Co to jest zarostowe zapalenie torebki stawowej?

Zamrożony bark jest schorzeniem powodującym znaczne dysfunkcje. Jego przyczyną jest stan zapalny błony maziowej otaczającej staw ramienny. Błona ta zrasta się stopniowo z głową kości ramiennej, co wywołuje przewlekłe dolegliwości bólowe i powoduje znaczne ograniczenie ruchomości biernej i czynnej barku.

Choroba dotyka około 2–5% populacji, rzadko jednak zajęte są oba stawy barkowe. Tak zwane zarostowe zapalenie torebki stawowej występuje najczęściej u osób między 40. a 60. rokiem życia, częściej u kobiet.

Rozwija się stopniowo zwykle w ciągu 1–3 lat, czasem nawet do 10 lat.

Przyczyny

W wielu przypadkach przyczyna choroby jest nieznana, tzn. dolegliwości pojawiają się bez wcześniejszego uszkodzenia lub szczególnego obciążenia stawu (pierwotna lub idiopatyczna postać zarostowego zapalenia torebki stawowej).

Może jednak rozwinąć się również po urazie, zwykle po upadku na bark (postać wtórna lub urazowa zarostowego zapalenia torebki stawowej). Długotrwała nieczynność barku także może być powodem wystąpienia dolegliwości (zapalenie torebki w następstwie unieruchomienia). Ma to miejsce na przykład po udarze z porażeniem mięśni, po złamaniu kości lub w przebiegu zapalenia stawów. cukrzyca, choroby tarczycy (gruczoł kontrolujący metabolizm) oraz choroby reumatyczne również zwiększają ryzyko wystąpienia zarostowego zapalenia torebki stawowej.

Objawy i dolegliwości

Choroba rozwija się stopniowo powodując ból i sztywność barku. Pacjenci zgłaszają się do lekarza zwykle dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach, gdy ból i ograniczenie ruchów barku jest coraz większe. Wielu z nich zgłasza utrzymujące się przez dłuższy czas silne dolegliwości bólowe także w spoczynku i w nocy. Pacjenci często się budzą podczas zmiany pozycji w czasie snu, nie są w stanie leżeć na stronie chorego barku. Źródło bólu zlokalizowane jest po stronie bocznej ramienia. Dochodzi do stopniowej utraty ruchomości. Pacjenci skarżą się na problemy z ubieraniem i unoszeniem ramienia powyżej poziomu barków.

Niektórzy pacjenci zgłaszają pierwotny uraz, zazwyczaj jest to upadek na bark lub naciągnięcie, po którym ból zaczyna im dokuczać najczęściej dopiero po kilku dniach lub tygodniach.

Diagnostyka

Najpierw konieczne jest dokładne zbadanie barku. Charakterystycznym objawem stwierdzanym w badaniu jest ograniczona ruchomość ramienia we wszystkich kierunkach – zarówno przy ruchach czynnych (pacjent sam porusza barkiem), jak i biernych (bark jest poruszany przez lekarza). Nierzadkie są też objawy, które uwidaczniają się stopniowo, bez uchwytnej przyczyny.

Badania laboratoryjne mają ograniczoną wartość, wskazane może natomiast być badanie rentgenowskie barku. Rezonans magnetyczny wykonuje się tylko w rzadkich przypadkach, zwłaszcza jeśli istnieją wątpliwości odnośnie rozpoznania.

Leczenie

Celem leczenia jest złagodzenie bólu i zapobieganie rozwojowi przewlekłego schorzenia. Ważne jest, aby pacjenci nie rezygnowali z czynnych ruchów ramienia w zakresie bezbólowym.

Ponieważ sztywność barku zwykle ustępuje samoistnie, w większości przypadków wystarcza leczenie zachowawcze. Fizjoterapia jest zalecana na wszystkich etapach choroby. Lekkie ćwiczenia ruchowe pomagają utrzymać pozostającą ruchomość stawów i siłę mięśniową. Z kolei ćwiczenia i ruchy przekraczające granicę bólu mogą komplikować przebieg choroby i znacznie nasilić ból.

W przypadku znacznego ograniczenia ruchomości i silnych dolegliwości bólowych konieczne może być podawanie glikokortykosteroidów w postaci iniekcji dostawowych lub tabletek doustnych. Kortyzon jest hormonem o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Seria iniekcji do stawu barkowego może złagodzić ból na okres ok. 6 tygodni, a przez to poprawia jakość życia. W przypadku bólu o umiarkowanym nasileniu można ponadto przez krótki czas stosować też niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe o mniejszej sile działania (NLPZ).

Leczenie chirurgiczne jest stosowane rzadko i zwykle wtedy, gdy nie uzyskano odpowiedzi na inne leczenie. Większość pacjentów zdrowieje sama, a stan niektórych ulega pogorszeniu nawet po operacji.

Jeśli opisane działania nie przyniosą żadnej poprawy, wskazane może być uwolnienie zrostów torebki stawowej z użyciem artroskopu. Artroskop to giętka rurka wyposażona w źródło światła, przez którą lekarze wprowadzają narzędzia chirurgiczne i obserwują wnętrze stawu. Dzięki temu zabiegi chirurgiczne wykonywane są przez małe otwory w skórze. Rana pooperacyjna jest także mniejsza, niż w przypadku tradycyjnej operacji. Zabieg ten ma na celu uwolnienie stawu ramiennego od zrostów, co poprawia jego ruchomości i skraca okres choroby.

Rokowanie

Mimo, że sztywność barku zwykle ustępuje samoistnie, okres utrzymywania się dolegliwości może być zróżnicowany. Przebieg choroby dzieli się na fazę początkową, której towarzyszą objawy bólowe, fazę usztywnienia stawu i fazę uwolnienia zrostów.

Faza bólowa może trwać od 6 do 12 miesięcy, natomiast faza usztywnienia od 4 do 20 miesięcy. Faza uwolnienia charakteryzuje się niewielkim bólem, ale silnym usztywnieniem. Później ruchomość stopniowo się poprawia, pełną ruchomość większość pacjentów odzyskuje po 1–3 latach.

Leczenie zastrzykami z glikokortykosteroidów łagodzi ból, ale nie wydaje się przyspieszać procesu zdrowienia. 

Dodatkowe informacje

• Cukrzyca typu 2
• Udar
• Złamania (złamania kości)
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Zarostowe zapalenie torebki stawu ramiennego – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent