Co to jest biegunka spowodowana przyjmowaniem antybiotyków?

Biegunka jest częstym powikłaniem stosowania antybiotyków. W większości przypadków jest to krótkotrwały epizod z niewielkim dyskomfortem. Czasami jednak może to prowadzić do poważnej choroby. Ponieważ antybiotyki, oprócz swojej pożądanej funkcji, zabijają również bakterie, które pełnią ważne funkcje w jelitach, niebezpieczne patogeny mogą się tam nadmiernie namnażać. Najbardziej znaną chorobą biegunkową, która może być wywołana przez antybiotyki, jest zakażenie Clostridium difficile, które w pojedynczych przypadkach może prowadzić do ciężkiej choroby zwanej rzekomobłoniastym zapaleniem jelita grubego.

Bardzo ciężka biegunka w wyniku leczenia antybiotykami występuje prawie wyłącznie po terapii szpitalnej. Takie powikłanie wydłuża hospitalizację średnio o trzy do siedmiu dni i często prowadzi do innych zakażeń (20–65%). Szczególnie w przypadku pacjentów o słabym ogólnym stanie fizycznym, którzy cierpią już na inne poważne choroby podstawowe, takie zakażenie jelitowe wywołane antybiotykami może stanowić zagrożenie dla ich życia.

Przyczyny

W jelicie zawarte są różne bakterie w dużych ilościach. Są one ważne dla trawienia i stanowią istotną ochronę przed inwazją bakterii chorobotwórczych. Antybiotyki mają na celu zabicie bakterii na przykład w przypadku zapalenia płuc, ale przy okazji niszczą także wiele ważnych bakterii jelitowych. Osłabia to odporność jelit na bakterie chorobotwórcze; zakażenie takimi bakteriami zwykle indukuje długotrwałą biegunkę.

Clostridium difficile jest przyczyną ok. 20–30% przypadków biegunki wywołanej antybiotykami i prawdopodobnie prawie wszystkich przypadków rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.

Stosowanie tak zwanych antybiotyków o szerokim spektrum działania (substancje, które działają przeciwko wielu różnym rodzajom bakterii), podeszły wiek i zły ogólny stan zdrowia, być może również stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu (przeciwko zgadze) zwiększają ryzyko biegunki wywołanej przez antybiotyki.

Diagnostyka

Biegunka wywołana antybiotykami występuje zwykle 2–4 tygodnie (do 12 tygodni) po leczeniu antybiotykami. Biegunka waha się od pojedynczych epizodów z luźnymi stolcami do bardzo częstych, często płynnych, czasem krwawych wypróżnień. Jeśli rozwinęło się rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, może również wystąpić gorączka, ból brzucha i osłabienie ogólnego stanu fizycznego.

Badania krwi są ważne, aby wykluczyć inne przyczyny choroby. Próbki kału mogą wykazać, które bakterie wywołały chorobę. Czasami konieczne może być również wykonanie kolonoskopii, prześwietlenia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej w celu wykluczenia innych chorób.

Leczenie

Celem leczenia jest zatrzymanie infekcji u chorych pacjentów i zapobieganie jej rozprzestrzenianiu się na innych pacjentów.

Do najważniejszych działań należy zaprzestanie dotychczasowej terapii antybiotykowej i ograniczenie stosowania niektórych rodzajów antybiotyków, które zwiększają ryzyko chorób jelit. W przypadku większości pacjentów wystarczające jest przerwanie obecnego leczenia antybiotykami.

W przypadku ciężkiej choroby konieczna jest hospitalizacja. W szpitalu pacjenci mogą otrzymywać płyny we wlewie i być monitorowani aż do czasu wyzdrowienia. Staje się to trudne, gdy pacjent nadal potrzebuje antybiotyków ze względu na pierwotną infekcję, która spowodowała, że ​​antybiotyki były konieczne. Wtedy lekarz wybierze antybiotyk, który zwykle bardzo rzadko powoduje biegunkę poantybiotykową.

W przypadku wykrycia zakażenia bakterią Clostridium difficile dostępne są inne antybiotyki, szczególnie skuteczne przeciwko temu patogenowi. Najczęściej podaje się metronidazol, ale czasami także wankomycynę.

Badania wykazały, że probiotyki mogą zapobiegać biegunce po antybiotykoterapii. Probiotyki to produkty zawierające żywe organizmy, zwykle bakterie, zwłaszcza bakterie kwasu mlekowego. Probiotyki mogą przywrócić równowagę bakteryjną (florę bakteryjną) w jelitach, a tym samym poprawić funkcjonowanie jelit i zdrowie. Probiotyki występują w postaci fermentowanych produktów mlecznych, takich jak kwaśne mleko i jogurt. Są również dostępne w postaci liofilizowanych bakterii w dostępnych bez recepty lekach na biegunkę.

Rokowanie

W większości przypadków biegunka mija samoistnie, nie powodując szczególnych dolegliwości. Jeśli jednak stan zdrowia pacjenta jest już osłabiony, istnieje zwiększone ryzyko, że zachoruje on poważniej i będzie wymagał hospitalizacji. W niektórych przypadkach stan ten może stać się przewlekły, a biegunka może nawracać. U około 10–20% pacjentów dotkniętych tą chorobą dochodzi do jej nawrotu.

U niewielkiej liczby osób z Clostridium difficile rozwija się ciężkie rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, będące stanem potencjalnie zagrażającym życiu.

Jeśli pacjent choruje na biegunkę wywołaną antybiotykami, skuteczne środki higieny mają kluczowe znaczenie dla zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby. Pacjenci są izolowani w separatce szpitalnej, a pielęgniarki, krewni i lekarze muszą przestrzegać ścisłych zasad higieny (staranna dezynfekcja rąk, sterylne fartuchy itp.).

Dodatkowe informacje

• Choroba wywołana przez Clostridium difficile
• Biegunka wywołana antybiotykami - dla personelu medycznego

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., dziennikarz medyczny, Brema