Co to jest ileostomia?
Ileostomia to chirurgiczne utworzenie sztucznego ujścia (stomii) dolnego odcinka jelita cienkiego (jelita krętego) przez powłoki brzucha, w celu umożliwienia usuwania treści jelitowej. Wytworzenie ileostomii może być wskazane z różnych powodów, np. w chorobach takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, rak jelita grubego, urazy i inne sytuacje, które powodują konieczność zamknięcia jelita grubego.
Ileostomia może zostać wytworzona tymczasowo, jeśli np. w obrębie jelita grubego konieczne było przeprowadzenie rozległego zabiegu operacyjnego, po którym jelito musiało się najpierw zagoić lub podczas którego konieczne było przerwanie ciągłości jelita i dopiero w drugim zabiegu zostanie chirurgicznie przywrócony ciągły pasaż jelitowy. Na tym pośrednim etapie stolec jest wydalany przez sztuczne ujście jelita; gdy tylko pasaż jelitowy jest ponownie możliwy, ileostomia jest usuwana, a otwór w skórze brzucha zamykany. Jednak niektórzy pacjenci wymagają stałej ileostomii, na przykład z powodu konieczności usunięcia bardzo dużej części jelita lub całego jelita grubego z odbytnicą. U wielu osób nadal możliwe jest połączenie jelita cienkiego bezpośrednio z odbytem, ale nie u wszystkich się to udaje. W takich przypadkach pacjenci muszą na stałe żyć ze sztucznym ujściem jelita; stolec po przejściu przez jelito kręte jest wydalany bezpośrednio przez otwór w skórze do specjalnych worków stomijnych. Ujście ileostomii jest zwykle umieszczone w prawym dolnym kwadrancie brzucha.
Niekiedy konieczne jest połączenie ze skórą innej części jelita niż jelito kręte: sztuczne ujście jelita nazywa się wówczas np. kolostomią.
Zasady obchodzenia się ze stomią
Stolec usuwany przez ileostomię jest zwykle stosunkowo płynny. Pacjent nie może kontrolować wypróżnień lub może je kontrolować tylko w niewielkim stopniu. Stolec staje się tym twardszy, im niżej w jelicie znajduje się sztuczne ujście (kolostomia).
Z czasem stomia może stać się zbyt wąska, co wymaga kolejnej operacji. Możliwe jest również tzw. wypadnięcie jelita, tj. wysunięcie się tkanki jelitowej przez otwór skórny na zewnątrz ciała. O obu tych problemach można uzyskać niezbędne informacje od lekarza (więcej na ten temat w artykule Stomia).
Poza problemami czysto medycznymi, ileostomia jest zabiegiem o konsekwencjach psychospołecznych zarówno dla pacjenta, jak i dla jego bliskich. Wszystkie osoby, które muszą żyć ze stomią, borykają się z problemami związanymi z operacją oraz wynikającymi z niej zmianami dotyczącymi poczucia własnej wartości oraz relacji społecznych. Z tego powodu w leczeniu pacjenta należy również uwzględnić aspekty emocjonalne i psychologiczne.
Worek stomijny
Worek do zbiórki stolca jest potrzebny przez cały czas; worki te, przeznaczone specjalnie do stomii, dobrze przylegają do skóry wokół sztucznego ujścia jelita. Powinny być regularnie opróżniane w odstępach kilkugodzinnych, ponieważ przez ileostomię stale wydostaje się płynny stolec. Aby uniknąć nieprzyjemnego zapachu należy używać odpowiednich worków, które są właściwie umocowane. Ponadto trzeba pamiętać o regularnym myciu i starannej pielęgnacji skóry wokół sztucznego ujścia jelita, aby uniknąć podrażnień i stanów zapalnych. Producenci worków stomijnych dostarczają szczegółowych informacji na temat pielęgnacji skóry i stosowania odpowiednich produktów.
Zaparcie i biegunka
Zaparcie i biegunka są częstym problemem. O ile to możliwe, najlepiej w ogóle do tego nie dopuścić. Zaparcia są wywoływane przez pokarmy, które wchłaniają dużo płynu. Należą do nich suszone owoce, produkty zbożowe (w tym popcorn) i żywność o wysokiej zawartości błonnika. Jeśli stolec jest zbyt twardy, utrudnia to jego wydalanie, w wyniku czego mogą wystąpić bóle brzucha i wymioty. Aby złagodzić zaparcie, konieczne może być dostarczenie organizmowi pewnych substancji (enzymów) przyspieszających trawienie. W razie potrzeby można wykonać delikatną lewatywę lub masaż brzucha, aby ułatwić pasaż. W wyjątkowych przypadkach wskazany może być zabieg chirurgiczny. Nigdy nie należy podawać środków przeczyszczających, ponieważ tylko pogarszają one sytuację. Osoby dotknięte tym problemem powinny umieć samodzielnie rozpoznać objawy zaparć i wiedzieć, co mogą zrobić we własnym zakresie, a kiedy skontaktować się z lekarzem.
Biegunka u pacjentów z ileostomią występuje znacznie częściej. W następstwie może dojść do zaburzeń równowagi płynowej i elektrolitowej w organizmie. Rzadko jednak wiążą się z tym poważniejsze problemy. Z czasem pacjenci z ileostomią uczą się oceniać konsystencję stolca i wiedzą, jaka jest prawidłowa, a jaka zbyt rzadka.
Wskazówki żywieniowe
Z wyjątkiem pokarmów, które mogą powodować zaparcia, nie ma żadnych przeciwwskazań dietetycznych. Niemniej jednak często zaleca się rozpoczęcie od lekkostrawnych pokarmów po zabiegu. Korzystne może być stopniowe wprowadzanie różnych produktów do jadłospisu i obserwowanie, jak reaguje na nie przewód pokarmowy. Jeśli jakiś produkt powoduje zwiększone tworzenie się gazów, ból brzucha lub biegunkę, nie należy spożywać go w dużych ilościach. Zbyt szybkie jedzenie, niedostateczne żucie i połykanie powietrza podczas posiłku sprzyja dyskomfortowi spowodowanemu tworzeniem się gazów.
Dodatkowe informacje
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. m., Brema
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)
