Co to jest zakażenie jelitowe Campylobacter?

Zakażenie Campylobacter jest jedną z najczęstszych przyczyn chorób biegunkowych w krajach uprzemysłowionych. Bakterie z rodzaju Campylobacter, głównie Campylobacter jejuni, wywołują ostre zapalenie żołądkowo-jelitowe. Drobnoustrój jest zwykle przenoszony poprzez żywność, która nie została poddana dostatecznej obróbce termicznej.

Po około dwóch do pięciu dniach pojawiają się typowe objawy: biegunka, bóle brzucha oraz gorączka. W większości przypadków leczenie ma na celu zapobieganie dużej utracie płynów i łagodzenie objawów, gdyż stan ten samoczynnie zwykle mija po kilku dniach. Za pomocą środków higieny osobistej, na przykłąd myciu rąk, powinno zapobiegać się zakażeniu innych osób.

W ostatnich latach wzrasta liczba przypadków zakażeń bakteriami Campylobacter. Zakażenia żołądkowo-jelitowe występują szczególnie często w miesiącach letnich. Na całym świecie około 10% wszystkich chorób biegunkowych jest wywoływanych przez Campylobacter.

Przyczyny

Omawiane bakterie są jedną z najczęstszych przyczyn chorób biegunkowych. Jeśli bakterie dostaną się do przewodu pokarmowego, mogą wywołać tam stan zapalny w błonie śluzowej i wtedy pojawiają się typowe dolegliwości zapalenia żołądkowo-jelitowego. W wielu przypadkach jednak zakażenie jest bezobjawowe, czyli nie powoduje żadnych dolegliwości. Niedobór odporności zwiększa ryzyko, że kontakt z patogenem doprowadzi do rozwoju choroby biegunkowej.

Bakterie te mogą być przenoszone w różny sposób, najczęściej poprzez spożycie surowego, niedostatecznie podgrzanego pokarmu, na przykład surowego mleka i produktów drobiowych. W cieplejszych krajach zakażenie Campylobacter może wystąpić jako biegunka podróżnych zależna od warunków higienicznych. Znacznie rzadziej niż przez żywność bakterie są przenoszone przez kontakt z odchodami zakażonych zwierząt lub z człowieka na człowieka. Do zakażeń dochodzi również podczas kąpieli w skażonych wodach powierzchniowych (na przykład jeziorach).

Objawy

Objawy zakażenia jelitowego bakterią Campylobacter pojawiają się po około dwóch do pięciu dniach od kontaktu z bakterią. Zakażenie prowadzi zwykle do wodnistej biegunki, której mogą towarzyszyć śluz i krew. Ponadto mogą wystąpić: ból brzucha, nudności, gorączka oraz objawy grypopodobne, takie jak ból głowy i bóle mięśni. Biegunka prowadzi z czasem do utraty płynów i odwodnienia (dehydratacji). Zazwyczaj choroba mija po kilku dniach, ale u 20% pacjentów objawy mogą utrzymywać się dłużej niż 1 tydzień.

Nie u wszystkich osób zakażonych występują objawy, wiele zakażeń pozostaje niezauważonych.

Diagnostyka

Zapalenie żołądkowo-jelitowe rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie opisanych objawów. W przypadku zakażenia Campylobacter można ustalić przyczynę zapalenia za pomocą posiewu bakteryjnego z próbki kału. Najczęściej występujące rodzaje patogenów, takie jak C. jejuni, mogą być również wykryte za pomocą bezpośredniego badania składników komórek bakteryjnych. Ponadto badanie krwi często wykazuje oznaki reakcji zapalnej.

Leczenie

Choroba często mija samoistnie bez konieczności specjalistycznego leczenia, z tego powodu w większości przypadków wystarczy wyrównywanie utraty płynów i elektrolitów.

Co można zrobić we własnym zakresie?

W łagodnych przypadkach można spożywać osłodzoną herbatę w połączeniu ze słonym wyrobem piekarniczym. Dostępne są również substancje do rozcieńczania soków owocowych wzbogacone o cukier i sól.

Zalecany przez WHO roztwór do picia zawiera główne elektrolity: glukozę, chlorek sodu, chlorek potasu i cytrynian sodu. Najlepiej pić często małe ilości płynów. Należy jeść od 4 do 5 małych, lekkostrawnych posiłków dziennie (wiążą one kwas żołądkowy). W bardzo ciężkich przypadkach i przy uporczywych wymiotach wskazane jest nawadnianie poprzez dożylną kroplówkę.

Leki

W leczeniu wymiotów często stosuje się domperidon lub dimenhydrynat. Na ból pomagają paracetamol, metamizol, butyloskopolamina.

Antybiotyki są przepisywane tylko w rzadkich, wyjątkowych przypadkach.

Na co należy zwrócić uwagę?

• Należy unikać picia wody o wątpliwej jakości.
• Przy przygotowywaniu potraw — zwłaszcza świeżego lub mrożonego drobiu — należy konsekwentnie przestrzegać zasad higieny w kuchni.
• Mięso należy dokładnie dogotowywać.
• Surowe mleko należy gotować.
• Produkty mięsne należy dobrze przesmażać z zewnątrz.
• Ręce należy myć produktami na bazie mydła po każdej wizycie w toalecie, po kontakcie z zanieczyszczonymi przedmiotami (np. pieluchami) oraz przed przygotowywaniem posiłków.
• Przybory i powierzchnie kuchenne powinny być czyszczone ciepłą wodą i środkami na bazie mydła.
• Należy zachowywać szczególną ostrożność podczas pobytu w krajach o złych warunkach sanitarnych.
• Należy unikać surowych, nieumytych warzyw, lodów i nieobranych owoców oraz wody, która nie jest sprzedawana w butelkach.

Placówki zbiorowe i praca w przedsiębiorstwach spożywczych

• Osoby, które chorują na zakażenie Campylobacter lub u których się je podejrzewa, nie mogą pracować w przedsiębiorstwach spożywczych. Dotyczy to również pracowników zatrudnionych w kuchniach zakładów gastronomicznych i innych obiektach oferujących zbiorowe żywienie.
• Podczas choroby należy pozostawać w domu i przestrzegać wymienionych środków higieny.
• Po ustąpieniu biegunki można ponownie uczęszczać do placówek zbiorowych.
• W przypadku małych dzieci w ośrodkach opieki dziennej należy nadal zachowywać ostrożność ze względu na możliwość bezpośredniego przenoszenia się zakażenia z człowieka na człowieka, a stosowanie wymienionych środków higieny powinno być monitorowane przez sam ośrodek opieki.
• Osoby mające kontakt z chorym nie muszą podejmować specjalnych środków, o ile nie wystąpią objawy.

Dodatkowe informacje

• Zakażenie żołądkowo-jelitowe
• Nudności i wymioty
• Biegunka (rozwolnienie)
• Biegunka podróżnych
• Zakażenie Campylobacter — informacja dla personelu medycznego
• Biegunka podróżnych — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych (Cand. med.), Berlin
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)