Co to jest wypadanie odbytnicy?

Obniżenie odbytnicy

 

Pod pojęciem „wypadanie odbytnicy“ rozumie się zarówno wypadanie odbytu, jak i wypadanie odbytnicy. W przypadku wypadania odbytu skóra i błona śluzowa dolnej części odbytnicy wystają przez odbyt — maksymalnie 2 cm. Wypadanie odbytnicy oznacza natomiast wysuwanie się na zewnątrz większego odcinka odbytnicy (wszystkich warstw ściany jelita) — do 10 cm.

Wypadnięcie odbytnicy jest rzadkie. Najczęściej zdarza się u starszych kobiet, ale może wystąpić u każdej z płci w każdym wieku. Liczba nowych przypadków wynosi 0,2–0,4% rocznie.

Przyczyny

Przyczyną jest osłabienie ściany jelita w połączeniu z wysokim ciśnieniem w odbytnicy. Górny odcinek odbytnicy wsuwa się w odcinek dolny (wgłobienie jelita). Na początku jest to niezauważalne, ale z czasem wgłobienie sięga coraz dalej, a mięśnie zwieracza słabną. W końcu następuje wypadnięcie części jelita z odbytu.

Wypadanie odbytnicy

Częstą przyczyną jest zaparcie. Wielu pacjentów z wypadaniem odbytu cierpi na hemoroidy (poszerzenie żył w okolicy odbytu).

Inne czynniki predysponujące do wypadania odbytnicy: wiek powyżej 40. roku życia, płeć żeńska, poród drogą pochwową (ryzyko wzrasta przy kolejnych porodach), wcześniejsze operacje w obrębie miednicy, przewlekła biegunka oraz zaburzenia czynności mięśni dnia miednicy.

Objawy i dolegliwości

Wypadanie odbytnicy powoduje na ogół większy dyskomfort niż wypadanie odbytu. Najczęstszym objawem jest zauważalne wysuwanie się części jelita podczas korzystania z toalety lub w innych sytuacjach, w których zwiększa się ciśnienie w jamie brzusznej (np. podczas kaszlu, przy kucaniu lub długim staniu). Częste dolegliwości to złe samopoczucie, nieznaczne krwawienia błony śluzowej i nasilone sączenie z odbytu. Wskutek utrzymującej się wilgotności i niewłaściwej higieny osobistej w dotkniętej okolicy może pojawić się ból i swędzenie.

U pacjentów z wypadaniem odbytnicy mogą zmienić się nawyki związane z oddawaniem stolca, a niektórzy pacjenci nie mogą wstrzymać gazów i kału — rozwija się u nich nietrzymanie stolca. Dotyczy to nawet 75% pacjentów z wypadaniem odbytnicy. W takich przypadkach jakość życia jest silnie ograniczona.

Diagnostyka

Lekarz na podstawie wywiadu zbiera informacje o objawach i dolegliwościach. Rozpoznanie następuje zazwyczaj przez badanie odbytu, z którego wystaje część jelita, gdy pacjent stoi lub kuca. W sytuacji, gdy rozważa się operację, mogą być potrzebne dodatkowe badania, takie jak RTG, endoskopia, RM i pomiary ciśnienia.

Leczenie

Wypadanie odbytu

W przypadku wypadania odbytu należy unikać czynności, które zwiększają ciśnienie w odbytnicy, jak np. noszenie ciężarów i silne parcie podczas wypróżniania. Zaparcie można złagodzić przez picie dużej ilości płynów, jedzenie produktów bogatych w błonnik, właściwe nawyki toaletowe i ewentualnie środki przeczyszczające. Gdy błona śluzowa wysuwa się przy oddawaniu stolca, można spróbować wsunąć ją ostrożnie, używając papieru toaletowego.

Wypadanie odbytu można na próbę leczyć maścią z glikokortysteroidem. Przy poważnym dyskomforcie czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Wypadanie odbytnicy

Wypadanie odbytnicy wymaga operacji. Bez interwencji dolegliwości będą się nasilać. Stosowane są różne procedury chirurgiczne. Badania nie rozstrzygnęły jednak dotychczas, która metoda jest najlepsza.

Preferowaną metodą u osób starszych jest usunięcie „nadmiarowej“ części błony śluzowej. W innych przypadkach wszystkie warstwy ściany jelita są usuwane chirurgicznie.

U młodszych pacjentów preferuje się na ogół rektopeksję. W tych przypadkach stan jest mniej zaawansowany, a siła zwieracza jest wystarczająca. Zabieg jest zwykle wykonywany laparoskopowo. Odbytnica jest „podciągana“ i mocowana do kości krzyżowej. Po rektopeksji występuje mniej nawrotów (poniżej 10%) niż po zastosowaniu innych metod leczenia.

Dodatkowe informacje

• Hemoroidy
• Wypadanie odbytnicy — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)