Czym jest zgaga?

Refluks polega na zarzucaniu kwasu żołądkowego (HCl) do przełyku, co powoduje podrażnienia. Często towarzyszy temu tzw. przepuklina rozworu przełykowego, czyli uwypuklenie żołądka nad przeponą, które osłabia domknięcie wpustu żołądka.

 

• Mianem zgagi określa się piekący ból zamostkowy pojawiający się zwłaszcza po posiłkach oraz podczas schylania się lub w pozycji leżącej.
• Mogą temu towarzyszyć takie objawy, jak kwaśne odbijanie, suchy kaszel, odbijanie powietrzem, nieświeży oddech oraz chrypka.
• Najczęstszą przyczyną jest cofanie się płynnej treści z żołądka do przełyku, nazwane również refluksem przełyku.
• Refluks występuje również u osób zdrowych, na przykład po obfitych, tłustych posiłkach lub po spożyciu alkoholu. Refluks regularnie odczuwany jako uciążliwy lub groźny dla zdrowia nosi nazwę choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej.
• Błona śluzowa żołądka dzięki swojej strukturze toleruje kwas, który drażni błonę śluzową przełyku. Częsty refluks może więc prowadzić do stanów zapalnych przełyku, a w dłuższej perspektywie zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju raka przełyku.

Częstość występowania

• Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa występuje u 8,8–25,9% populacji w Europie. Sporadyczna zgaga i objawy występują natomiast znacznie częściej.
• Częściej dotyka mężczyzn i osoby starsze.
• U około połowy chorych gastroskopia ujawnia stan zapalny przełyku.

Możliwe przyczyny

Najczęstsze przyczyny

• Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa (gastroesophageal reflux disease — GERD)
  • Zgaga jest najczęstszym objawem choroby refluksowej. Występuje ponadto kwaśne i gorzkie odbijanie, dolegliwości towarzyszące połykaniu, uczucie ucisku w klatce piersiowej, odbijanie powietrzem, nieprzyjemny smak w ustach i suchy kaszel.
  • Typowe jest występowanie objawów związanych z posiłkami i pozycją ciała. Objawy występują szczególnie po obfitych posiłkach, spożyciu alkoholu, w pozycji leżącej, przy schylaniu się, dźwiganiu ciężarów i podczas kaszlu.
  • Nasilenie może wahać się od sporadycznych, łagodnych objawów do objawów znacznie wyniszczających.
  • U około połowy chorych gastroskopia ujawnia zapalenie przełyku. Nie wykazano jednak zależności między stopniem nasilenia dolegliwości a występowaniem zapalenia przełyku. Niektórzy pacjenci ze stosunkowo łagodnymi objawami wykazują poważne oznaki zapalenia, podczas gdy u osób z poważnym nasileniem choroby wygląd przełyku może nie budzić zastrzeżeń.
  • Chorobie często towarzyszy tzw. mała przepuklina wślizgowa (przepuklina rozworu przełykowego), czyli uwypuklenie żołądka nad przeponą, które upośledza domknięcie wpustu żołądka.
• Wrzód żołądka (ulcus ventriculi)
  • Błona śluzowa żołądka ulega uszkodzeniu pod wpływem kwasu żołądkowego. 
  • Powoduje to ból brzucha, głównie w górnej jego części, oraz złe samopoczucie. Również w tym przypadku ból często pojawia się w nocy, w pozycji leżącej. Sporadycznie dolegliwości bólowe ustępują pod wpływem jedzenia.
  • Przyczyną jest często zakażenie bakterią Helicobacter pylori.
  • Leczenie inhibitorami pompy protonowej i antybiotykami zwykle prowadzi do wyleczenia w ciągu kilku tygodni.
• Nieorganiczne dolegliwości w górnym odcinku przewodu pokarmowego (dyspepsja czynnościowa, niestrawność)
• Objawy są różnorodne, często występuje dyskomfort w górnej części brzucha, wzdęcia w związku z przyjmowaniem posiłków, nudności,  a czasem zgaga lub kwaśne odbijanie.
• Nie daje się ustalić jednoznacznej przyczyny dolegliwości.

Rzadkie przyczyny

• Choroba wieńcowa (dławica piersiowa)
  • Zwężenie tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej powoduje napadowe bóle w klatce piersiowej (dławica piersiowa). Mogą one być błędnie interpretowane jako zgaga. I na odwrót — dolegliwości związane z refluksem mogą być błędnie wiązane z dolegliwościami ze strony serca.
• Refluks u dzieci
  • U niemowląt i małych dzieci regularnie występuje odbijanie (ulewanie) lub zwracanie pokarmu. W wieku 4 miesięcy ulewanie występuje u dwóch trzecich zdrowych dzieci, w wieku 7 miesięcy jest ich już znacznie mniej.
  • Następstwem mogą być trudności w połykaniu i napady płaczu bez wyraźnej przyczyny.
• Rak przełyku
• Najczęstszym objawem nowotworu złośliwego przełyku są narastające trudności w połykaniu. Pojawia się również zgaga. W wielu przypadkach dochodzi później do niezamierzonej utraty masy ciała.
• Decydujące znaczenie dla wyleczenia takiego nowotworu ma jego wczesne wykrycie. Guz trzeba usunąć operacyjnie.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Na występowanie zgagi wpływają różne czynniki związane ze stylem życia. Na tej podstawie można sformułować zalecenia. Wpływ poszczególnych czynników jest często indywidualny. Należy sprawdzić, które środki są najbardziej skuteczne w danym przypadku.

• Unikanie obfitych, tłustych i mocno przyprawionych posiłków
• Rezygnacja z późnych, obfitych kolacji, ponieważ zwiększają one nocną produkcję kwasu; zakończenie spożywania jedzenia na trzy godziny przed snem
• Unikanie kwaśnych pokarmów, które działają drażniąco na błonę śluzową, takich jak soki owocowe, mięta pieprzowa, czekolada, kawa, kwaśne owoce jagodowe i napoje gazowane
• Niepalenie
• Ograniczenie spożycia alkoholu
• Zwiększenie aktywności fizycznej
• W przypadku dolegliwości nocą podniesienie wezgłowia łóżka
• Przy nadwadze objawy złagodzić może redukcja masy ciała.
• Nienoszenie ubrań ściskających brzuch, na przykład ciasnych pasków
• Leczenie zaparć
• Unikanie czynności, które wymagają długiego schylania się
• Unikanie przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych
• Dostępne bez recepty środki zobojętniające kwas mogą przynieść doraźną ulgę w przypadku łagodnej zgagi

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Jeśli objawy utrzymują się mimo stosowania środków zobojętniających kwas i zmiany stylu życia.
• W przypadku silnych dolegliwości.
• W razie trudności w połykaniu pokarmu lub niezamierzonej utraty masy ciała.
• W przypadku wystąpienia nietypowych dolegliwości, takich jak duszność lub silny ból w klatce piersiowej, lub w przypadku nagłej zmiany charakteru dolegliwości.
• W razie obaw, że za objawami kryje się poważna choroba.
• Jeśli potrzebna jest dodatkowa porada.

Jak wygląda badanie?

Wywiad lekarski

Mogą zostać zadane następujące pytania:

• Jakie ma Pan(i) objawy?
• Od jak dawna występują te dolegliwości?
• Czy dolegliwości są stałe czy przejściowe?
• Jak poważne są dolegliwości? Jak bardzo ograniczają codzienne życie?
• Czy dolegliwości występują szczególnie nocą lub w określonych sytuacjach?
• Czy występują zaburzenia połykania?
• Czy występuje dyskomfort w obrębie dróg oddechowych? Czy występuje kaszel, chrypka lub duszność?
• Czy regularnie przyjmujesz leki?
• Ile alkoholu Pan(i) pije? Czy Pan(i) pali papierosy?

Badanie lekarskie

• W przypadku zgagi i choroby refluksowej badanie fizykalne rzadko ujawnia nieprawidłowości. Sporadycznie dochodzi do uszkodzenia szkliwa zębów i zapalenia gardła na skutek działania kwasu żołądkowego.

Dalsze badania

• Chorobę refluksową można rozpoznać na podstawie opisu objawów. Dalsze badania nie są do tego niezbędne.
• Badania krwi mają niewielką wartość diagnostyczną.
• Aby stwierdzić, czy doszło do zapalenia błony śluzowej przełyku, wykonuje się gastroskopię. Badanie to należy koniecznie wykonać w przypadku trudności w połykaniu, gdyż ich przyczyną może być rak przełyku.

Dodatkowe informacje

• Choroba refluksowa
• Wrzód żołądka i dwunastnicy (choroba wrzodowa)
• Dyspepsja czynnościowa (niestrawność)
• Rak przełyku
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Aktywność fizyczna: lek dla ciała i duszy
• Nadwaga i redukcja masy ciała
• Objawy refluksu — informacje dla personelu medycznego