodować ich zużycie. W wyniku zużycia w zewnętrznym, twardym, włóknistym pierścieniu (powłoce) mogą pojawić się pęknięcia. Zewnętrzny twardy pierścień można porównać do twardej gumy opony samochodowej, która z czasem kruszeje. Tymi pęknięciami galaretowaty rdzeń może wypłynąć na zewnątrz i stać się rodzajem wyrostka na krążku. Nazywa się to wypadnięciem krążka międzykręgowego. Jeśli wskutek tego zostaną uciśnięte nerwy, rdzeń kręgowy lub więzadła kręgosłupa, mogą pojawić się powikłania.

Kręgosłup jest podzielony na różne odcinki. Najwyższy odcinek składa się z pierwszych siedmiu kręgów i nazywany jest kręgosłupem szyjnym. W przypadku wypadnięcia krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym dochodzi do uszkodzenia jednego z krążków międzykręgowych właśnie między kręgami szyjnymi.

Dlaczego wypadnięcie krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym promieniuje do ramion?

Nerwy wychodzą z rdzenia kręgowego w przestrzeniach międzykręgowych kręgosłupa i rozchodzą się do różnych tkanek i narządów. Zapewniają wymianę informacji między mózgiem i rdzeniem kręgowym, a danymi obszarami ciała.

W obszarze kręgosłupa szyjnego po każdej stronie z rdzenia kręgowego wychodzi osiem nerwów — pierwsza para nerwów wychodzi powyżej 1-go kręgu szyjnego, pozostałe siedem z przestrzeni międzykręgowych. Nerwy szyjne unerwiają szyję, barki i ramiona. Każdy nerw jest odpowiedzialny za kontrolowanie określonych mięśni i wrażliwość określonych obszarów skóry.

Wypadnięcie krążka międzykręgowego

Wypadnięty krążek międzykręgowy w odcinku szyjnym kręgosłupa może uciskać nerwy. Mózg rejestruje ból w obszarze unerwionym przez odpowiedni nerw. Jeśli sygnały motoryczne z mózgu nie mogą być przekazywane do danych mięśni z wystarczającą siłą z powodu uszkodzenia nerwów, może również wystąpić porażenie.

Często występuje podrażnienie w obszarze wypadnięcia krążka lub w otaczającej go tkance, co powoduje reakcję zapalną i obrzęk. Powoduje to zwężenie kanału nerwowego, zwiększa nacisk na nerw i nasila ból. Dlatego ulgę może przynieść podawanie leków przeciwzapalnych.

Kogo może dotyczyć wypadnięcie krążka międzykręgowego?

W zasadzie krążek międzykręgowy może wypaść każdemu, ale zwiększone ryzyko występuje w następujących przypadkach:

• predyspozycje rodzinne: kilku krewnych, którym wypadł krążek międzykręgowy
• wrodzone wady rozwojowe trzonów kręgów
• palenie tytoniu: wykazano, że palacze są bardziej narażeni na wypadnięcie krążka międzykręgowego niż osoby niepalące; jest to prawdopodobnie spowodowane gorszym krążeniem krwi w krążkach międzykręgowych.

Objawy

Ostry początek

Wypadnięcie krążka międzykręgowego często występuje w związku z urazami lub gwałtownymi ruchami. Występuje wtedy silny ból w dolnej części szyi. Często ból promieniuje do jednego ramienia, rzadziej dotyczy obu ramion. Ból zmienia się również w zależności od pozycji głowy. Niektórzy doświadczają również drętwienia i porażenia zajętego ramienia (deficytów neurologicznych). To, które ruchy i które obszary ramienia będą dotknięte deficytami neurologicznymi, zależy od tego, gdzie wypadł krążek międzykręgowy (tj. który nerw jest uciskany). Z kolei bóle głowy nie są zwykle jedną z dolegliwości związanych z ostrym stanem związanym z wypadnięciem krążka międzykręgowego.

Stopniowy początek

W niektórych przypadkach stan związany z wypadnięciem krążka międzykręgowego rozwija się przez kilka lat.

Typowym tego przykładem są osoby, które od lat cierpią z powodu nawracającego bólu lub sztywności karku. Zwracają się do lekarza głównie dlatego, że ból się nasila. W takim przypadku ból również może promieniować do jednego z ramion i może wystąpić drętwienie lub porażenie. Ze względu na przewlekłe napięcie mięśni szyi, napięciowe bóle głowy mogą również występować częściej.

W obu wariantach napięcie mięśni powoduje również typowy ból za łopatką.

Diagnostyka

Lekarz bada ruchomość szyi, sprawdza wszystkie obszary ramion pod kątem problemów z wrażliwością na dotyk i testuje siłę mięśni za pomocą różnych ruchów w stawach barkowych, łokciowych i nadgarstkowych. Na podstawie wyników badania i objawów może rozpoznać chorobę ze stosunkowo wysokim stopniem prawdopodobieństwa.

Jeśli ból jest bardzo silny lub występują wyraźne oznaki porażenia, można wykonać rezonans magnetyczny (RM) kręgosłupa szyjnego. W większości przypadków RM nie trzeba wykonywać od razu, ponieważ wielu pacjentów po kilku tygodniach odczuwa znacznie mniejsze dolegliwości. RM należy wykonać tylko wtedy, gdy objawy są bardzo poważne lub lekarz nie oczekuje poprawy objawów. Jeśli ze względu na nasilenie objawów rozważana jest operacja, najpierw należy wykonać RM w celu potwierdzenia rozpoznania. RM może mieć tę wadę, że w ramach badań obrazowych opisuje się wiele wyników, które nie są istotne z punktu widzenia pacjenta. Badania osób, u których nie występowały żadne objawy, wykazały wysoki odsetek wypadnięcia krążków międzykręgowych i innych nieprawidłowości w odcinku szyjnym kręgosłupa. Tak więc obrazowanie musi być zawsze przeprowadzane w celu rozpoznania choroby w związku z dolegliwościami i wynikami badania przedmiotowego. 

Nie jest możliwe potwierdzenie rozpoznania za pomocą zdjęcia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej (TK). Jeśli historia choroby i wyniki badań nie dostarczają jasnych informacji na temat tego, czy ból został wywołany przez wypadnięcia krążka międzykręgowego, czy też jest spowodowany inną przyczyną neurologiczną, przydatna może być elektromiografia (EMG).

Leczenie

W większości przypadków objawy wypadnięcia krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym ustępują samoistnie. U większości pacjentów dolegliwości występują przez ograniczony okres, a następnie, w dłuższej perspektywie nie obserwuje się już u nich objawów.

W wielu przypadkach wystarczającą ulgę zapewniają łagodne leki przeciwbólowe. Leki przeciwzapalne, tak zwane NLPZ, pomagają ograniczyć reakcję zapalną wokół miejsca wypadnięcia krążka międzykręgowego. Obrzęk ustępuje, a nacisk na otaczającą tkankę powodowany przez wypadnięcia krążka międzykręgowego zmniejsza się. Czasami konieczne jest również zastosowanie silniejszych środków przeciwbólowych. Niekiedy stosuje się preparaty z kortyzonem, ale ich działanie nie zostało jednoznacznie udowodnione.

Rodzaj leczenia zasadniczo zależy od rozległości stanu związanego z wypadnięciem krążka międzykręgowego. W większości przypadków wystarczy unikać czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie szyi. Dobrą zasadą jest unikanie ruchów, które powodują ból. Na początku należy zachować ostrożność podczas biegania, skakania i podobnych aktywności. Jeśli ból jest bardzo dokuczliwy, należy ograniczyć lub zaprzestać prowadzenia pojazdów mechanicznych (np. samochodu). Dotyczy to również czynności, które wiążą się z jednostronnym obciążeniem szyi lub pleców.

W niektórych przypadkach po wypadnięciu krążka międzykręgowego wsparcie dla kręgosłupa szyjnego może zapewnić tymczasowe noszenie kołnierza. Nie należy go jednak nosić dłużej niż kilka tygodni. Ćwiczenia ruchowe i fizjoterapia również wspomagają proces gojenia.

Inne możliwe opcje leczenia:

• Zabiegi ciepłolecznicze mogą zmniejszyć napięcie mięśni towarzyszące bólowi.
• Terapia manualna nie powinna być stosowana w przypadku ostrego stanu związanego z wypadnięciem krążka międzykręgowego z objawami porażenia, ale może być pomocna w przypadku towarzyszących mu blokad i napięć w okolicy kręgosłupa szyjnego. Wszelkie działania przy kręgosłupie szyjnym powinny być zawsze wykonywane bardzo ostrożnie i wyłącznie przez przeszkolonych terapeutów (zwykle lekarzy).
• Trakcji (ciągnięcia) za pomocą odpowiedniego sprzętu nie należy stosować, a nawet może być ona niebezpieczna, jeśli rdzeń kręgowy jest podrażniony przez wypadnięcie krążka międzykręgowego.
• Akupunktura jest nieskuteczna w przypadku stanu ostrego związanego z wypadnięciem krążka międzykręgowego. Może być jednak pomocna w przypadku dłużej trwających dolegliwości.
• Brakuje badań potwierdzających skuteczność elektroterapii, ultrasonografii terapeutycznej, masaży i hydroterapii/balneoterapii.

W przypadku bardzo silnego bólu i widocznego w RM wypadnięcia krążka międzykręgowego bezpośrednio do krążka lub korzenia nerwowego pod kontrolą TK można wstrzyknąć środek przeciwbólowy i zmniejszający przekrwienie. Procedura ta nazywana jest terapią okołostawową (PRT) i czasami jest skuteczna w przypadku wypadnięcia krążków międzykręgowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa w dolnej części pleców. Jest ona jednak stosowana ostrożniej w przypadku kręgosłupa szyjnego, ponieważ reakcje niepożądane mogą być poważniejsze, a jak dotąd nie ma również jednoznacznych dowodów na jej długoterminową skuteczność. Zwykle na krótki czas łagodzi ostre dolegliwości. Jednak po pewnym czasie dyskomfort również nie występuje u pacjentów, u których nie zastosowano PRT.  

W niektórych przypadkach może być konieczna operacja przepukliny krążka międzykręgowego. Jest to szczególnie ważne w przypadku pacjentów z dużym obrzękiem wynikającym z wypadnięcia krążka międzykręgowego lub z objawami porażenia (znacznie mniejsza siła niektórych ruchów) w jednym z ramion. Operacja przepukliny krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym jest poważnym zabiegiem. Ponieważ ryzyko powikłań jest dość wysokie i nie ma gwarancji całkowitego wyleczenia, lekarze zalecają operację tylko w wyjątkowych przypadkach.

Rokowanie

U większości pacjentów objawy ustępują po okresie od jednego miesiąca do czterech miesięcy, niezależnie od rodzaju leczenia. 

Dodatkowe informacje

• Dyskopatia szyjna — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Caroline Beier, lekarz rodzinny (recenzent/redaktor)