Co to są hemoroidy?

Definicja

Hemoroidy to rozszerzenia naczyń krwionośnych znajdujące się pod błoną śluzową w kanale odbytu. Te struktury naczyniowe naturalnie mają na celu zamknięcie odbytnicy i powodują problemy tylko wtedy, gdy są mocno rozszerzone i wybrzuszone. Typowe objawy to krwawienie, ból i widoczne wybrzuszenia w okolicy odbytu. Jednak hemoroidy nie zawsze dają dolegliwości bólowe.

Istnieją cztery różne rodzaje hemoroidów:

• Stopień I: poszerzenie naczyń krwionośnych z ewentualnie możliwym niewielkim krwawieniem, niewidoczne
• Stopień II: guzki krwawnicze samoistnie wysuwają się poza odbyt i samoistnie się chowają
• Stopień III: uwiadaczniają się podczas wypróżnień, odprowadzenie guzków do odbytnicy z powrotem za pomocą palca
• Stopień IV: guzki znajdują się poza odbytnicą i nie mogą być wsunięte z powrotem (rzadko)

Od „prawdziwych” hemoroidów wewnętrznych należy odróżnić tzw. zakrzepicę żył odbytu, zwaną też zakrzepicą żył okołoodbytowych lub hemoroidami zewnętrznymi. Często występują one nagle podczas silnego parcia i mogą być bardzo bolesne. Zazwyczaj na krawędzi odbytu można wyczuć lub zaobserwować niewielki, niebieskawy guzek.

Objawy

Krwawienia występuje zazwyczaj w momencie wypróżniania. Krew może kapać do muszli klozetowej lub być widoczna na papierze toaletowym. Wybrzuszenia można wyczuć jako guzki na odbytnicy. Cofają się one samoistnie po wypróżnieniu lub można je wsunąć z powrotem. Możliwe jest również, że hemoroidy znajdują się po wewnętrznej stronie kanału odbytu i nie są wyczuwalne.

Cechą charakterystyczną hemoroidów stopnia I i II są głównie krwawienia. Z kolei hemoroidy stopnia III i IV powodują wydzielanie śluzu, ból, swędzenie, podrażnienie i problemy z higieną. Objawy mogą występować okresowo.

Przyczyny

Przyczyna hemoroidów jest w dużej mierze niewyjaśniona. Istotną rolę wydają się odgrywać zmiany w naczyniach krwionośnych. W miarę postępu choroby tkanka łączna i włókna mięśniowe wiotczeją, przez co poduszka naczyniowa przesuwa się coraz bardziej w dół. Za możliwą przyczynę uznaje się także czynniki zapalne.

Dyskusyjne jest, czy dieta niskobłonnikowa, zaparcia lub ciąża sprzyjają rozwojowi hemoroidów.

Częstość występowania

Hemoroidy są bardzo powszechne i dotykają około dwóch trzecich populacji. 

Badania

• Jeśli podczas wypróżnienia pojawia się krew, należy zasięgnąć porady lekarza. Dotyczy to również silnego bólu, uporczywego swędzenia, nietrzymania kału lub też wydalania śluzu.
• W trakcie badania lekarskiego odbyt jest oceniany palcem w badaniu palpacyjnym.
• Jeśli wyniki badań są niejasne, pacjent zostanie skierowany do proktologa (specjalisty od odbytnicy). Tutaj można wykonać rektoskopię (badanie odbytnicy). W ten sposób można stwierdzić hemoroidy i wykluczyć inne choroby odbytnicy i dolnej części jelita grubego.
• W przypadku podejrzenia innego źródła krwawienia uzasadnione jest wykonanie kolonoskopii.

Leczenie

Celem terapii jest złagodzenie objawów.

Leki

• Lekarz może zalecić leki bez recepty lub na receptę do terapii miejscowej. Dostępne są różne maści, które powodują obkurczenie naczyń krwionośnych, zahamowanie stanu zapalnego, złagodzenie bólu i zmniejszenie swędzenia.
• Maści stosuje się 2 do 3 razy dziennie przez 1 do 2 tygodni.
• Mogą one chwilowo złagodzić dyskomfort, ale nie zmniejszą powiększonych hemoroidów.
• Leki dostępne są również w formie czopków. Jednak zazwyczaj nie są one tak skuteczne, ponieważ szybko wchłaniają się do odbytnicy i nie pozostają długo w kanale odbytu, czyli w miejscu, w którym mają działać.
• W przypadku zakrzepicy żył okołoodbytowych objawy zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku dni lub tygodni. W celu łagodzenia objawów można stosować środki przeciwbólowe i środki przeczyszczające zmiękczające stolec.

Interwencje chirurgiczne

Jeśli hemoroidy powodują ból lub silnie krwawią, konieczna może być operacja. Wybrana metoda zależy od rodzaju hemoroidów.

Podwiązywanie gumową opaską

• Powszechnie stosowana metoda usuwania małych i średnich hemoroidów, w której na hemoroidy zakłada się gumowa opaskę. Odcina to dopływ krwi do hemoroidów, powodując ich obkurczenie i odpadnięcie.
• Zabieg wykonywany jest w trybie ambulatoryjnym. Powikłania występują rzadko.

Skleroterapia

• Do hemoroidów wstrzykuje się substancję, która blokuje naczynia krwionośne zaopatrujące hemoroidy. Również ta procedura powoduje, że hemoroidy kurczą się i odpadają.
• Metoda ta nie ma prawie żadnych działań niepożądanych, ale często zdarzają się nawroty choroby.

Operacja techniką otwartą

• Duże i bolesne hemoroidy można również usunąć chirurgicznie.
• Zabieg, w którym chirurg wycina hemoroidy, wykonuje się w znieczuleniu ogólnym lub podpajęczynówkowym.
• Po operacji często występuje ból.

Zakrzepica żył okołoodbytowych

• Jeśli ból jest bardzo silny, mały skrzep krwi może zostać wyciągnięty z żyły w znieczuleniu miejscowym w ciągu 72 godzin od wystąpienia objawów.
• Po zakrzepicy żył okołoodbytowych może pozostać niewielki fałd skóry (guzek krwawniczy), który z kolei można usunąć, jeśli powoduje problemy w dbaniu o higienę odbytu.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Należy unikać zaparć pijąc dużo płynów i stosując dietę bogatą w błonnik.
• Spożywanie nasion babki jajowatej może wspierać regulację wypróżnień.
• Należy starać się zachować regularne pory wypróżnień.
• Unikać parcia i siedzenia na toalecie przez dłuższy czas.
• Dla pracy jelit istotna jest aktywność fizyczna. Należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i stania przez dłuższy czas.
• Można spróbować samodzielnie wepchnąć hemoroidy z powrotem. Można do tego użyć papieru toaletowego, rękawiczek lub kompresów z wazeliną. Przy próbie nie może pojawić się ból.

Rokowanie

Hemoroidy są nieszkodliwe, ale mogą przerodzić się w przewlekłą lub nawracającą chorobę.

Istnieje niewielkie ryzyko, że błona śluzowa odbytu wybrzuszy się podczas wypróżnienia. Mamy wtedy do czynienia z wypadaniem odbytnicy. W ciężkich przypadkach konieczna jest operacja.

Dodatkowe informacje

• Zaparcie (obstrukcja)
• Aktywność fizyczna: lek dla ciała i duszy
• Hemoroidy i zakrzepica żył okołoodbytowych — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Caroline Beier, dr med., specjalistka ds. medycyny ogólnej, Hamburg