Co to jest czerwonka pełzakowa?

Jest to zakażenie jelit wywołane przez amebę. Ameba to organizm jednokomórkowy (pierwotniak). Te jelitowe pierwotniaki występują w dwóch postaciach: jako ruchliwe trofozoity (pasożyty, które żyją na bakteriach jelitowych i w tkance jelitowej) oraz jako zamknięta forma cyst (forma zakaźna, która może przetrwać w kwaśnym środowisku żołądka).

Definicja

• Czerwonka pełzakowa to zakażenie wywołane przez amebę Entamoeba histolytica.
  • Najczęściej zakażenie dotyczy jelita grubego.
• W przebiegu  infekcji jelitowej stolce mają postać „galaretki malinowej”  z towarzyszącym bolesnym wypróżnianiem.
• Ropień amebowy w wątrobie jest rzadszy i prowadzi do bólu i uczucia ucisku w prawej górnej części jamy brzusznej, ewentualnie także gorączki.
  • Może wystąpić również bez wcześniejszej czerwonki pełzakowej.

Objawy

• Zanim pojawią się pierwsze objawy, może minąć od kilku dni do kilku miesięcy od zakażenia.
• Na początku często pojawia się ból brzucha i biegunka.
  • Zazwyczaj papkowaty stolec z krwią lub śluzem.
• Możliwy jest łagodny lub ciężki przebieg.
• Ciężkiemu przebiegowi towarzyszą silne bóle brzucha i gorączka.
• Możliwe są również krwiste stolce bez biegunki.
• Zwłaszcza u dzieci.
• Ropnie wątroby często nie powodują objawów jelitowych, zakażenie wątroby może prowadzić do różnych objawów:
• żółtaczka
• tkliwość brzucha
• powiększenie wątroby.

Przyczyny

• Człowiek zwykle zaraża się przez spożycie skażonej żywności (zwłaszcza nieobranych owoców i surowych warzyw) lub wody zanieczyszczonej ludzkimi odchodami.
• Ryzyko zachorowania
  • U 90% osób chorych, mimo zakażenia, nie występują żadne objawy i zakażenie ustępuje samoistnie.
  • U 10% osób chorych rozwijają się objawy czerwonki pełzakowej.
  • Ropnie wątroby występują u mniej niż 1% osób chorych.
  • Zakażenie może również objąć płuca, mózg lub inne narządy.
• Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby:
  • złe warunki higieniczne
  • podróże do krajów tropikalnych i subtropikalnych
  • uzależnienie od alkoholu
  • niedożywienie
  • kobiety w ciąży, małe dzieci oraz pacjenci przyjmujący glikokortykosteroidy lub leki immunosupresyjne (większe prawdopodobieństwo wystąpienia ciężkiego przebiegu)
  • do transmisji mogą prowadzić analno-oralne praktyki seksualne.

Częstość występowania

• Zakażenia Entamoeba histolytica występują na całym świecie, ale najczęściej w regionach tropikalnych i subtropikalnych oraz w krajach o niskim standardach higieny.
• Szacuje się, że na świecie zakażonych jest około 500 milionów osób.
• W sumie co roku odnotowuje się 50 milionów nowych zachorowań z czego 40 000–100 000 z nich kończy się zgonem.
• Ropnie amebowe występują głównie (90%) u mężczyzn w grupie wiekowej 20–40 lat.

Badania dodatkowe

• Rozpoznanie czerwonki pełzakowej można potwierdzić za pomocą następujących metod:
  • mikroskopowe wykrywanie patogenów w stolcu lub w próbkach tkanek z jelita
  • wykrywanie w stolcu swoistych składników białkowych (antygenów amebowych) patogenu
  • wykrywanie DNA ameby z próbek stolca lub z próbek tkanek jelita.
• Aby ocenić stopień zaawansowania choroby, mierzy się temperaturę ciała i pobiera krew w celu określenia:
• nasilenia stanu zapalnego
• poziomu elektrolitów i parametrów nerkowych
• morfologii krwi
• funkcji wątrobowych.
• Posiew kału pozwala wykluczyć inne bakteryjne choroby biegunkowe.
• W celu wykluczenia ropnia wątroby zaleca się wykonanie badania ultrasonograficznego.
• Jeśli wyniki badań nie budzą zastrzeżeń, a istnieje duże podejrzenie ropnia wątroby, można wykonać TK lub RM.

Leczenie

• Celem leczenia jest zabicie ameb.
• Stosuje się odpowiednią antybiotykoterapię skutczną wobec pierwotniakom.
• Ponieważ nie wszystkie leki p/pierwotniakowe działają wystarczająco w jelicie, w razie niedostecznej odpowiedzi zaleca się zmianę leczenia.
• Bezobjawowi nosiciele również powinni być leczeni.
• Jeśli gorączka nie obniża się mimo trwającego leczenia, a ogólny stan fizyczny nadal się pogarsza, można rozważyć nakłucie ropnia z badaniem punktatu.

Co możesz zrobić sam?

• Zapewnić wystarczające spożycie płynów.
• Utrzymywać staranną higienę w celu uniknięcia dalszego przenoszenia.

Zapobieganie

• Działania profilaktyczne w przypadku zagranicznych wyjazdów do regionów o złych warunkach higienicznych:
  • Używaj tylko wody butelkowanej.
  • Unikaj niegotowanych warzyw, sałatek, lodów i owoców, których nie można obrać.
  • Kurczak, hamburger, pieczeń rzymska itp. oraz ryby i owoce morza powinny być dobrze upieczone lub ugotowane.
  • Pozostałe produkty mięsne powinny być dobrze wypieczone na powierzchni.
  • Unikaj niepasteryzowanego mleka.
  • Myj ręce po skorzystaniu z toalety i przed przygotowaniem posiłku.
  • Dokładnie myj noże, deski do krojenia i przybory kuchenne, które mogą być zanieczyszczone żywnością.
• Wszystkie osoby znajdujące się w bezpośrednim otoczeniu osoby zakażonej (domownicy, krewni, partnerzy seksualni) powinny wykonać badanie stolca.

Rokowanie

• Zakażenie często przebiega bez objawów. Z reguły nie występuje gorączka.
• Może wystąpić ciężki przebieg czerwonki pełzakowej z gorączką, wymiotami, rozproszonym bólem i powiększeniem wątroby.
• Jeśli antybiotykoterapia zostanie rozpoczęta wcześnie, rokowanie jest dobre, ale istnieje ryzyko ponownego zakażenia.
• Śmiertelność przy nieleczonej czerwonce pełzakowej i ropniu wątroby jest wysoka. Przy odpowiednim leczeniu śmiertelność wynosi poniżej 2%.

Zakaz wykonywania pracy

W przypadku potwierdzenia zakażenia E. histolytica pracy nie mogą kontynuować osoby pracujące w następujących sektorach:

• przemysł spożywczy, w tym w gastronomia, itp. , gdzie ma miejsce bezpośredni lub pośredni kontakt z żywnością, która jest spożywana na surowo lub bez dalszego podgrzewania
• zakłady opieki zdrowotnej, w których pracownicy mają bezpośredni kontakt z pacjentami (w tym wydawanie jedzenia) szczególnie podatnymi na choroby zakaźne lub u których zakażenia mogą mieć szczególnie poważne konsekwencje (np. wcześniaki, pacjenci na oddziale intensywnej opieki medycznej, itp.).

W przypadku pracowników w placówkach opieki stosuje się następujące zasady:

• Pracownicy szkół, przedszkoli, świetlic itp. którzy zachorowali na zakaźną chorobę biegunkową, nie mogą wykonywać czynności dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych, nadzorczych lub innych, podczas których mają kontakt z osobami objętymi opieką w tych placówkach, dopóki, zgodnie z oceną lekarską, zachodzi obawa dalszego rozprzestrzeniania przez nich choroby.
• Dotyczy to również osób objętych opieką w placówce opieki z zastrzeżeniem, że nie mogą one wchodzić do pomieszczeń służących do funkcjonowania placówki opieki, nie mogą korzystać z urządzeń placówki opieki oraz nie mogą uczestniczyć w imprezach placówki opieki, a także dzieci, które nie ukończyły jeszcze 6. roku życia, a chorują na zakaźną chorobę przewodu pokarmowego lub są podejrzewane o jej wystąpienie.

Dodatkowe informacje

• Antybiotykoterapia.
• Pełzakowica — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Hannah Brand, lekarz (recenzent)
• Lek. Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)