Co to jest zapalenie kaletki maziowej krętarza?

Po zewnętrznej stronie biodra kość biodrowa z kością udową tworzą staw biodrowy. Urazy, artroza lub stany zapalne mogą powodować dyskomfort i ból w tym miejscu.

W tym obszarze czasem dochodzi do zapalenia kaletki maziowej. Takie kaletki są obecne w wielu stawach i działają jako rodzaj poduszki chroniącej występy kostne (koniec kości udowej = krętarz) i ścięgna, które biegną blisko nich, przed urazami. Zapalenie kaletki maziowej krętarza to podrażnienie/przeciążenie struktur w tkance miękkiej (kaletce i ścięgnie) po zewnętrznej stronie uda. Choroba ta nie jest zatem samym zapaleniem kaletki, lecz stanem zapalnym różnych tkanek w okolicy krętarza większego (tzw. zespół bólu krętarza większego, tendinopatia krętarza).

Mięsień pośladkowy — ponieważ w tym obszarze również znajdują się również ścięgna, w których może rozwinąć się bolesny stan zapalny, mówi się również o tendinopatii pośladkowej.

Częstotliwość występowania

Pacjenci często zgłaszają się do gabinetu lekarskiego z powodu bólu biodra. Choroba dotyka około 1,8 na 1000 osób, przy czym kobiety chorują cztery razy częściej niż mężczyźni. W większości przypadków dolegliwości pojawiają się w wieku powyżej 20 lat, a wśród sportowców szczególnie często dotykają biegaczy długodystansowych.

Przyczyny 

Tam, gdzie kość udowa styka się z kością biodrową (miednicą), znajdują się liczne więzadła i mięśnie połączone ścięgnami. Z jednej strony utrzymują one kości we właściwej pozycji, a z drugiej umożliwiają wszystkie ruchy w stawie biodrowym. Przy każdym ruchu ścięgna i mięśnie ślizgają się po sobie, a kaletki działają jak małe poduszki pomiędzy nimi. Gdy tylko te ruchy ślizgowe zostaną na stałe zmienione lub w przypadku ostrego urazu, cały system zostaje zaburzony, w wyniku czego mogą wystąpić zmiany zapalne. Skutkiem takiej sytuacji jest ból.

Zapalenie kaletki maziowej i ścięgna zwykle występuje w wyniku długotrwałego obciążenia w okolicy biodra. Długotrwałe bieganie lub chodzenie może wywołać ten stan; to samo dotyczy upadku na biodro z bezpośrednim urazem ścięgien i zmianą wzorca chodu przez dłuższy okres. Zmiana chodu powoduje u wielu osób zespół bólowy. Nawet niewielkie zmiany wzorca chodu mogą zmienić i zwiększyć tarcie i nacisk między ścięgnami mięśni, które biegną w okolicy krętarza. Prowadzi to do ciągłego podrażniania tkanki, a tym samym do stanu zapalnego. Typowe zaburzenia chodu, które mogą prowadzić do tendinopatii krętarza, obejmują ból dolnej części pleców, różnice w długości nóg i dyskomfort w stawie między kością biodrową a kością guziczną. Ból w kolanie i sztywność w kostce mogą również zmieniać wzorzec chodu i wspierać rozwój stanu zapalnego w okolicy krętarza.

Istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia tego typu tendinopatii: artroza lub zapalenie stawu biodrowego, nadwaga, nogi o różnej długości (wpływa to na wzorzec chodu), ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Objawy

Głównym objawem jest ból po zewnętrznej stronie uda w okolicy biodra. Często ból jest szczególnie silny powyżej krętarza większego. Czasami ból może promieniować do zewnętrznej części łydki. Ból często nasila się podczas chodzenia lub ruchów, które szczególnie obciążają mięśnie pośladkowe, a tym samym znajdujące się tam ścięgna. Dotyczy to np. wchodzenia po schodach lub wchodzenia pod górę. Powszechny jest również stały, uciskający ból. Ból często nasila się przy leżeniu na stronie zajętej stanem zapalnym, ale często występuje niezależnie od tego, na którym boku się leży. W niektórych przypadkach ból jest tak nieprzyjemny, że pacjenci nie mogą prawidłowo chodzić i utykają.

Rozpoznanie

Rozpoznanie stawia się przede wszystkim na podstawie historii choroby, czyli opisu dolegliwości. Często przyczyną jest przeciążenie biodra lub upadek na nie; przyczyną może być również zmieniony wzorzec chodu z powodu bólu w innym miejscu nogi. Ból jest zazwyczaj typowy dla tej dolegliwości.

Podczas badania lekarz zauważy, że pacjent jest bardzo wrażliwy na ból w obszarze objętym stanem zapalnym. Sprawdzi również ruchomość stawów biodrowych i kolanowych, płynność chodzenia i ewentualne inne nieprawidłowości. Ponadto zwróci również uwagę na to, czy występuje drętwienie lub brak wrażliwości nóg.

Trudno jest odróżnić zapalenie ścięgna od zapalenia kaletki i różne zapalenia kaletki od siebie nawzajem, ale leczenie wygląda mniej więcej tak samo. Jednak w niektórych przypadkach warto wykonać zdjęcie rentgenowskie, badanie ultrasonograficzne lub RM, ponieważ mogą one pomóc odróżnić te choroby od siebie i wykluczyć inne schorzenia.

Ponadto lekarz może wstrzyknąć w zajęty obszar miejscowy środek znieczulający. Jeśli ból ustępuje, jest to wyraźna wskazówka, że występuje tendinopatia.

Leczenie

Choroba często ustępuje samoistnie. Zazwyczaj jedynym koniecznym leczeniem jest odpoczynek, tj. ograniczenie czynności, które nasilają objawy. Jeśli konieczne jest aktywne leczenie, warto zastosować lek przeciwzapalny (NLPZ). Pomocne może być również chłodzenie.

Korzystne mogą być ćwiczenia rozciągające ze szczególnym uwzględnieniem zewnętrznej części uda/biodra oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Mogą się też przydać środki fizjoterapeutyczne.

Ćwiczenia rozciągające można wykonywać w domu (po konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą):

• Usiąść na podłodze — zgiąć bolącą nogę w kolanie i położyć jej podudzie na udzie drugiej nogi.
• Chwycić zdrową nogę pod kolanem obiema rękami i pociągnąć kolano do siebie i w bok, tak aby poczuć rozciąganie mięśni pośladkowych po bolesnej stronie (około 10 sekund, a następnie puścić).
• Ewentualnie można docisnąć kolano bolącej nogi w kierunku podłogi, aby rozciągnąć zewnętrzną stronę biodra.

Takie regularnie wykonywane ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mogą również chronić przed nawrotem bólu. Ważny jest również trening chodu i, w razie potrzeby, zmniejszenie masy ciała. Jeśli te środki nie wystarczą, skuteczna może być tak zwana pozaustrojowa terapia falą uderzeniową lub wstrzyknięcie kortyzonu w połączeniu z miejscowymi środkami znieczulającymi.

Jeśli terapie te nie przyniosą rezultatów po 6 miesiącach, można rozważyć zabieg chirurgiczny. W zależności od wyników, chirurg może usunąć kaletkę objętą stanem zapalnym, naprawić uszkodzone ścięgna itp.

Ten rodzaj tendinopatii może również rozwinąć się w wyniku obciążających ruchów podczas pracy, a następnie zostać uznany za chorobę zawodową. W takim przypadku ważna jest zmiana warunków w miejscu pracy, aby nie dochodziło więcej do nieprawidłowego obciążenia stawu biodrowego.

Rokowanie

Stały ból w okolicy biodra może prowadzić do ograniczeń ruchomości w życiu codziennym i zawodowym, zaburzeń snu, a także, z powodu nieprawidłowego obciążenia innych stawów, do bólu kolana i pleców. Dlatego ważne jest konsekwentne leczenie.

U większości osób choroba ustępuje w ciągu kilku tygodni. W niektórych przypadkach (zwłaszcza w przypadku artrozy) może minąć kilka miesięcy lub lat, zanim stan zapalny ustąpi, a objawy znikną. W takim przypadku warto sprawdzić, czy operacja mogłaby pomóc.

Dodatkowe informacje

• Nadwaga
• Nadwaga i zmniejszenie masy ciała — jak to zrobić?
• Bezsenność
• Ból kolana
• Ból pleców
• Zapalenie kaletki maziowej krętarza — informacje dla lekarzy

Ilustracje

Staw biodrowy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema