Co to jest ostre zapalenie wyrostka robaczkowego?

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego to nagłe wystąpienie stanu zapalnego w tej lokalizacji. We wczesnej fazie zwykle występuje ból w okolicy pępka, który w ciągu 12 godzin przenosi się na prawą dolną część podbrzusza. Częstymi objawami są utrata apetytu, nudności i wymioty. Nierzadko występuje nieznaczna gorączka wynosząca około 38ºC.

Jednak w zależności od wieku pacjenta i dokładnej lokalizacji wyrostka w jamie brzusznej, objawy ostrego zapalenia wyrostka mogą się różnić. U starszych pacjentów lub u bardzo małych dzieci objawy są często mniej wyraźne i bardziej rozproszone; w ciąży ból może występować w innym miejscu z powodu przemieszczenia wyrostka wraz z resztą jelita w jamie brzusznej.

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji. Jedna trzecia wszystkich operacji wyrostka robaczkowego wykonywana jest u dzieci i młodzieży (5–19 lat). Jeśli uwzględnić również młodych dorosłych (do 29. roku życia), to na tę grupę populacyjną przypada 56% wszystkich przypadków usunięcia wyrostka robaczkowego. W ciągu całego życia prawdopodobieństwo wystąpienia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego wynosi 6,7% u kobiet i 8,6% u mężczyzn.

Przyczyny

Jelito grube z wyrostkiem robaczkowym

Wyrostek robaczkowy jest ślepo zakończonym, wąskim odcinkiem na początku jelita grubego i zwykle znajduje się w prawej dolnej części brzucha. Wyrostek uważany jest za rezerwuar bakterii jelitowych, np. do ponownej kolonizacji po przyjęciu antybiotyków lub zakażeniu jelitowym oraz jako źródło komórek macierzystych w jelicie grubym.

Uważa się, że zapalenie wyrostka robaczkowego powstaje, gdy zablokowane zostanie wąskie wejście do wyrostka. Często jest to spowodowane przez resztki kału lub ciała obce. Śluz w wyrostku nie jest odprowadzany na zewnątrz, co powoduje wzrost ciśnienia. Może to pogorszyć ukrwienie wyrostka, stwarzając bakteriom idealne warunki do zakażenia.

Jest możliwe, że w grupie zwiększonego ryzyka znajdują się osoby stosujące dietę o niskiej zawartości błonnika.

Diagnostyka

Pacjenci często mają typowy wywiad chorobowy. Już samo badanie palpacyjne jamy brzusznej i przez odbyt często może zadecydować o konieczności przyjęcia do szpitala. Istnieją różne metody, które lekarze mogą wykorzystać do zawężenia często typowych punktów bólu. Jeśli objawy są wyraźne, to chorobę można rozpoznać z dużym prawdopodobieństwem na podstawie badania fizykalnego. Jeśli jednak tak nie jest, w celu potwierdzenia rozpoznania można wykonać badania krwi i moczu, a także w razie potrzeby badanie ultrasonograficzne, rezonans magnetyczny (RMI) lub tomografię komputerową (TK).

Jeśli po przeprowadzonych badaniach nie ma pewności co do diagnozy, pacjentów kieruje się zwykle na tymczasową obserwację do szpitala. W innych przypadkach w zależności od nasilenia objawów może zostać podjęta decyzja o wykonaniu zabiegu operacyjnego w celu oceny, czy wyrostek wymaga usunięcia.

Pęknięcie wyrostka to nagły przypadek!

W przypadku braku wdrożenia leczenia dochodzi do pęknięcia wyrostka po okresie od 1 do 2 dni. Może to spowodować przedostanie się zawartości jelita, w tym bakterii, do jamy brzusznej. Jest to nagły przypadek, który musi być natychmiast zaopatrzony!

Silny ból brzucha może początkowo ustąpić, jednak po kilku minutach lub godzinach stan pacjenta ulega widocznemu pogorszeniu. Typowe objawy to rosnąca gorączka i znaczny, uporczywy ból. W pobliżu wyrostka robaczkowego może również tworzyć się ropień (lub ropnie).

Terapia

Bez terapii w ciągu 48 godzin może nastąpić martwica lub pęknięcie ściany wyrostka. Dlatego, jeśli to możliwe, w ciągu 24 godzin wyrostek usuwa się chirurgicznie, albo za pomocą konwencjonalnej operacji, albo metodą laparoskopową (laparoskopowa operacja chirurgiczna). Obecnie preferowanym sposobem jest operacja laparoskopowa.

Terapia za pomocą antybiotyków może być stosowana w określonych sytuacjach: jeśli mamy do czynienia z ropnym zapaleniem lub pęknięciem wyrostka. Antybiotyki przed zabiegiem zmniejszają częstość występowania późniejszych zakażeń rany pooperacyjnej. Niepowikłane przypadki mogą być też początkowo leczone wyłącznie antybiotykami. Operacja jest stosowana tylko wtedy, gdy terapia lekami jest nieskuteczna.

Rokowanie

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego zwykle przebiega bez powikłań, jeśli zostanie w porę zaopatrzone chirurgicznie. Pęknięcie wyrostka niesie ze sobą większe ryzyko powikłań po operacji. Profilaktyczne podanie antybiotyku przed zabiegiem operacyjnym zmniejsza ryzyko zakażenia rany. Powtarzające się zapalenie wyrostka robaczkowego występuje bardzo rzadko.

Dodatkowe informacje

• Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej
• Laparoskopowa operacja zapalenia wyrostka robaczkowego
• Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego — informacje dla lekarzy

Autor

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)